[prenta uppsett í dálka] 86. fundur, 130. lþ.
Frsm. efh.- og viðskn. (Pétur H. Blöndal):
Herra forseti. Ég mæli fyrir nál. hv. efh.- og viðskn. um frv. til laga um erfðafjárskatt, sem er á þskj. 1151. Þá flytur nefndin brtt. við frv. sem er á þskj. 1152.
Nefndin hefur fjallað um málið og fékk hún á sinn fund Elvu Ósk Wiium, lögfræðing í fjármálaráðuneyti. Auk þess bárust nefndinni skriflegar umsagnir fjölda aðila sem hún fór yfir og ræddi.
Eins og fram kemur í greinargerð með frumvarpinu er þar gerð tillaga um miklar breytingar frá núgildandi lögum. Þar er helst að telja verulega lækkun skatthlutfallsins, sem fór hæst í 45% en fer samkvæmt frv. hæst í 10%, og hækkun skattfrelsismarka sem og mikla einföldun á regluverkinu. Í frumvarpinu er einnig að finna breytingar á flokkun skattaðila og hverjir skuli teljast skattskyldir, ákvæði um ákvörðun skattstofns erfðafjárskatts eru gerð skýrari en ákvæði gildandi laga og málsmeðferð erfðaskattsmála hjá stjórnvöldum breytt og erfingjum veitt kæruheimild til yfirskattanefndar.
Nefndin fagnar framkomu frumvarpsins og telur flest atriði þess horfa til verulegra bóta en að tillögu fulltrúa meiri hlutans um eitt skatthlutfall fyrir alla og eftir umræður um ýmsa aðra þætti málsins í nefndinni tók formaður nefndarinnar til sérstakrar athugunar að gera breytingar á frumvarpinu sem skyldu miða að enn frekari einföldun og jöfnun á stöðu erfingja. Formaður nefndarinnar samdi tillögur sem hann lagði fyrir nefndina til samþykktar og grundvallast álit þetta á þeim tillögum að verulegu leyti. Þær tillögur eru á þskj. 1152.
Í frumvarpinu er lagt til að erfðafé verði skattlagt með tilliti til þess í hvaða flokki það lendir eftir skyldleika erfingja við arfleifandann. Þannig er lagt til að börn og aðrir niðjar arfleifanda greiði 5% erfðafjárskatt en foreldrar, systkini og aðrir greiði 10% erfðafjárskatt. Út frá athugasemdum við frumvarpið má álykta að meðalskatthlutfall hefði orðið 5,75% miðað við að 85% erfingja lentu í lægra skattþrepinu, en í lægra skattþrepinu lenti arfur eftir þá arfleifendur sem höfðu átt barn eða niðja á ævinni. Nefndin leggur til að skatthlutfallið verði jafnað þannig að allir greiði 5% erfðafjárskatt. Þó skuli fyrstu 1.000.000 kr. í búi vera skattfrjálsar sem og arfur til maka eins og frumvarpið hafði gert ráð fyrir.
Jöfnun skatthlutfallsins í 5%, og tekjutap þess vegna, er mætt með breytingum á eignamati hlutabréfa. Nefndin leggur til þær breytingar að þau verði metin á markaðsverði eða innra virði félags í stað nafnverðs eins og nú er gert og frumvarpið miðast við. Nefndin telur þessar breytingar í samræmi við markmið frumvarpsins um að erfðafjárskattur skuli lagður á markaðsverð eigna og telur hún ekki ástæðu til að undanskilja hlutabréf frá þeirri reglu. Verðmæti hlutafélaga hefur breyst mikið á undanförnum árum og er nafnverð ekki lengur sá mælikvarði á verðmæti þeirra sem það áður var.
Það að skattleggja alla erfingja utan maka með sama skatthlutfalli leiðir til enn frekari einföldunar en gert er ráð fyrir í frumvarpinu og ætti að gera lögin aðgengilegri fyrir almenning.
Til að gera alla framkvæmd skýrari leggur nefndin til að mat á verðmæti eigna miðist við dánardag arfleifanda nema þegar um er að ræða fyrirframgreiddan arf eða skipti á óskiptu búi.
Nefndin leggur til breytingar á 1. gr. þannig að miðað er við að öll búskipti hér á landi falli undir lögin og þar með eignir búanna um allan heim. Enn fremur taki lögin til eigna hér á landi sem falla til búa sem skipt er erlendis og krefjast m.a. atbeina innlendra aðila við eigendaskiptin. Þetta er útvíkkun frá því sem er í frv. þar sem gert var ráð fyrir því að einungis fasteignir sem falla undir bú erlendis skyldu vera skattskyld. Slík skipti falla þó í ákveðnum tilvikum undir tvísköttunarsamninga sem íslenska ríkið hefur gert við önnur ríki.
