[prenta uppsett í dálka] 119. fundur, 130. lþ.
Frsm. iðnn. (Kristinn H. Gunnarsson):
Virðulegi forseti. Þingmál þetta sem hv. iðnn. fékk til umfjöllunar er að finna á þskj. 359 og er frv. til laga um uppfinningar starfsmanna. Frumvarpið fjallar um uppfinningar starfsmanna almennt og m.a. uppfinningar starfsmanna er sinna vísindastörfum við háskóla eða aðra skóla á háskólastigi, svo sem opinberar rannsóknarstofnanir. Frumvarpið er byggt á danskri löggjöf og er stefnt að því að setja réttarreglur á þessu sviði sem tækju til hagsmuna atvinnurekenda og starfsmanna þannig að þeir þurfi ekki að semja sín á milli um öll atriði, t.d. rétt starfsmanns til uppfinningar sem hann kemur fram með og framsalsrétt atvinnurekandans til þeirrar uppfinningar. Ekki er talin fullnægjandi ástæða til þess hér á landi að setja sérstök lög um uppfinningar starfsmanna á opinberum rannsóknarstofnunum eins og t.d. varðandi háskóla í Danmörku og er rakið nánar í greinargerð með frv. Í Noregi eru ein lög sem fjalla um uppfinningar allra starfsmanna eins og gert er ráð fyrir að verði hér á landi í frv. sem ég gat um.
Iðnn. hafði þetta mál til umfjöllunar í vetur og náði sameiginlegri niðurstöðu um afgreiðslu málsins þann 3. maí sl. og hefur skilað af sér svofelldu nefndaráliti, með leyfi forseta:
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Jón Ögmund Þormóðsson frá iðnaðarráðuneyti, Árna Vilhjálmsson hrl., Árna B. Björnsson, Geir Guðmundsson og Hrafnkel Eiríksson frá Stéttarfélagi verkfræðinga, Jóhann Hjartarson og Þóri Haraldsson frá Íslenskri erfðagreiningu hf. og Gísla Tryggvason frá Bandalagi háskólamanna.
Umsagnir bárust nefndinni frá Alþýðusambandi Íslands, tækninefnd Vísinda- og tækniráðs, Háskólanum á Akureyri, Rannsóknastofnun landbúnaðarins, Félagi prófessora við Háskóla Íslands, Lyfjafræðingafélagi Íslands, Bandalagi háskólamanna, Hafrannsóknastofnuninni, vísindanefnd Vísinda- og tækniráðs, Raunvísindastofnun Háskóla Íslands, Samtökum atvinnulífsins, Háskóla Íslands, Rannsóknamiðstöð Íslands, Stéttarfélagi verkfræðinga, Samtökum iðnaðarins og Íslenskri erfðagreiningu ehf.
Með frumvarpinu er stefnt að því að setja almennar reglur um uppfinningar starfsmanna sem taka bæði tillit til hagsmuna atvinnurekenda og starfsmanna þannig að þeir þurfi ekki að semja sín á milli um öll atriði.
Á fundum nefndarinnar kom fram að frumvarpinu væri einnig ætlað að hvetja fyrirtæki og stofnanir til þess að marka sér stefnu í þessum málum. Samkvæmt gildandi lögum um einkaleyfi, nr. 17/1991, á uppfinningamaður allan rétt til uppfinningar. Því er tæknileg óvissa um réttarstöðu þegar uppfinning er gerð í starfi þar eð í athugasemdum við frumvarp til laga um einkaleyfi var tekið fram að þau mundu ekki taka til uppfinninga starfsmanna.
Nefndin ræddi málið á nokkrum fundum og voru ófrávíkjanleg ákvæði frumvarpsins sérstaklega rædd. Skoðað var hvort leggja ætti til að sett yrði almenn regla til leiðbeiningar um það hvernig sanngjarnt endurgjald yrði metið. Varð niðurstaðan sú að þar sem reglurnar ættu að vera almennar væri ekki rétt að fastsetja sérstaka reglu enda geta verið mjög mismunandi sjónarmið uppi um það hvað teljist sanngjarnt og ekki víst að sama reglan henti í öllum tilvikum. Það getur farið eftir því hver starfsemin er og hvort um er að ræða fyrirtæki, rannsóknastofnun, opinbera stofnun eða háskóla.
Með tilliti til þess að orðið er mun algengara að fyrirtæki, sérstaklega í hátæknigeiranum, ráði til sín starfsmenn beinlínis til rannsókna- og þróunarstarfa og til að vinna að, koma fram með uppfinningar og fullgera þær telur nefndin rétt að leggja til breytingar á 3. mgr. 6. gr. og 2. mgr. 7. gr. frumvarpsins sem hafa að geyma ófrávíkjanleg ákvæði.
