Kristján L. Möller:
Hæstv. forseti. Það frv. sem hæstv. fjmrh. hefur flutt hér er skattahækkunarfrumvarp sem veldur mér auðvitað miklum vonbrigðum vegna þess að á hinu háa Alþingi hefur á undanförnum árum töluvert verið rætt um flutningskostnað og annað slíkt, og hér er hæstv. fjmrh. að boða skattahækkun sem mun fara beint út í verðlagið og valda því að flutningsgjöld, sem þegar eru nógu há, munu hækka enn frekar. Og aum eru þau skref hæstv. fjmrh. nú á fyrstu dögum þingsins að koma með þennan pakka inn í umræðuna um byggðamál, umræðu sem ég get komið að síðar þar sem hefur verið fjallað mikið um vanda einstakra byggðarlaga í atvinnumálum og atvinnu sem er að hverfa eða fara frá viðkomandi byggðarlögum vegna m.a. sölu á kvóta og annars, og svo eru þetta skilaboðin í upphafi nýs kjörtímabils, þ.e. að hækka þungaskattinn um 8%. Hæstv. fjmrh. sagði frá því, og við höfum tekið eftir því, það hefur verið sagt frá því í fréttum, að ríkisstjórnin hafi samþykkt að breyta þungaskattskerfinu yfir í olíugjald og það hefur líka komið fram að það mun einnig hafa í för með sér töluvert miklar hækkanir.
Herra forseti. Það sem mér sýnist því að hér sé á ferðinni er frv. sem ásamt með væntanlegu frv. muni leiða til 20--25% hækkunar á þungaskattsgjöldum hjá flutningafyrirtækjum í landinu. Ég vil því spyrja hæstv. fjmrh. út í hvort hann hafi ráð til þessara flutningafyrirtækja um hvernig þau eigi að mæta þessum aukna kostnaði. Telur hann að þessi fyrirtæki séu það stöndug í dag að þau geti tekið þetta á sig eða telur hann að þessum skattahækkunum verði velt út í verðlagið, eins og ég er viss um að verður gert, til hækkunar á þegar allt of háum flutningsgjöldum? Með öðrum orðum, frú forseti, þá er boðað hér að ná í 400 millj. af þungaskatti og 600 millj. vegna hækkunar á bensíngjaldi. Það ber auðvitað að hafa í huga, rétt svona til þess að rifja upp þessa umræðu, að ofan á þessa þungaskattshækkun, sem mun síðan fara út í verðlagið að mínu mati eins og ég hef rakið, bætist svo virðisaukaskattur sem verður greiddur til ráðuneytis hæstv. fjmrh. Geirs H. Haardes. Það er alveg með ólíkindum hvers fólk úti á landi á að gjalda við þær breytingar sem hér er verið að gera og hafa verið gerðar, sem er allt í lagi að rifja aðeins upp --- breytingar sem áttu sér stað út af kerfisbreytingu milli áranna 1998 og 2000 sem hefur haft í för með sér að flutningafyrirtæki sem eru að keyra þetta í kringum 140 þús. km á ári borguðu við þá kerfisbreytingu um 40% meira í þungaskatt heldur en áður. Þetta hefur þau áhrif sem ég er hér að lýsa og um það snýst þetta í raun og veru, að þessi hækkun muni hækka flutningsgjöldin enn frekar.
Vert er að hafa það í huga, frú forseti, að ríkisstjórnin fjallaði í aðdraganda kosninga, ég man ekki hvort það var snemma eða hvar það var, um flutningskostnað og hæstv. samgrh. skipaði nefnd sem fór í að taka saman þessar upplýsingar og út kom enn ein skýrslan í janúar 2003 og mikil loforð í aðdraganda kosninga um að á þessu ætti að taka. Í þessari skýrslu þriggja ráðuneyta kemur það fram svart á hvítu að flutningsgjöld hafa hækkað töluvert fram yfir vísitölu neysluverðs. Út af fyrir sig má gagnrýna það að neysluverðsvísitala sé notuð í þessum samanburði vegna þess að aðalkostnaður flutningafyrirtækis er náttúrlega olía, þungaskattur og laun og þess vegna er ekki rétt að nota þessa vísitölu en ég ætla nú að sleppa því að þessu sinni.
