[prenta uppsett í dálka] 19. fundur, 128. lþ.
Flm. (Örlygur Hnefill Jónsson):
Herra forseti. Ég flyt hér þáltill. um nefnd til að kanna rýrnun eigna íbúa landsbyggðarinnar, svohljóðandi, með leyfi forseta:
,,Alþingi ályktar að setja á stofn nefnd sem kanni þróun fasteignaverðs á landsbyggðinni í samanburði við höfuðborgarsvæðið. Nefndin skoði ítarlega hvernig eignir fólks á landsbyggðinni hafa rýrnað í verði og um hvaða fjármuni er að ræða, leiti úrræða og komi með tillögur til úrbóta.
Nefndi ljúki störfum fyrir lok október 2003.``
Í greinargerð segir svo, með leyfi forseta:
,,Fasteign fjölskyldu, þ.e. íbúðarhúsnæði hennar, er í flestum tilvikum megineign hinnar venjulegu fjölskyldu sem myndar grunn íslensks samfélags. Það skiptir því flestar fjölskyldur mestu um daglegt líf og velferð, framfærslu, aðbúnað og framtíðarmöguleika bæði fullorðinna og barna að eignir þeirra fari ekki forgörðum.
Tillaga þessi er flutt þar sem flutningsmaður telur brotalöm á því að fjölskyldur þessa lands njóti jafnræðis varðandi það að verðmæti þessara stærstu eigna þeirra, fasteignar fjölskyldunnar, sé tryggt. Ójafnræðið í þessu felst í bersýnilegum mun milli höfuðborgar og landsbyggðar. Fasteignir þeirra sem búa á höfuðborgarsvæðinu hafa á árabilinu 1990--2000 hækkað verulega í verði umfram þær vísitölur sem notaðar hafa verið til að mæla verðlag og verðlagsþróun og tryggja fjárkröfur, t.d. lánastofnana. Það er vel að eignir fólks á höfuðborgarsvæðinu hafa aukist að verðgildi og að þróunin hafi verið sú. Þessu hefur ekki verið eins farið með eignir fólks á landsbyggðinni og hafa þær í raun rýrnað, í mörgum tilvikum stórlega, og er það illt og óviðunandi. Flutningsmaður telur að stjórnmálamenn og Alþingi hafi ekki hugað að þessu sem skyldi og að tími sé kominn til að löggjafinn láti þetta mál til sín taka með einhverjum hætti.``
Ég hef verið að vinna markvisst að því að vekja athygli á þessu stóra máli sem varðar tugþúsundir Íslendinga á landsbyggðinni.
Á 127. löggjafarþingi beindi flutningsmaður fyrirspurn til félagsmálaráðherra um þróun fasteignaverðs íbúðarhúsnæðis (þskj. 164, 163. mál). Í svari ráðherra (þskj. 276) kemur m.a. fram að meðalverð fasteigna á landsbyggðinni var 5.105.000 kr. árið 1990 en árið 2000 var það 7.486.000 kr. og er hækkunin á þessu árabili því 2.381.000 kr., eða 46,64%. Hér eru talin með nágrannasvæði höfuðborgarinnar en þar varð mesta verðhækkunin og því einstök önnur svæði með verri útkomu.
Þá kemur fram að meðalverð fasteigna á höfuðborgarsvæðinu var 6.850.000 kr. árið 1990 en árið 2000 var það 12.086.000 kr. og er hækkunin á þessu árabili því 5.236.000 kr., eða 76,37%.
Þess má geta að eignir sem seldar eru á landsbyggðinni eru undantekningarlítið stærri í fermetrum talið en þær sem seldar eru á höfuðborgarsvæðinu.
Ef skoðuð eru einstök dæmi úr svarinu um meðalverð á fermetra í íbúðarhúsnæði kemur m.a. eftirfarandi fram:
Árið 1990 var fermetraverð í Reykjavík 66.007 kr. en árið 2000 var það 109.605 kr. Hækkunin er 66,05%.
Árið 1990 var fermetraverð í Ísafjarðarbæ 41.508 kr. en árið 2000 var það 44.493 kr. Hækkunin er 7,19%.
Ég vek athygli á ábendingu frá hv. þm. Guðjóni A. Kristjánssyni frá því fyrr í dag um þessi mál á Ísafirði.
Árið 1990 var fermetraverð á Akureyri 51.140 kr. en árið 2000 var það 75.934 kr. Hækkunin er 48,48%. Þess ber að geta að Akureyri sker sig úr á landsbyggðinni utan áhrifasvæðis höfuðborgarinnar.
Árið 1990 var fermetraverð í Fjarðabyggð 39.148 kr. en árið 2000 var það 39.794 kr. Hækkunin er 646 kr., þ.e. 1,65%.
Þetta eru dæmi um hversu dapurlegt ástandið er víða.
Á miðju ári 1990 var lánskjaravísitalan 2.887 stig en í júní 2000 var hún 3.917 stig, þ.e. hún hafði hækkað um 35,67%. Byggingarvísitalan var í júní 1990 170,3 stig en í júní 2000 var hún 244,4 stig, þ.e. hafði hækkað um 43,51%.
