Jóhanna Sigurðardóttir:
Herra forseti. Ég vil byrja á í seinni ræðu minni að víkja að því sem segir um jafnréttisumsagnir í þessari nýju áætlun. Í þarsíðustu áætlun frá 1998 kom inn ákvæði um að jafnréttisumsagnir ættu að fylgja með stjórnarfrumvörpum. Það var því skylda að í stjórnarfrumvörpunum yrði lagt mat á hvaða áhrif þetta hefði á jafnréttismál kynjanna. Þessu hefur ekki enn verið hrint í framkvæmd. Eins og við vitum koma aldrei eða sjaldnast umsagnir, ég man ekki eftir neinni sérstakri umsögn um hvaða áhrif stjórnarfrumvörp hafa á jafnréttismál kynjanna. Ég verð að segja að ég er ekki nægjanlega ánægð með það sem á að gerast í áætluninni og vil skerpa á því í meðförum félmn.
Nú er lofað að þrjú ráðuneyti, félmn., fjmrn. og eitthvert þriðja ráðuneyti sem ég man ekki hvert er, eigi að skoða málið og kynna sér hvernig þessum málum er háttað á Norðurlöndum. Í framhaldi af því á að setja á samstarfshóp þessa ráðuneyta, ef ég skil þetta rétt, og þeim á að vera falið eitthvert tilraunaverkefni þar sem gefnar verða jafnréttisumsagnir um nokkur stjórnarfrumvörp frá þremur ráðuneytum. Samstarfshópurinn á fyrst að ljúka verki sínu árið 2005. Mér finnst þetta vera eitt dæmi um að menn séu að ýta á undan sér ákvæðunum í jafnréttisáætluninni, þó vissulega sé viðleitni þarna miklu betri en var 1998 í framkvæmdinni og frá árinu 2002--2004. Á þessu vil ég skerpa. Ég vil að það komi fram mjög ákveðið.
Ég er ánægð með þá nýjung í áætluninni að sett sé fram meginhugmynd, markmið, ábyrgð á framkvæmd, tímaáætlun og reynt að meta kostnaðinn þar sem það er hægt. Ég verð þó að segja, herra forseti, að ég er ekki mjög ánægð með þá uppsetningu að öll verkefnin eru sett í greinargerð með tillögunni og athugasemdir. Það er ólíkt því sem hefur verið í síðustu áætlunum, þar koma öll verkefnin fram í álitsgreininni sjálfri. Mér finnst ekki nógu gott að skilgreining á verkefnum og markmiðum þeirra sé ekki hluti af tillögunni sjálfri. Ef við lítum t.d. á lið 39 í tillögugreininni er ankannalegt að umhvrn. er ekki með nein verkefni samkvæmt því sem þar kemur fram. Undir öðrum ráðuneytum er þó sett í stikkorðastíl hvaða verkefni viðkomandi ráðuneyti eigi að vera með. Síðan er lýsingin öll í greininni sjálfri. Þessu vildi ég halda til haga varðandi framkvæmdina.
Varðandi málsmeðferðina held ég að það sé nauðsynlegt, þó stuttur tími lifi af þinginu, að áætlunin verði send til allra fagnefnda í þinginu til umsagnar. Að tími verði fundinn til þess að fagnefndir þingsins geti lagt mat á þá kafla sem lúta að hverri nefnd fyrir sig.
Ég vil spyrja ráðherrann um bls. 9 í áætluninni þar sem fjallað er um fræðslu og jafnréttismál fyrir stjórnendur og starfsmenn ráðuneyta. Þar er verið að tala um þátttakendur og þar stendur: ,,Öll önnur ráðuneyti og Reykjavíkurborg.`` Af hverju er Reykjavíkurborg tekin út sem eina sveitarfélagið sem á að vera þátttakandi í fræðslu um jafnréttismál fyrir stjórnendur og starfsmenn ráðuneyta? Þetta er þó það sveitarfélag sem hefur staðið sig mjög vel í jafnréttismálum. Hlutur stjórnenda hjá Reykjavíkurborg hefur á örfáum árum vaxið úr 10% í 50%. Það er því mjög sérstakt að það sé tekið út, á því hlýtur að vera einhver skýring sem ég kem ekki auga á.