Ég sagði áðan, hæstv. forseti, að menn bundu vonir við að eitthvað ætti að gera í framhaldi af þessu. Þess vegna spyr ég hæstv. fjmrh., þó ég viti að þessi skýrsla sem slík sé ekki á valdi hans ráðuneytis, hvort þetta séu þær aðgerðir sem hæstv. ríkisstjórn ætlar að koma fram með og var fjallað um í kosningabaráttunni að yrði komið með til að lækka flutningskostnað, aðgerðir sem fara í þveröfuga átt og munu stórhækka flutningsgjöldin. Hvað er hér á ferðinni og hvað á þetta að ganga svona lengi?
Frú forseti. Það liggur fyrir að atvinnurekstur á landsbyggðinni er ekki samkeppnisfær við sambærilegan atvinnurekstur á höfuðborgarsvæðinu vegna þessara svimandi háu flutningsgjalda. Það er ekki sanngjarnt að leggja þetta svona fram eins og hér er gert og halda áfram að auka þennan mun, enda má segja að það hafi komið fram í umræðu um þessa ágætu skýrslu sem átti sér stað hér þegar hv. þm. Einar K. Guðfinnsson spurði um þetta í febrúar síðastliðnum í fyrirspurn um þessa skýrslu. Þar kom fram ýmislegt mjög fróðlegt sem rétt er að hafa í huga. Til dæmis sagði hæstv. samgrh., með leyfi forseta, og hann er að vitna í skýrsluna:
,,Í þessum samtölum kom alls staðar fram sú skoðun kaupenda þjónustunnar að flutningskostnaður hefði á síðustu árum hækkað verulega umfram verðlag.``
Svona má lengi áfram halda í þessari skýrslu. Í lok svarsins, fyrra svars, sagði hæstv. samgrh. m.a. þetta, með leyfi forseta:
,,Hins vegar er öllum ljóst að þungaskatturinn er umtalsverður útgjaldaþáttur hjá flutningafyrirtækjum á landsbyggðinni. Því er mjög mikilvægt að leita allra leiða til að þungaskatturinn verði ekki eins umtalsverður hluti af útgjöldum flutningafyrirtækjanna og raun ber vitni.``
Ég vil spyrja hæstv. fjmrh. sem hér boðar þessa hækkun á þungaskattinum hvort það frv. sem hann hefur fylgt hér úr hlaði sé liður í þessari áætlun og hvernig það megi í raun og veru vera. Það væri vert að vitna í orð fleiri ráðherra eins og hæstv. iðnrh. sem sagði m.a.:
,,Eins og komið hefur fram var hún rædd í ríkisstjórn á föstudaginn var`` --- þ.e. í febrúar 2003 --- ,,og þar varð niðurstaðan að Byggðastofnun fengi ákveðið hlutverk við frekari vinnslu og tillögugerð.`` --- Og enn fremur: ,,Við erum að vinna hratt að þessu máli og fleiri skýrslugerðir eru í gangi, bæði hvað varðar búsetuskilyrði fólks og eins starfsskilyrði fyrirtækja á landsbyggðinni`` o.s.frv.
Það er mjög ánægjulegt að vitna í það sem hv. þm. Kristinn H. Gunnarsson sagði við þessa umræðu. Hann sagði m.a., með leyfi forseta:
,,Ég vil brýna hæstv. ríkisstjórn í að velta málinu fyrir sér og koma sem fyrst með tillögur eða aðgerðir sem mættu verða til að lækka flutningskostnað. Það sem beðið er eftir eru aðgerðir en ekki skýrslur.``
Þetta er með öðrum orðum, frú forseti, það sem kom fram hjá nokkrum stjórnarþingmönnum við þessa umræðu og eins og ég sagði áðan, get ég ómögulega séð hvernig það frv. sem hæstv. fjmrh. er að leggja hér fram á að harmónera saman við það sem hér hefur verið sagt. Hvernig má það t.d. vera, frú forseti, að þetta frv. um hækkun þungaskatts uppfylli tvö skilyrði í þál. um stefnu í byggðamálum fyrir árin 2002--2005 sem ég ætla að lesa hér, með leyfi forseta, en aðalskilyrðið er svohljóðandi:
,,Að draga úr mismun á lífskjörum og afkomumöguleikum fólks milli byggðarlaga í landinu og skapa íbúum á landsbyggðinni sem hagstæðust búsetuskilyrði.`` --- Og enn fremur:
,,Að stuðla að fjölbreyttu atvinnulífi, jöfnun starfsskilyrða og að fyrirtæki á landsbyggðinni geti nýtt atvinnukosti sína sem best með sjálfbæra nýtingu auðlinda og góða umgengni um náttúru landsins að leiðarljósi.``
Fyrri liðurinn getur engan veginn verið í takt við það sem hér er að gerast.