Í tillögum nefndarinnar kemur ný 2. gr. í stað 2.--7. gr. frv. Helgast sú einföldun af því að samkvæmt tillögunum greiða allir sama skatthlutfall af arfi nema þeir séu undanþegnir skattskyldunni. Leiðir þetta til mjög mikillar einföldunar á lagasetningunni og regluverkinu. Með brtt. er skatturinn mjög einfaldur, hann er 5%. Þó skuli fyrstu 1.000.000 kr. í búi vera skattfrjálsar sem og arfur til maka.
Önnur meginbreytingin í tillögum nefndarinnar felst í breyttu mati á verðmæti hlutabréfa og getur það leitt til hækkunar erfðafjárskatts í einstökum tilfellum miðað við gildandi lög og ákvæði frv. Þessi breyting er hins vegar sanngjörn og tekur mið af þróun á verðmati hlutafélaga. Á þeim tíma sem nafnverð hlutabréfa var tekið upp í lög um erfðafjárskatt var það góður mælikvarði á verðmæti hlutafélaga. Frá þeim tíma hefur orðið mikil breyting með tilkomu virks markaðar með hlutabréf og breytingum á skattalegri meðhöndlun arðs af hlutafé. Þessar breytingar hafa leitt til þess að nafnverð gefur oft ekki rétta mynd af hinu raunverulega verðmæti hlutabréfa og er breytingum sem nefndin leggur til ætlað að taka á þessu. Allar eignir skulu metnar á markaðsvirði, jafnt hlutabréf sem aðrar eignir.
Ekki er hægt að bera saman álagningu eignarskatts og erfðafjárskatts hvað varðar skattlagningu eigna í hlutafélögum þar sem félagið greiðir eignarskatt af öllum eignum öðrum en nafnverði hlutafjár en eignaskatt af nafnverðinu greiðir eigandi hlutafjárins. Öll eignin í hlutafélagi er því skattlögð á þann hátt við álagningu eignarskatts. Þess vegna er ekki fullnægjandi að miða erfðafjárskattinn aðeins við nafnverð hlutafjár á sama hátt hjá eigandanum þar sem félagið greiðir ekki erfðafjárskatt af eignum sínum umfram nafnverð hlutafjár þegar eigandinn fellur frá, eðli máls samkvæmt.
Ekki er lögð til efnisleg breyting á 10. gr. frv., er verður 5. gr., sem snertir skuldir bús en rétt er að árétta að skuldir skulu metnar með áföllnum vöxtum og verðbótum á dánardegi eins og gert er við mat á sambærilegum eignum.
Nefndin leitaði í vinnu sinni upplýsinga um hvernig farið er með stofnverð til útreiknings á fjármagnstekjuskatti þegar eign erfist. Fram kom hjá ríkisskattstjóra að þar sé miðað við að fjármagnstekjuskattur reiknist út frá stofnverði eignar í hendi arfleifanda til söluverðs hjá erfingja seinna án tillits til verðmats eignarinnar til erfðafjárskatts og verður ekki séð að frv. eða brtt. nefndarinnar breyti þessu, enda fer það mat eftir ákvæðum annarra laga.
Nefndin gerir tillögu um að gildistaka laganna verði 1. apríl í stað 1. júlí 2004, sem var í frv., með þá hugsun að leiðarljósi að ekki líði langur tími frá því að frv. verður samþykkt sem lög á Alþingi þar til þau taka gildi vegna eðlis málsins. Miðað er við að þeir falli undir lögin sem andast eftir að lögin taka gildi.
Með leyfi forseta vil ég lesa hvernig ákvæðið hljómar í brtt. nefndarinnar:
,,Lög þessi öðlast gildi 1. apríl 2004 og taka til skipta á dánarbúum þeirra sem andast þann dag eða síðar.``
Það er sem sagt alveg á hreinu að þeir sem andast 1. apríl eða síðar falla undir lögin og getur það leitt til mikillar breytingar á erfðafjárskatti til hækkunar en yfirleitt alltaf til mikillar lækkunar.
Nefndin leggur til að frv. verði samþykkt með framangreindum breytingum sem gerðar eru tillögur um á sérstöku þskj., 1152.
Hv. þm. Össur Skarphéðinsson, Jóhanna Sigurðardóttir og Lúðvík Bergvinsson skrifa undir álitið með fyrirvara og áskilja sér rétt til að leggja fram og styðja brtt. við málið. Fyrirvari þeirra lýtur fyrst og fremst að brottfalli heimildar til handa ráðherra til að undanþiggja kirkjur, opinbera sjóði, líknar- og menningarstofnanir eða félög greiðslu erfðafjárskatts.
Þessir aðilar munu eftir breytinguna sem hv. efh.- og viðskn. gerir einungis greiða 5% skatt í stað 10% eins og gert var ráð fyrir í frv. sem lagt var fram og nefndin hafði til umfjöllunar.
