Kristján Pálsson:
Herra forseti. Ég þakka hv. þm. Kolbrúnu Halldórsdóttur fyrir að hafa beðið um þessa umræðu. Það hefði að sjálfsögðu verið betra ef hún hefði farið fram fyrr. Vegna anna tókst það ekki en hér er hún hafin.
Fundurinn í Jóhannesarborg var um margt mjög athyglisverður og að flestra mati náðist þar verulegur árangur í þeim málum sem efst voru á baugi á þessari ráðstefnu. Kofi Annan, framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna, lagði áherslu á að niðurstaða fengist í fimm málaflokkum, svokölluðum WEHAB-málum, þ.e. að bæta aðgengi að hreinu vatni, bættri heilbrigðisþjónustu, nýrri aðkomu fátækra ríkja að markaði fyrir landbúnað í heiminum, stefnu í orkumálum og varðveislu og endurheimt líffræðilegrar fjölbreytni.
Vegna staðsetningar ráðstefnunnar snerist umræðan mikið um málefni Afríku en eins og allir vita er fátæktin þar og örbirgðin eitt alvarlegasta vandamál heimsins. Þau meginmál sem Kofi Annan beindi sjónum sínum að voru því mjög tengd vandamálum Afríku.
Umræðan um hreint vatn fyrir alla er auðvitað öll háð þeim fjárveitingum sem fást til þessa málaflokks en um tveir og hálfur milljarður jarðarbúa hefur ekki aðgang að fullnægjandi vatni og hreinlætisaðstöðu. Af hálfu iðnríkjanna voru gefnar verulegar fjárhagslegar skuldbindingar til að ná einhverjum árangri á þessu sviði. Samþykkt þingsins var að helminga þann fjölda fólks til ársins 2015 sem ekki hefur aðgang að hreinu vatni og hreinlætisaðstöðu. Má þar nefna að Bandaríkjamenn skuldbundu sig til að fjárfesta fyrir 970 millj. bandaríkjadollara í þessum málaflokki á næstu þremur árum. Evrópusambandið hét því að beita sér í þessum málaflokki í Afríku og Asíu. Þróunarbanki Asíu hét því einnig að lána 500 millj. bandaríkjadollara í þessu skyni.
Umræðan um landbúnaðarmál var á þá leið að auðvelda þróunarríkjunum að markaðssetja landbúnaðarvörur sínar á mörkuðum iðnríkjanna. Það hefur valdið mörgum vonbrigðum að iðnríkin hafa ekki dregið úr styrkjum til landbúnaðarins í löndum sínum. Samkeppnishæfni innfluttra landbúnaðarvara er því engin í þessum löngum þrátt fyrir lægri innflutningskostnað.
Í Jóhannesarborg var samþykkt yfirlýsing þar sem viðurkennd er sú staðreynd að aðgangur að mörkuðum iðnríkjanna sé lykilatriði og jafnframt að niðurgreiðslum verði hætt á útflutningi landbúnaðarvara frá iðnríkjum.
Orkumálin voru talin einn erfiðasti kaflinn að ná samkomulagi um í Jóhannesarborg enda miklir fjárhagslegir hagsmunir þar í húfi. Um tveir og hálfur milljarður manna hefur ekki aðgang að rafmagni og þarf að treysta á mó og hrís og slíka orkugjafa. OPEC-ríkin hafa hagsmuni af því að draga aðgerðir sem flýta yfirtöku orkugjafa eins og sólar, vinds og sjávarfalla. Tæknilega er hægt að leysa allan orkuvanda heimsins með þessum orkugjöfum en fjárhagslega er það óframkvæmanlegt nema á ógnarlöngum tíma.
Samþykkt var að styðja áætlun NEPAD um að 35% Afríkubúa verði tryggður aðgangur að orku innan 20 ára. Helstu raforkufyrirtæki heimsins í E7-löndunum, Evrópusambandinu, Bandaríkjunum, Suður-Afríku og fleirum, tilkynntu um fjárfestingar eða samstarf um tæknivinnu í verkefnum sem lúta að nýtingu og þróun sjálfbærrar orkugjafar í vanþróuðum ríkjum. Tölur voru um einn milljarð bandaríkjadollara á næstu árum til slíkra verkefna auk tækniráðgjafar o.s.frv. Auðvitað eru þetta ekki háar tölur þegar litið er til þess að Bandaríkin ein fjárfestu eða ábyrgðust fjárfestingar í olíuiðnaði fyrir 23,2 billjónir dollara á árunum 1992--1998 í vanþróuðum ríkjum.
Af hálfu GLOBE-samtakanna sem eru alþjóðleg þingmannasamtök sem starfa að umhverfismálum hefur einmitt verið bent á þessa staðreynd, að með því að skilyrða bara 10% af þessum ábyrgðum og lánum iðnríkjanna til þróunar og uppbyggingar endurnýjanlegra orkugjafa næðist árangur sem mundi stytta þennan tíma verulega. Að áliti GLOBE var gerð alþjóðleg skuldbinding í þessa veru í Ríó fyrir tíu árum og OECD átti að hrinda þeirri áætlun í framkvæmd. Ekki hefur orðið af því og GLOBE-samtökin hafa því gert kröfu um að sérstök nefnd verði sett á laggirnar til að þessari samþykkt sem gerð var í Ríó verði fylgt eftir.
,,Aid or Trade`` er boðskapur Alþjóðabankans en Doha-þróunaráætlunin er sett upp fyrir fátækustu ríki heimsins. Þótt þróunaraðstoð geti verið góð telja margir að árangurinn af henni láti mikið á sér standa. Þolinmæði margra eftir því að fátækustu ríkin verði sjálfbær með þessari aðferð er á þrotum og má þar benda á þá staðreynd að Danir eru hættir þróunaraðstoð við Malaví, eitt fátækasta ríki heimsins. Það er því markmið margra að vestrænni hugsun um lýðræði og frjálsræði í viðskiptum verði náð til að þessi ríki nái að þróast áfram. Uppbygging stofnana og infrastrúktúr eru því lykilatriði. Að draga úr innflutningshöftum iðnríkja er einnig hluti af því.
Starf Þróunarsamvinnustofnunar Íslands í Malaví hefur verið einstaklega árangursríkt og tel ég ástæðu til að minnast sérstaklega á það en allt uppbyggingarstarf á vegum þeirrar stofnunar í Malaví sem Danir hafa yfirgefið hefur verið með allt öðrum hætti. Ég held að það sé mjög til fyrirmyndar sem Íslendingar hafa gert og ástæða til að ræða sérstaklega hér á eftir.