Ég sagði áðan, virðulegi forseti, að það linnir ekki árásum hæstv. ríkisstjórnar á atvinnulíf á landsbyggðinni hvað þennan þátt varðar, þ.e. opinbera skattheimtu ríkisins á flutningastarfsemi sem hefur leitt til þess sem ég hef hér talað um, þessara háu flutningsgjalda sem allt eru að drepa úti um allt land, flutningsgjöld sem geta verið allt að 50--60 kr. á kíló ef um lítið magn er að ræða, en getur sem betur fer lækkað töluvert ef um mikið magn er að ræða. Ég hef áður sagt að þessi skattheimta er orðin þannig á flutningastarfsemi í landinu að það er talið allt að helmingur af tekjum flutningafyrirtækja renni aftur til ríkisins í formi alls konar skatta og gjalda sem þessi starfsemi greiðir ríkissjóði fyrir starfsemi sína. Og þegar ég horfi út í sal kemur upp í huga minn gömul ályktun og áform ungra sjálfstæðismanna um ,,báknið burt``. Mér sýnist að að þessu leyti hafi báknið aukist mikið.
Hverjar eru svo tölulegar staðreyndir, vegna þess að menn munu vafalaust koma hér á eftir og segja að þetta séu ýkjur og vilja ekki halda því fram að þetta hafi jafnmikil áhrif á flutningsgjöld og raun ber vitni um, þá höfum við ótal dæmi fyrir okkur þar sem það kostar upp undir 30 kr. á kíló að flytja 450 kg af matvöru frá höfuðborgarsvæðinu á norðausturhorn landsins. Þetta er langbest að sýna fram á með reikningum vegna þess að það sem flytjandi vörunnar þarf að borga fyrir flutninginn eru staðreyndir sem blasa við og þær tölur eru hér fyrir framan mig í reikningum og það er auðvitað það sem er best að fara eftir.
Ótal fleiri dæmi mætti nefna í þessu sambandi um skattheimtu og kostnað við flutningastarfsemi sem hefur auðvitað farið þráðbeint út í verðlagið og eins og ég sagði áðan hefur valdið því að flutningsgjöld eru svo há sem raun ber vitni. Það er m.a. hækkun á olíu sem er mikil og við getum séð það frá árinu 1996 þegar olíulítrinn kostaði 26,50 og náði hámarki að mig minnir í júlí 2001, fór í tæpar 55 kr. og var þá búinn að hækka um 106%. Þetta eru auðvitað hlutir sem við kannski ráðum ekki við hér heldur heimsmarkaðsverðið en engu að síður skulum við hafa það í huga að þetta er skattheimta og hækkanir sem virka verr á ákveðna íbúa landsins en aðra.
Virðulegi forseti. Ég sagði hér í upphafi að mér finnst þetta frv. sem hæstv. fjmrh. hefur flutt vera vont frv. og ég er algerlega andvígur því. Mér finnast það vond skilaboð frá hæstv. ríkisstjórn í upphafi kjörtímabils að leggja það til að skattheimta ríkisins á flutningastarfsemi í landinu aukist þvert ofan í gefin loforð í kosningabaráttunni um að nú væri verið að vinna að því að finna leiðir til að lækka flutningskostnað. Þess vegna gengur þetta auðvitað þvert á þau loforð sem þar voru gefin. Það er miður að þetta skuli eiga að vera svona og eigi að ganga eftir.
