Helgi Hjörvar:
Virðulegur forseti. Ég bið menn um að hafa andartaksþolinmæði með þeim þingmanni sem hér stendur meðan hann kemur tækjum sínum fyrir. Ég vil vera viss um að tæknin fari ekki að stríða okkur.
Hæstv. forseti. Oflæti og ofstæki eru þau tvö orð sem helst koma upp í hugann við að hlýða á ræðu hæstv. utanrrh. í dag, oflætið kannski fyrst og fremst af þeim kafla ræðunnar þar sem fjallað er um utanríkispólitík síðustu aldar sem einhverja bernsku og að nú sé hún fullþroska. Þó að ég þakki hæstv. utanrrh. fyrir að hafa tekið það fram að þau ummæli feli ekki í sér neina lítilsvirðingu gagnvart fyrirrennurum hans verður ekki annað sagt en að það sé nokkuð búlduleit sjálfsmynd sem engu að síður komi fram hjá utanrrh. í þessum texta.
Ofstækið endurspeglast svo í þeim eindregnu litum sem dregnir eru upp og hv. þm. Guðmundur Árni Stefánsson gerði ágætlega grein fyrir. Ef menn eru ekki í liði með okkur eru þeir á móti okkur og þeim lýst með öllum hinum verstu orðum. Þá er líka ástæða til að þakka hv. þm. Guðmundi Árna Stefánssyni fyrir að hafa kallað eftir því að hæstv. utanrrh. tæki af öll tvímæli um að þá aðila sem vilji sýna hryðjuverkamönnum linkind og mikið er fjallað um í ræðu hæstv. utanrrh. sé ekki að finna í þessum sal og hann sé í ræðu sinni í þessum köflum ekki að tala við Alþingi, heldur eitthvert allt annað fólk og raunar eitthvert fólk sem hann hefur ekki gert sér grein fyrir hvar er eða hvert er. Ég trúi því eins og hv. þm. Guðmundur Árni Stefánsson að hér hljóti fyrst og fremst að vera um að kenna ræðuritara einhverjum fremur en að þetta endurspegli oflæti eða ofstæki í fari utanrrh.
Ég vil byrja á því að gera að umfjöllunarefni kafla í ræðunni, sem virðist skrifaður af allt annarri persónu, sem snýr að þróunarsamvinnunni og framlögum til hennar. Þar er fjallað um það stefnumið að auka umtalsvert framlög Íslands til þróunarsamvinnu. Þó að það sé út af fyrir sig rétt sem kom fram hjá hv. þm. Guðmundi Árna Stefánssyni að það komi auðvitað í hlut nýrrar ríkisstjórnar tel ég að þetta sé virðingarverð stefnuyfirlýsing og hef fylgst með því í störfum hæstv. utanrrh. að hann hefur haft það að metnaðarmáli að auka framlög Íslands til þróunarsamvinnu. Þau voru löngum skammarlega lág og eru enn og ég kann hæstv. utanrrh. bestu þakkir fyrir þær áherslur í utanríkispólitíkinni.
Aftur að þeim köflum ræðunnar sem snúa að hryðjuverkum og þróun alþjóðamála. Það er nokkuð athyglisvert að átta sig á því að hæstv. utanrrh. hafi fyrir aðeins örfáum árum trúað á svokölluð endalok sögunnar. Það hlýtur að verða hæstv. utanrrh. nokkurt umhugsunarefni ef hann hafði svo algerlega á röngu að standa í utanríkismálum fyrir svo fáum árum hvort það geti verið að hann hafi svo algerlega á réttu að standa um þau eins og hann vill vera láta nú.
Ég hefði ekki haldið að menn þyrftu að draga þann lærdóm á þessari öld að það væru barnalegar hugmyndir að frjáls verslun og viðskipti og friðsamleg samskipti þjóða væru form lifnaðarhátta sem hefðu unnið sigur. Menn þurfa ekki annað en að lesa þá ágætu sögu Stefans Zweigs, Veröld sem var, þar sem lífinu í Vín er lýst í upphafi síðustu aldar þar sem blómstruðu alþjóðleg viðskipti, fjármálastarfsemi og tryggingarstarfsemi og fólk trúði því upp til hópa að helstu vandamál dagsins væru þau hvernig maður væri tryggður, hvernig mætti leggja inn á bankabók fyrir kornabörnin sem voru að fæðast og hvernig þessar kynslóðir í Evrópu uppgötvuðu fyrir 100 árum --- ekki núna á þessari öld --- hversu skelfilega barnalegar hugmyndir það væru, hversu skelfileg sagan varð í framhaldi þegar ekki bara einu sinni þessi trú og von um friðsamleg samskipti þjóða hrundi, heldur í tvígang. Þarf ekki að fjölyrða um hvernig Stefan Zweig á endanum, landflótta, brást við því hlutskipti sínu.