Fyrra ákvæðið varðar rétt starfsmanns til þess að sækja um einkaleyfi á uppfinningu. Nefndin leggur áherslu á að starfsmaðurinn geti ekki fyrir fram afsalað sér réttinum til að sækja um einkaleyfi fram að þeim tíma þegar atvinnurekandi metur hvort hann vill neyta framsalsréttar síns. Þessi réttur starfsmannsins á hins vegar ekki við þegar atvinnurekandi og starfsmaður hafa samið um að víkja frá ákvæðum 3. gr. um rétt starfsmanns til uppfinningar og 4. gr. um framsal réttar til atvinnurekanda.
Hvað snertir 7. gr. er talið eðlilegt að í þeim tilvikum þegar starfsmaður er ráðinn sérstaklega til að vinna að uppfinningum, eins og gert er í hátæknigreinum, megi semja svo um að sanngjarnt endurgjald fyrir uppfinningu felist í ráðningarkjörum starfsmanns eingöngu en verði ekki háð mati á óvissuþáttum síðar, t.d. verðmæti uppfinningar.
Þá leggur nefndin til orðalagsbreytingar á 8. gr. frumvarpsins sem einungis eru málfarslegar.
Að auki telur nefndin rétt að gera gildistökuákvæðið skýrara í samræmi við athugasemdir sem koma fram í greinargerð. Nefndin vill taka fram að ákvæði laganna gilda gagnvart uppfinningum sem koma fram eftir gildistökuna og að ófrávíkjanleg ákvæði laganna geti hrundið samningum sem gerðir hafa verið fyrir gildistökuna um uppfinningar sem koma fram eftir gildistöku. Sérákvæði gilda þó um starfsmenn sem ráðnir eru til að vinna að uppfinningum.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með fyrrgreindum breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali.
Einar Oddur Kristjánsson var fjarverandi við afgreiðslu máls þessa.
Steingrímur J. Sigfússon sat fundinn sem áheyrnarfulltrúi og er samþykkur álitinu. Undir það skrifa auk mín Kjartan Ólafsson, Kristján L. Möller, Ásta R. Jóhannesdóttir, Sigurjón Þórðarson, Sigurður Kári Kristjánsson, Guðmundur Hallvarðsson og Björgvin G. Sigurðsson.
Þetta er nefndarálitið á þskj. 1637 og á þskj. 1638 eru brtt. prentaðar í fjórum tölusettum liðum og eins og fram hefur komið í nefndarálitinu lúta þær að 6. gr. frv. 3. mgr. þar sem seinni málslið þeirrar greinar er breytt og hann orðist svo, með leyfi forseta:
,,Starfsmaður getur ekki fyrir fram afsalað sér rétti til að sækja um einkaleyfi nema vikið hafi verið frá ákvæðum 3. og 4. gr. með samningi milli atvinnurekanda og starfsmanns sem ráðinn er til að vinna að uppfinningum.`` Þetta komi í staðinn fyrir setninguna að starfsmaður getur ekki afsalað sér þessum rétti fyrir fram þannig að þarna er aðeins dregið úr þessu ófrávíkjanlega ákvæði í frv.
Í 7. gr. frv. er gerð breyting á 2. mgr. hennar. Það er bætt við nýjum málslið sem er svohljóðandi, með leyfi forseta:
,,Ef starfsmaðurinn er ráðinn til að vinna að uppfinningum má semja um að sanngjarnt endurgjald fyrir uppfinningu felist í ráðningarkjörum starfsmannsins einvörðungu.`` Þannig að það er tekið fram með brtt. að þegar starfsmaður og fyrirtæki gera samkomulag eða samning sín í milli um launakjör starfsmannsins þá má semja um það að innifalið í launakjörunum sé hið svonefnda sanngjarna endurgjald sem uppfinningamaður kann að eiga rétt á leiði starf hans til uppfinningar sem felur síðar í sér verðmæti.
Við 8. gr. frv. er gerð breyting við fyrri mgr. þeirrar greinar. Þessi grein sem fjallar um starfslok er breytt og verður svohljóðandi, með leyfi forseta:
,,Uppfinning sem 4. gr. tekur til telst hafa orðið til á starfstíma ef sótt er um einkaleyfi fyrir henni innan sex mánaða frá raunverulegum starfslokum nema líkur megi leiða að því að uppfinningin hafi orðið til fyrr.``
Þetta er nauðsynlegt að gera til að gera ákvæðið skýrara.
Síðan er við gildistökugreinina bætt við nýjum málslið en þar er lagt til og við gerum ekki tillögu um breytingar á því að lögin öðlist gildi 1. janúar 2005 en auk þess bætist við eftirfarandi, með leyfi forseta:
,,Lögin taka einungis til uppfinninga sem koma fram eftir gildistöku laganna. Ófrávíkjanleg ákvæði laganna skulu gilda gagnvart samningum sem gerðir eru fyrir gildistöku laganna um uppfinningar sem koma fram eftir gildistöku þeirra, samanber þó sérákvæði um ráðningu starfsmanna til að vinna að uppfinningum.``
Þetta er nauðsynlegt til að það sé skýrt hvenær ákvæði laganna eða frv. eiga við eftir að það er orðið að lögum.