Þar að auki á svo eftir að koma fram sú breyting sem hæstv. fjmrh. sagði frá og vitnaði til áðan að hefði verið samþykkt í ríkisstjórninni, hvenær sem það frv. kemur fram, að breyta þungaskattskerfinu yfir í olíugjaldið. Og ef það frv. --- nú getur maður náttúrlega ekki talað um það sem á eftir að koma fram --- er eitthvað í takt við það sem áður hefur verið boðað, þá mun það líka hafa í för með sér aukna skattheimtu á flutningastarfsemi í landinu. Hvað telur hæstv. fjmrh. að hægt sé að ganga langt í því að auka skatta á þessa starfsemi sem er ekkert að græða neitt voðalega mikla peninga í dag? Vafalaust eru mörg flutningsfyrirtæki sem berjast í bökkum og geta ekki tekið á sig þessar hækkanir heldur fara þær auðvitað þráðbeint út í verðlagið og munu svo hafa þessa víxlverkun að hækka vöruverð, matvöruverð og annað úti á landi, minnka samkeppnishæfni fyrirtækja á landsbyggðinni gagnvart höfuðborgarsvæðinu vegna flutninga á aðföngum og kannski flutninga til baka á fullunninni vöru. Enda kemur þar fram í skýrslu þessara þriggja ráðuneyta sem ég vitnaði í að þar er m.a. tekið dæmi frá forsvarsmönnum nokkurra fyrirtækja á Norðurlandi sem ræddu um það að ef þetta héldi svona áfram, þá mundu fyrirtækin neyðast til þess að hætta starfsemi úti á landi og flytja sig hingað suður.
Ég hefði ekki haft hugmyndaflug til að láta mér detta það í hug en einn ágætur maður spurði mig: Hvers vegna eru nánast öll kjúklingabú landsins komin hingað suður á höfuðborgarsvæðið? Hvers vegna eru m.a. öll svínabú landsins komin hingað suður á höfuðborgarsvæðið? Svarið hjá þessum aðila var: Það er engin furða, menn eru að færa sig nær þessum stóra markaði vegna þess að starfsemin ber ekki þann flutningskostnað sem er í gangi til þess að flytja þessa vöru fram og til baka.
Virðulegi forseti. Þetta vildi ég sagt hafa hér í upphafi máls míns um þetta vonda frv. sem hér hefur verið lagt fram og ég held að ég ljúki máli mínu með því að vitna í vefrit fjmrn. frá því í febrúar 2003, þar sem mér finnst vera mjög góð skilgreining á byggðaþróuninni, en þarna var fjmrn. að fjalla um byggðaþróun í landinu og það sem hefur verið að gerast undanfarin ár. Atvinnustarfsemi á landsbyggðinni hefur verið að dragast saman og störfum að fækka og fólki er að fækka. Þetta var sett upp á mjög faglegan hátt með fallegri mynd af Íslandi þar sem tilgreind var íbúafækkun í hverju kjördæmi fyrir sig, þ.e. skv. gömlu kjördæmaskiptingunni. Kaflinn á vefriti fjmrn. er svohljóðandi, með leyfi forseta:
,,Er byggðaþróunin að komast í jafnvægi? Undanfarin ár hefur verið mikill straumur fólks til höfuðborgarsvæðisins af landsbyggðinni. Stjórnvöld hafa viljað sporna við þessum miklu flutningum meðal annars vegna þess að þeir hafa í för með sér kostnað fyrir samfélagið, bæði ríki og viðkomandi sveitarfélög. Byggja þarf og reka samfélagsleg mannvirki í stað annarra sem eru vannýtt og þar sem fólki fækkar vex kostnaður á hvern íbúa við að veita opinbera þjónustu. Fólksfækkun hefur tilhneigingu til að verða að vítahring sem erfitt getur reynst að rjúfa. Á hinn bóginn er eðlilegt að fólk leitist við að búa við bestu lífsskilyrði sem kostur er á og það kann að leiða til ákvörðunar um að flytja sig um set.``
Ég sagði nú einhvern tíma bragð er að þá sjálfur finnur. Og það er auðvitað mjög gott að fjmrn. skuli tala á svo hreinskilnislegan hátt sem hér er gert. Þess vegna vil ég að lokum spyrja hæstv. fjmrh. út í það hvort hann telji að það frv. sem hér er flutt, sem á að ná í 400 millj. í þungaskatti, og að sjálfsögðu kemur það ekki allt á flutningastarfsemi en að töluverðum hluta, hvort það frv. sé til þess að bæta stöðuna á landsbyggðinni, bæta stöðu almennings sem þegar býr við allt of hátt matvöruverð, bæta stöðu atvinnufyrirtækja á landsbyggðinni sem búa við þessi háu flutningsgjöld. Telur hæstv. fjmrh. að ríkisstjórnin sem hann situr í sé með þessu að vinna gott verk fyrir íbúa landsbyggðarinnar?