Dómsmálaráðherra (Björn Bjarnason):
Virðulegi forseti. Ég kem til að svara fyrirspurnum hv. þm. sem hefur lagt fyrir mig fimm spurningar. Sú fyrsta var:
,,1. Hvað hafa lögreglu borist margar ábendingar eða kærur um meint brot á banni við auglýsingum á áfengi skv. 20. gr. áfengislaga, nr. 75/1998, árin 2000--2003?``
Svarið er: Miðað við stöðu mála í málaskrá lögreglu hafa 37 brot vegna banns við auglýsingum á áfengi skv. 20. gr. áfengislaga nr. 75/1998 verið skráð frá árunum 2000--2003. Flest brot eru skráð árið 2000 eða 14. Árið 2001 eru skráð brot níu talsins, fjögur brot árið 2002 og á síðasta ári voru tíu brot skráð.
Þá er spurt:
,,2. Hve mörg þessara mála hafa verið felld niður, hve mörg endað með sátt og hve mörg farið í ákæru?``
Á árunum 2000--2003 var ákært í fjórum málum vegna brota á 20. gr. áfengislaga. Sjö mál voru felld niður samkvæmt 112. gr. laga um meðferð opinberra mála og fallið var frá saksókn skv. 113. gr. laganna í tveimur málum. Í öðrum tilfellum hefur málum verið lagt upp eða rannsókn þeirra hætt með skírskotun til 76. gr. laga um meðferð opinberra mála.
Í þeim fjórum málum sem ákært var á árunum 2000--2003 voru þrjú mál til meðferðar hjá Héraðsdómi Reykjavíkur og eitt fyrir Héraðsdómi Suðurlands. Í einu málanna var sýknað, í einu tilfelli var um að ræða viðurlagaákvörðun skv. 124. gr. laga um meðferð opinberra mála, þ.e. nokkurs konar dómsátt, og í tveimur tilfellum var um að ræða dæmd viðurlög. Þessu til viðbótar má nefna að það sem af er árinu 2004 hafa verið gefnar út tvær ákærur vegna ætlaðra brota gegn banni við áfengisauglýsingum.
Ekki er um það að ræða að málum vegna brota á 20. gr. áfengislaga sé lokið með lögreglusátt enda er slíkt ekki heimilt samkvæmt gildandi reglum og fyrirmælum ríkissaksóknara, en núgildandi fyrirmæli ríkissaksóknara um þetta efni eru nr. 2 frá 30. apríl 2001. Brot gegn 20. gr. áfengislaga eru ekki tilgreind á skrá yfir brot sem heimilt er skv. 1. mgr. 115. gr. laga um meðferð opinberra mála að ljúka með lögreglustjórasátt.
Þá er spurt í þriðja lagi:
,,3. Hefur lögreglan á þessum tíma rannsakað að eigin frumkvæði mál sem varða áðurnefnda lagagrein? Hve mörg þeirra mála hafa verið felld niður, hve mörg endað með sátt og hve mörg farið í ákæru?``
Þessar upplýsingar er ekki unnt að nálgast á einum stað enda er það ekki skráð sérstaklega í málaskrá lögreglu ef rannsókn er hafin að frumkvæði lögreglu. Þegar málin eru hins vegar skoðuð og rýnt í þær skráningar sem fyrir liggja samkvæmt málaskrám má sjá að árið 2000 var um að ræða tíu brot þar sem aðilar voru skráðir í mál en hvorki tilkynnandi né kærandi skráður. Árið 2001 voru brotin sex, árið 2002 þrjú og fjögur árið 2003. Ég get þó nefnt það í þessu sambandi að samkvæmt athugun minni hefur lögreglustjóraembættið í Reykjavík alls 14 sinnum á árunum 2002--2003 haft frumkvæði að því að rannsaka ætluð brot gegn 20. gr. áfengislaga. Af öllum 37 málunum sem til málsmeðferðar eru á þessu árabili hafði embættið í Reykjavík 23 mál til meðferðar á þessu árabili. Af 14 frumkvæðismálum Lögreglunnar í Reykjavík var ákært í einu máli. Í tólf málanna var rannsókn hætt eða málið fellt niður, en rannsókn stendur yfir í einu málanna.
Í fjórða lagi spurt:
,,4. Hafa áfengisauglýsingar verið kannaðar með almennum hætti í dómsmálaráðuneytinu frá og með árinu 1988, hjá ríkislögreglustjóra eða annars staðar hjá lögreglunni, svo sem með skipan nefndar, starfshóps eða vinnuteymis einhvers konar, eða með gerð skýrslu, minnispunkta eða álits af einhverju tagi? Hverjar eru niðurstöður þess starfs?``
Í marsmánuði árið 2000 setti Haraldur Johannessen ríkislögreglustjóri á fót vinnuhóp til að gera úttekt á brotum gegn 20. gr. áfengislaga sem fjallar um bann við áfengisauglýsingum og gera tillögur um viðbrögð við slíkum brotum. Hópurinn lauk störfum í nóvember 2001 og skilaði af sér skýrslu sem send var dómsmrh. með bréfi 5. febr. 2002. Helstu niðurstöður vinnuhópsins voru m.a. þær að þar sem bann er við áfengisauglýsingum er neysla minni og minna er um vandamál sem rekja má til áfengisneyslu, svo sem ölvunarakstur, og bann við áfengisauglýsingum hefur forvarnagildi.
Þrátt fyrir að vinnuhópurinn hafi ekki framkvæmt sérstaka úttekt á hugsanlegum áfengisauglýsingum var bent á mörg dæmi sem hópurinn taldi vera ótvíræðar áfengisauglýsingar. Vinnuhópurinn taldi að þrátt fyrir að lögregla hefði í nokkrum mæli tekið mál til rannsóknar að eigin frumkvæði mætti ætíð gera betur í því efni og hvatti til þess að lögregla héldi vöku sinni og tæki öllum ábendingum um brot gegn auglýsingabanni alvarlega. Bent var á að mikilvægt væri að rannsókn þessara mála væri hraðað. Einnig þótti vinnuhópnum það athugunarefni hvort hald skuli lagt á auglýsingu á meðan á rannsókn máls stendur.
Vinnuhópurinn bendir á í skýrslu sinni að margar áfengisauglýsingar séu með þeim hætti að lögin taki ekki nægilega skýrt til þeirra. Það var einnig mat vinnuhópsins að taka þurfi 20. gr. áfengislaga til skoðunar og gera ákvæðið ítarlega, nákvæmara og ótvíræðara, jafnframt að tekið verði til athugunar hvort brot á ákvæðinu eigi að varða leyfissviptingu. Þá verði refsiábyrgð á áfengisauglýsingum tekin til skoðunar.