Jóhann Ársælsson:
Hæstv. forseti. Ég flyt þetta mál ásamt hv. þm. Guðjóni Arnari Kristjánssyni. Við höfum mælt fyrir þessu máli áður en mig langar til þess að bæta pínulítið við þá umræðu.
Ég vil segja það fyrst að markaðurinn er auðvitað mikilvægur og það eru stjórnvöld sem móta umhverfi markaðarins á hverjum tíma, umhverfið sem viðskiptin fara fram í. Stjórnvöld skapa þær leikreglur sem eru og þær þurfa að vera almennar og gagnsæjar. Við sem erum komin yfir miðjan aldur vitum að það eru í raun og veru fá ár síðan sú hugsun fór að þróast hér á landi að það þyrfti á almennum reglum að halda. Það er ekkert langt síðan mönnum þótti það bara hið eðlilegasta mál að stjórnvöld, hvort heldur það voru bæjarstjórnir eða ríkisvaldið, afhentu verðmæt verkefni eða eignir ríkisins til fyrirtækja eða einstaklinga án þess að gefinn væri svo mikið sem kostur á því að það væri skoðað í samhengi við einhverja aðra sem gætu nýtt sér viðkomandi verðmæti.
Það er umhugsunarefni hvað ýmsir stjórnmálamenn í þessu landi virðast seinþroska og hvað þeir eru misþroska hvað varðar afstöðu til þessara leikreglna, því þeir eru á því að þær eigi að vera gagnsæjar og frjáls verslun eigi helst að vera sem allra mest á sumum sviðum, en svo þegar farið er að ræða t.d. um sjávarútveginn þá er eins og skipt hafi verið um forrit í viðkomandi stjórnmálamönnum. Þá þarf ekki neitt gagnsæi, þá þarf ekki neinar almennar jafnræðisreglur til þess að fara eftir.
Sjávarútvegurinn er dæmi um alveg fáránlegt afturhaldsfyrirkomulag hvað varðar viðskipti með verðmæti. Og þetta er frá upphafi til enda vegna þess að ríkisvaldið ákveður það að fyrst skuli menn fá úthlutað veiðirétti með þeim endemum að valdir er út sérstakir hópar fyrirtækja og manna sem hafa fengið það í eins konar vöggugjöf af því að þeir voru af tilviljun í útgerð á einhverjum tíma, eða að stjórnvaldinu datt í hug að bæta þeim í hópinn, að þeir skuli stöðugt fá úthlutað frá ríkinu þessum verðmætum. Og ekki bara það, þeim er leyft að selja öðrum þessi verðmæti, selja öðrum atvinnuréttindi að þessari atvinnugrein.
Ekki nóg með þetta. Útgerðarmenn í landinu hafa síðan gert kjarasamninga við sína sjómenn og þegar kemur að viðskiptum með veiðiréttinn þá er öllu blandað saman, veiðiréttinum, kaupum á honum, leigu og sölu og kjörum sjómanna. Þetta kom ágætlega fram í framsögu hv. 1. flm. þessarar tillögu hér áðan.
Til viðbótar við þetta er útgerð á Íslandi með þeim hætti að stærstu fyrirtækin eru fyrirtæki þar sem blandað er saman fiskvinnslu og útgerð. Og þá gerast nú málefnin flókin því venjulega er einhver einn starfsmaður í þessum stóru fyrirtækjum sem hefur mest um það að segja hvaða fiskverð er ákveðið til þess að koma til hlutaskipta sjómanna, og þannig hefur það verið í gegnum tíðina.
Auðvitað er þetta fyrirkomulag ekki nútímalegt. Þetta er óeðlilegt fyrirkomulag sem skekkir alla verðmyndun á hinum ýmsu verðmætum sem koma til álita þegar menn eru að verðleggja fisk og það er ekki bara fiskurinn sjálfur sem er þá verðmetinn heldur líka veiðirétturinn og þar eru auðvitað skýrar og klárar leikreglur til staðar. En með þessu fyrirkomulagi, að blanda saman útgerð og fiskvinnslu og að menn geti verslað með þeim hætti sem gert er með veiðiréttinn, hefur orðið til ótrúlegt samspil af óeðlilegum viðskiptaháttum í sjávarútveginum. Því stjórnvöld hafa ekki bara ákveðið að úthluta veiðiréttinum svona og gefa útgerðarmönnum leyfi að versla svona hann, þau hafa líka látið það viðgangast að það sé ekki einu sinni skráð rétt verð á þessum viðskiptum. Menn geta skipst á veiðiheimildum á hvaða verði sem þeim sýnist. Menn geta látið geyma fyrir sig veiðiréttindi, mjög verðmæt veiðiréttindi, jafnvel yfir fiskveiðiáramót eða yfir fjárhagsáramót hjá viðkomandi fyrirtækjum og öll eru þessi viðskipti meira og minna undarleg.
Hv. framsögumaður vitnaði í það að Sjómannasambandið hefði þá stefnu að styðja þá hugmynd sem hér er sett fram og það eru fleiri sem hafa í raun og veru lýst yfir stuðningi við það að þessi mál verði öll tekin til endurskoðunar. Ég bendi t.d. á að Starfsgreinasambandið þar sem hvorki meira né minna en 40 þúsund manns úr atvinnulífinu eru saman komin og ættu að geta kallast hagsmunaaðilar hvað varðar útgerð og fiskvinnslu í landinu. Þó að ekki hafi verið mikið á þau hlustað í sambandi við ákvarðanir um stjórn fiskveiða, þá hefur Starfsgreinasambandið gert samþykktir um að tekið verði á þessum málum. Þar er m.a. sagt að leyfa beri fjárfestingar útlendinga til uppbyggingar í fiskvinnslu en jafnframt þurfi að vera skýrar reglur og lög sem tryggi að fullu hagsmuni Íslendinga og að auðlindin verði áfram í eigu þjóðarinnar, eins og kveðið er á um stjórnarskrá Íslands.
Til þess að þetta eigi að vera hægt þarf auðvitað að skilja á milli veiða og vinnslu. Og það er auðvitað ekki nein goðgá að leyfa útlendingum að fjárfesta í fiskvinnslu á Íslandi ef búið er að skilja á milli veiða og vinnslu, að maður tali nú ekki um ef búið væri að breyta fiskveiðistjórnarkerfinu og afnema þennan einkaeignarrétt sem útgerðin hefur á veiðiréttinum á fiskstofnunum. Þá væri þetta hægt.
Það er sannarlega mikil þörf á því að menn fari yfir þessi mál upp á nýtt og taki á þessu frá upphafi til enda, komi á eðlilegum viðskiptaháttum og eðlilegu kerfi þar sem hið opinbera sér til þess að í mikilvægustu atvinnugreinum þjóðarinnar gildi almennar, gagnsæjar leikreglur sem eru sanngjarnar og byggðar á jafnræði.