Ég vil líka spyrja hæstv. ráðherra um viðhorfskönnun til jafnréttismála sem hann boðaði þegar tillaga mín sem við ræddum í upphafi kom til umræðu á haustdögum. Þá sagði hann að viðhorfskönnunin til jafnréttismála mundi liggja fyrir fljótlega. Er það einhver önnur könnun en sú sem hefur verið kynnt á þessum vetri og fram kemur í tillögunni sem mig minnir að hafi verið jafnréttismál á vegum forsrn.?
Það verður ekki hjá því komist að ræða stöðuna í launamálum, sem er alveg afleit, og ég held að það hljóti að vera eitt af meginverkefnunum að taka á því máli. Ég skil það af orðum hæstv. ráðherra og hvernig hann tekur undir þá tillögu sem ég flutti um þetta efni að við hljótum að vinna markvissar að þessu og á því hafi ráðherrann fullan hug. Hér kemur fram að konur hafa einungis 72% af launum karla fyrir sambærileg störf og allt að 11% er óskýrður launamunur. Síðan er það því miður þannig enn þann dag í dag að bílastyrkir og hlunnindi hvers konar hjá hinu opinbera ganga miklu meira til karla en kvenna. Þegar ég athugaði þetta fyrir nokkrum árum gekk 90% af því sem varið er í hlunnindi og bílastyrki hjá hinu opinbera til karla en 10% til kvenna.
Ég held að ráðherrann ætti að hugleiða hvort ekki sé ástæða til að gera slíka könnun aftur og sjá hvort nokkuð hafi breyst. Minni ég á í því sambandi að kærunefnd jafnréttismála ályktaði einmitt um að bankarnir væru að brjóta jafnréttislög með því að greiða hærri bílastyrki og hlunnindi til kvenna innan bankanna en karla. Því miður eru álit kærunefndar Jafnréttisráðs ekki bindandi og því komast bankarnir upp með að gera nákvæmlega ekki neitt í því máli að ég best veit.
Ég vil í lokin segja að ég mun greiða eins og kostur er fyrir framgangi tillögunnar og mun leggja áherslu á að ná fram þeim breytingum sem við höfum rætt um í launamálum og þá tillögu sem ég hef verið með ásamt því að skoða hvort skerpa megi á einstökum atriðum í áætluninni. Það er mjög mikilvægt að ráðherrann gangi hart fram í því sem hann hefur nefnt varðandi fræðsluna um jafnréttismálin. Við höfum það fyrir framan okkur að á vegum sjö ráðuneyta gegnir engin kona embætti forstöðumanna í stofnunum sem undir þau heyra. Aðeins rúm 18% forstöðumanna ráðuneyta eru konur þó einstaka ráðuneyti hafi komist lengra eins og ráðherra nefndi í máli sínu.
Ég held að full ástæða sé til að ætla að ráðherrann fylgi því eftir sem við höfum rætt hér, að fræðslan nái ekki aðeins til undirmanna og embættismanna heldur einnig alveg upp í topp til ráðherranna. Ég spyr hæstv. félmrh. hvort hann hafi nokkuð á móti því, ef samstaða næst um það í félmn., að setja það skýrar í jafnréttisáætlunina að fræðslan eigi að nái upp í topp til ráðherranna þannig að vilji þingsins sé að setja alla ráðherrana á skólabekk til að læra vel jafnréttislögin, sé með einhverjum hætti settur í áætlunina, vegna þess að það er undir þeim komið hvernig þeir framfylgja jafnréttismálunum, hvort við náum árangri í þeim eða ekki.