Þegar maður les ræðu hæstv. utanrrh. veltir maður því fyrir sér hvort hún ætti ekki fremur að heita endalok skynseminnar en endalok sögunnar og ég vil, hæstv. forseti, fá að vitna í nokkrar línur úr ræðu hæstv. utanrrh.:
,,Vesturlandabúar, einkum Evrópubúar, hafa tilhneigingu til að leita rökrænna skýringa og málamiðlunarlausna vegna átaka.`` Síðar í sömu ræðu segir hæstv. utanrrh.:
,,Evrópubúar verða að horfast í augu við þá staðreynd að það eru ekki rökrænar skýringar á öllu atferli.`` Og loks eitthvað í þá veru að ,,við slíkri siðblindu finnast engin skynsamleg svör, hvorki nú né þá``.
Ég hlýt að spyrja, hæstv. forseti, hvað er hæstv. ráðherra að fara? Eigum við ekki að leita rökréttra ástæðna? Eigum við ekki að leita skynsamlegra svara? Eigum við að hafna með öllu málamiðlunum? Ég hlýt að gjalda varhuga við málflutningi af þessu tagi. Sömuleiðis málflutningi eins og kemur fram þegar fjallað er um innrásina í Írak og um ástandið í Ísrael. Það er sagt berum orðum í ræðu hæstv. ráðherra þegar fjallað er um það hvort þessir hlutir, innrásin í Írak og ástandið í Ísrael, geti hafa haft áhrif á þróun alþjóðamála. Þá er sagt: ,,Engar þessara skýringa standast.`` Og síðar í ræðunni: ,,Þetta er gjarnan nefnt í sömu andrá og fullyrðingar þess efnis að hatrið eigi sér rætur í kúgun og fátækt.`` Hvað er hér verið að gera, hæstv. forseti? Er verið að vísa því á bug að kúgun og fátækt séu mikilvæg viðfangsefni til að takast á við og reyna að leysa til að skapa friðvænlegri heim? Er verið að hafna því með öllu að innrásir í ríki sem klárlega eru brot á alþjóðalögum geti skapað ófriðvænlegri heim? Er verið að hafna því að ástandið í Ísrael og hvernig þar er gengið fram geti hafa orðið olía á eld ófriðar í heiminum? Síðan er þeim sem ekki taka undir þessi sjónarmið gefin mjög afdráttarlaus einkunn eins og hér hefur verið farið yfir. Þar er sagt:
,,Um hvað vilja menn semja við al Kaída eða gistiríki liðsmanna samtakanna? Útrýmingu Ísraelsríkis? Afturhvarf hvað varðar jafnrétti kynjanna eða réttindi samkynhneigðra? Forræði trúarlegra laga gagnvart veraldlegum lögum?`` --- Ég segi eins og aðrir hv. þm. hér, þessi bútur úr ræðu hæstv. utanrrh. á ekkert erindi við Alþingi Íslendinga eða þá þingmenn sem hér sitja og ekki heldur sá kafli sem hljóðar svo að það ,,verðlaunar hryðjuverkamennina og svívirðir minningu fórnarlamba þeirra. Þaðan er stutt í þá siðferðilega brengluðu hugsun að fórnarlömbin hafi með einhverjum hætti kallað hryðjuverkin yfir sig og beri því ábyrgð á þeim fremur en illvirkjarnir sem þau vinna.`` Þetta er mér, hæstv. forseti, algerlega óskiljanlegur texti.
Það er ástæða til að hafa áhyggjur þegar hæstv. utanrrh. kemur síðan hér upp í andsvörum og nefnir hvern þjóðhöfðingjann á fætur öðrum sem ekki hafi verið hægt að semja við og svarar því sjálfur, augljóslega, á þann veg að þá sé ekki annað að gera en fara inn og sprengja þá. Ég harma þann tón sem utanrrh. sendir hér Evrópubúum og nálgun Evrópubúa í hryðjuverkapólitík í gegnum árin og áratugina. Það er alveg ljóst að áherslur Evrópu hafa verið nokkuð aðrar en áherslur Bandaríkjanna. Ég tel að við eigum fremur, hæstv. utanrrh., að halla okkur að Evrópumönnum í því efni.