Af þessu má sjá það skelfilega sem er að gerast varðandi eignir og fjármál fólks sem hefur bundið allt sitt á landsbyggðinni, ekki hvað síst til að vinna að gjaldeyrisöflun fyrir þjóðarbúið við sjávarútveg og tekið þannig þátt í nauðsynlegum útgerðar- og fiskvinnslukostnaði. Hvar væru útgerð og fiskvinnsla ef fólk hefði ekki byggt og keypt fasteignir hringinn í kringum landið til að taka þátt í veiðum og framleiðslu sjávarfangs? Sama á við um aðra nauðsynlega atvinnustarfsemi á landsbyggðinni og þjónustu við íbúana þar og landbúnað.
Þessi þáltill. er sett fram til að þessi mál verði skoðuð ítarlega og athugað hvort einhver ráð séu tiltæk til að rétta hlut íbúa landsbyggðarinnar í þessum efnum. Ljóst er að vistun opinberra starfa í höfuðborginni hefur stórlega styrkt eignir fólks þar. Ef fyrirheit sem gefin voru í ályktun Alþingis um stefnumótandi byggðaáætlun 1994--1997 hefði verið fylgt eftir hefði staða mála ekki verið með þeim hætti sem að framan greinir. Í ályktuninni segir, með leyfi forseta:
,,Opinber þjónusta og starfsemi opinberra stofnana verði aukin á landsbyggðinni en dregin saman á höfuðborgarsvæðinu að sama skapi. Komið verði á samstarfi ríkisstofnana um svæðisskrifstofur þar sem það þykir hagkvæmt.``
Niðurstaða á úttekt efnda þessa fyrirheits til handa landsbyggðafólki, sem unnin var fyrir stjórn Byggðastofnunar og lögð fram í febrúar 1999, sýndi m.a. að samtals fjölgaði stöðugildum í Reykjavík og Reykjaneskjördæmi um 455 en fækkaði í öðrum kjördæmum um 31. Útgjöld A-hluta ríkissjóðs, á verðlagi 1997, jukust á milli áranna 1994 og 1997 um 6,4 milljarða kr. í Reykjavík, um 2,7 milljarða kr. í Reykjaneskjördæmi og um 1,1 milljarð kr. í öðrum kjördæmum. Útgjöld vegna grunnskóla eru ekki talin með.
Vegna þessa máls hef ég beint til félmrh. fyrirspurnum um verðmæti íbúðarhúsnæðis, samanburð annars vegar fyrir árið 1991 og hins vegar fyrir árið 2000 og kalla þar eftir því að kannað verði skýrlega hversu miklu landsbyggðarfólk hefur tapað miðað við það að verðlag íbúðarhúsnæðis á landsbyggðinni hefði fylgt sömu prósentuhækkun og á höfuðborgarsvæðinu. Þá hef ég einnig beint fyrirspurnum til allra ráðherra um fjölgun, vistun og flutning opinberra stofnana og starfa á landsbyggðina, og ég veit að það hefði styrkt þessar eignir.
Það er ekki tilviljun að til tals komst í umræðu fyrr í dag um sjávarútvegsmál sem margir hv. þm. tóku þátt í að auðvitað hefur kvótakerfið í sjávarútveginum, með forræði fárra og frjálsu framsali, leitt til þess að veiðiheimildir hafa flust frá smærri útgerðarbæjum og það hefur síðan haft bein áhrif á fasteignaverð viðkomandi staða. Óöryggi eigenda fasteigna í sjávarplássunum, óvissa um hvernig kvóta verður ráðstafað, leiðir til lækkunar fasteignaverðs á viðkomandi stöðum. Ekki hafa verið gerðar úrbætur heldur kvótakerfið látið leika lausum hala með hagsmuni og hagræðingu útgerðarmannanna að leiðarljósi en ekki hagsmuni fjölskyldnanna í sjávarplássunum.
Nú er svo komið, eins og ég sagði í ræðu fyrr í dag, að ef þeir örfáu menn sem ráða útgerð og vinnslu opna munninn og boða fækkun í þessari eða hinni greininni veldur það ótta og óvissu fólks um eignir sínar og hreint og beint lækkar fasteignaverð. Því á að líta til beitingar kvótakerfisins og úthlutunar sameiginlegrar auðlindar landsmanna á þann hátt að hún geti styrkt eignir fólks á landsbyggðinni. Kvótakerfið á að notast sem byggðastjórnunartæki, það á að notast til hagsbóta fyrir eigendur eigna á landsbyggðinni en ekki bara fyrir eigendur skipa og meinta eigendur kvótans.
Vistun opinberra starfa á landsbyggðinni styrkir einnig eignirnar. Um það má nefna dæmi, t.d. hin góðu áhrif Háskólans á Akureyri á íbúaþróun og allt mannlíf í bænum. Með fjarkennslu hefur hann að auki styrkt byggðir vítt og breitt í kringum landið, vestur á fjörðum, austur á fjörðum og á Reykjanestá.
Herra forseti. Að lokinni fyrri umræðu legg ég til að þáltill. þessari verði vísað til síðari umræðu og efh.- og viðskn.
