Gunnar Örlygsson:
Virðulegi forseti. Niðurskurður á starfsemi Landspítala -- háskólasjúkrahúss og öðrum deildum innan heilbrigðiskerfisins er í vændum. Góðærið flytur heldur undarlegan boðskap. Góðærið leggur til stóra sveðju til niðurskurðar og um leið er atvinnuöryggi hundruða starfsmanna innan heilbrigðissviðsins fært til fórnar. Öllu alvarlegri er sú fórn að skert þjónusta við sjúklinga geti komið hart niður á lífi og heilsu fjölmargra einstaklinga.
Ég geri mér fyllilega grein fyrir ábyrgðinni sem fylgir því að gagnrýna ólík málefni. Þegar gagnrýnt er ber viðkomandi að skoða allar hliðar umræddra málaflokka og það af hlutleysi. Ábyrgð gagnrýnandans á sérstaklega við um stjórnmálamenn sem kjörnir hafa verið með lýðræðislegum hætti til starfa fyrir land og þjóð. Í þessu tiltekna máli sem varðar stórfelldan niðurskurð til heilbrigðismála á Íslandi varpa ég fram mikilli gagnrýni á núverandi stjórnaröfl.
Ég sat opinn fund um heilbrigðismál á dögunum. Til hans var boðað af hálfu stærstu verkalýðsfélaga landsins, stærstu sjúklingasamtaka landsins og Félags eldri borgara. Fundurinn samþykkti ályktun sem framkvæmdarvaldið getur ekki með nokkru móti virt að vettugi.
Ábyrgðar- og metnaðarleysi stjórnarliða í þessum málaflokki verður að víkja sem fyrst. Frjálshyggjan hefur riðið feitum hesti í stjórnartíð núverandi stjórnarflokka. Ofuráhersla hefur verið lögð á peninga- og gróðahugsun. Áherslur á velferðarmál hafa sannarlega ekki verið í forgrunni.
Þegar sjálf stjórn Landspítala -- háskólasjúkrahúss hefur ekki skýr fyrirmæli frá ráðuneyti heilbrigðismála um hlutverk sitt er eitthvað mikið að. Sama stofnun hefur gegnt lykilhlutverki á akademísku sviði heilbrigðismála á Íslandi. Hún hefur í raun verið leiðandi á því sviði. Hér er um að ræða hlutverk sem leiðir af sér uppsprettu þróunar, þekkingar og framfara innan heilbrigðisvísinda á Íslandi. Í dag hefur stofnunin ekki skýr fyrirmæli um hlutverk sitt. Hvernig í ósköpunum á stofnunin að geta starfað með eðlilegum hætti þegar slíku grundvallaratriði er ábótavant?
Herra forseti. Stjórn heilbrigðismála á Íslandi er í molum. Yfirmennirnir eru leikmenn Framsfl. og Sjálfstfl. sem hafa farið með framkvæmdarvaldið í hartnær áratug. Það vantar ljóslifandi skilgreiningu á hlutverki hinna þriggja meginstoða heilbrigðiskerfisins. Stoðirnar eru í réttri röð heilsugæslan, sérfræðiþjónustan og sjúkrahúsin. Nothæfa skilgreiningu hafa stjórnvöld ekki lagt fram. Skilvirkni kerfisins er hræðileg.
Við erum komin á 21. öldina og enn höfum við ekki tölvuvætt heilbrigðiskerfið. Hér er átt við að enn vantar rafrænt upplýsingakerfi sem nær til allra stoða heilbrigðiskerfisins. Á mannamáli má segja: Sjúklingur sem hefur farið í skoðun á fyrsta viðkomustað, heilsugæslunni, og er áfram vísað til sérfræðings úti í bæ á ekki að þurfa að margendurtaka sömu tugguna um heilsu sína. Með öðrum orðum: Læknir á að hafa upplýsingar um líðan og skoðun sjúklings á rafrænu upplýsingakerfi innan sjö daga frá komu hans. Allir sem örlítið vit hafa á viðskiptum gera sér grein fyrir því að tvíverknaður er sóun á fjármunum. Bagaleg skilvirkni heilbrigðiskerfisins er meinið. Í stað þess að ráðast á rót vandans og uppræta meinið sem veldur himinháum útgjöldum til heilbrigðismála er ráðist harkalega á hundruð starfsmanna Landspítala -- háskólasjúkrahúss og líf fjölda sjúkra einstaklinga sett í hættu. Enn og aftur er röð verkefna röng.
Gagnvart stjórnarliðum snýst þetta um peninga, það get ég skilið. En blinda þeirra er þvílík að þeir halda virkilega að aukin fjárframlög til heilbrigðismála séu vegna of mikils fjölda starfsmanna eða of vandaðrar þjónustu. Hér eru menn sannarlega á villigötum. Fyrst er að tölvuvæða kerfið og sjá hver árangurinn verður af því. Þá ber einnig að skilgreina nákvæmlega, án nokkurs fums eða vanmáttar, hvað hinum ólíku stoðum heilbrigðissviðsins ber að gera.
Ég hef metnað til að skoða þessi mál ítarlega. Ég hef rætt við tíu einstaklinga úr hópi sjúklinga og starfsmanna innan geirans. Ég er sannfærður um að hrapalleg mistök munu eiga sér stað ef ekki verður staldrað við og af hlutleysi skoðað hvað veldur auknum útgjöldum til heilbrigðisþjónustunnar.
Í þessari stuttu ræðu get ég ekki rætt málið til hlítar. Ég hefði getað farið inn á mismunandi þjónustu til ólíkra sjúklingahópa, m.a. aldraðra, hjartveikra, krabbameinssjúkra, geðfatlaðra og annarra. Ég hefði getað rætt um áherslur Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar sem, með Gro Harlem Brundtland í fararbroddi, lagði m.a. ofuráherslu á mikilvægi gjaldfrjálsrar heilsugæslu og að allir menn hefðu aðgang að henni sem fyrsta viðkomustað sjúklings innan heilbrigðissviðsins.
Ég vil sjá umræðu okkar á milli um ranga útreikninga hins opinbera á raunkostnaði heilbrigðisþjónustunnar í landinu. Það liggur í augum uppi að innan rangra útreikninga er að finna gjöld sem lúta að félagsmálum en ekki heilbrigðismálum. Víða er mikla bresti að finna, bresti sem hægt er að laga og það án nokkurs aukakostnaðar. Með skipulagningu, metnaði og áræði þeirra sem áhuga hafa á bættum kjörum og heilsu allra landsmanna mun það takast. Það er létt verk fyrir stjórnarandstöðuflokkana að fella pólitískar keilur í gagnrýni sinni á heilbrigðiskerfið. Það sem skiptir máli er hins vegar að metnaður okkar allra á hinu háa Alþingi endurspeglist í vinnunni að bættu velferðarkerfi.
Ég legg til að hæstv. heilbrrh. skipi þverpólitíska nefnd skipaða fulltrúum frá öllum stjórnmálaflokkum, þar sem alhliða stefnumótun og uppstokkun á rekstrarstjórnun heilbrigðismála á Íslandi verður endurmótuð. Ég legg til að leitað verði til Norðmanna, Svía og Dana. Þeir hafa reynslu af slíkum breytingum og vita hvað ber að varast. Samfara þessum tillögum legg ég til að framkvæmdarvaldið fresti niðurskurði til heilbrigðismála um sinn, þ.e. þangað til möguleikar á skynsamlegri hagræðingu hafa litið dagsins ljós.