Evrópumenn hafa um áratuga skeið þurft að fást við hryðjuverkamenn. Við höfum þar fjölmörg dæmi. Við höfum IRA, ETA, Rauðu herdeildirnar, Baader-Meinhof o.s.frv. Vissulega ekkert jafnskelfilegt og ekkert jafnhræðilegt og al Kaída en engu að síður hryðjuverk innan landamæra Evrópu. Og menn hafa fundið leiðir til að fást við þau. Þar hefur verið lögð áhersla á að við fórnum ekki borgaralegum réttindum alls almennings í ofstækisfullu stríði við hryðjuverkamenn. Lögð hefur verið áhersla á að einangra hryðjuverkamennina, að skapa þá stöðu að þeir einangrist, að stuðningur við þá dvíni, en ekki að efna svo og egna til ófriðar að þessum hreyfingum vaxi fiskur um hrygg og eflist ásmegin, eins og hætt er við að gerist með þeim aðferðum sem Bush og þeir félagar í biblíubeltinu helst vilja hafa, með því að fara fram af hörku og ofstæki. Það er full ástæða til að skoða sögu Bandaríkjanna sömuleiðis í þessu efni því hún er auðvitað í margvíslegum slíkum stríðsaðgerðum langt frá því að vera farsæl, herra forseti.
Við höfum auðvitað séð með hvaða hætti það gekk að koma á lýðræði í Suður-Ameríku, svo dæmi sé tekið. Með innrás eftir innrás eftir innrás. Það skóp þeirri álfu ekki annað en áratuga sögu herforingjastjórna, mannréttindabrota og ofsókna á hendur fólki. Það færði þeirri álfu ekki frið. Við höfum önnur slík dæmi um öfgar í viðbrögðum í sögu Bandaríkjanna. Við höfum McCarthy-ismann og við þurfum að staðnæmast og hugsa hvort hér séu á ferðinni svipaðar öfgar og ofstæki og þá. Það er söguleg staðreynd að Bandaríkjamenn hafa haft tilhneigingu til þess að ganga of langt í viðbrögðum sínum. Það er ekki alltaf hentugast til að þjóna þeim málstað sem við viljum vinna. Það má t.d. spyrja hvort sú aðferðafræði sem þeir hafa haft í öðru stríði sé góðra gjalda verð. Þeir hafa líka háð stríð við eiturlyf og rekið þá baráttu af mikilli hörku, miklu ofstæki og á stundum raunar lýðskrumi, jafnvel ráðist inn í önnur ríki til þess að ná árangri í því efni. Og hvað hefur það stríð uppskorið? Það sýnist ekki hafa uppskorið mikinn árangur. Aðrar lausnir, til að mynda leiðir ýmissa Evrópuþjóða, hafa einfaldlega reynst farsælli og árangursríkari í þeirri baráttu. Ég bið þess, hæstv. utanrrh., að hér megi fara fram málefnaleg umræða um þann vanda sem við er að glíma en ekki upphrópanir eða skiptingar manna í tvo hópa, þá sem eru með og þá sem eru á móti.
Við hljótum fyrst og fremst, Íslendingar, að leggja áherslu á að þessa baráttu verði að heyja að alþjóðalögum og að í því efni verður að segjast að hæstv. utanrrh. og ríkisstjórn Íslands hafa misstigið sig alvarlega við innrásina í Írak. Ef menn virða ekki alþjóðalög er engin von til þess að við komum á friði í þessum heimi. Það að lögin séu virt er forsenda þess að hér geti verið friðvænlegt umhorfs. Við hljótum líka að leggja áherslu á pólitískar lausnir, á það að ná saman við þann stóra meiri hluta múslima sem er andvígur þessum hræðilegu ofbeldisverkum og stuðla að því að einangra öfgamennina á alþjóðlegum vettvangi. Við hljótum líka, eins og raunar hæstv. utanrrh. leggur til í kafla sínum um þróunarsamvinnuna, að leggja áherslu á að ráðast gegn misrétti, kúgun og fátækt í heiminum vegna þess að það er líka til þess fallið að skapa friðvænlegri heim.
Við hljótum líka í þessari umræðu að þurfa að fjalla um þau skelfilegu níðingsverk sem unnin hafa verið á palestínsku þjóðinni. Það má ekki gleymast í þeirri umræðu að Palestínuarabar voru trúlega menntaðasta þjóðin í arabaheiminum, sú víðsýnasta og frjálslyndasta, en þær öfgar sem þar hefur verið alið á og kallaðar fram með ofbeldi Ísraelsmanna um árabil hlýtur að vera okkur öllum áhyggjuefni. Þar kann þó að þurfa þrátt fyrir yfirlýsingar hæstv. utanrrh. og þrátt fyrir að ég sé sammála hæstv. utanrrh. um að ekki komi til greina að semja við aðila eins og al Kaída, til að mynda til lausnar vandanum fyrir botni Miðjarðarhafs, að ganga til samninga við hryðjuverkamenn. Beggja vegna, bæði Ísraels og Palestínu, er auðvitað að finna hryðjuverkamenn. Pólitískar lausnir þurfum við þó fyrst að finna en ekki innrásir, hæstv. utanrrh.