[prenta uppsett í dálka] 42. fundur, 130. lþ.
Frsm. 1. minni hluta fjárln. (Einar Már Sigurðarson):
Frú forseti. Athyglisvert er nú þegar við hefjum 3. umr. fjárlaga hversu þunnskipaður ráðherrabekkurinn er. Ég verð því miður, frú forseti, að óska eftir því að forseti kanni hvort möguleiki sé á því að fjölga hér örlítið á ráðherrabekknum. Nauðsynlegt er strax við upphaf umræðunnar að fá svör við nokkrum spurningum sem ég þarf að leggja fyrir nokkra hæstv. ráðherra í ræðu minni. Það er í fyrsta lagi af þeim sem hér vantar hæstv. menntmrh., í öðru lagi hæstv. félmrh. og þriðja lagi hæstv. heilbrrh. (Gripið fram í: Það er bara enginn.)
(Forseti (JóhS): Hæstv. félmrh. er í húsinu og forseti mun gera ráðstafanir til þess að hann verði kallaður hingað til fundar. En hæstv. menntmrh. og heilbrrh. eru ekki í húsinu en gerðar verða ráðstafanir til þess að þeir komi til fundarins.)
Ég þakka frú forseta fyrir viðbrögðin og vona að sem fyrst fáist upplýsingar um hvenær hæstv. ráðherra er að vænta í salinn. Ég sé að hæstv. félmrh. hefur þegar gengið í salinn, þá eru ekki fjarverandi nema tveir hæstv. ráðherrar af þeim sem ég tel nauðsynlegt að hafa hér ....
(Forseti (JóhS): Heilbrrh. hefur boðað komu sína fljótlega upp úr kl. hálfþrjú þannig að hann hlýtur að vera væntanlegur á næstunni.)
Takk, frú forseti. Ég geri nú grein fyrir áliti 1. minni hluta fjárln.
Frumvarp til fjárlaga fyrir árið 2004 kemur nú til 3. umr. Það telst til tíðinda við þessa umræðu að meiri hluti fjárlaganefndar leggur ekki fram neinar breytingartillögur og er það líklega í fyrsta skipti í sögu þingsins. Ástæða þessa er því miður ekki sú að við 2. umr. hafi verið gerðar nauðsynlegar breytingar til að tryggja rekstrargrundvöll stofnana ríkisins. Ástæðan virðist hins vegar vera sú að meiri hlutinn hafi gefist upp við verkefnið og því einfaldlega skellt í lás gagnvart öllum breytingartillögum. Óneitanlega bendir margt til þess að ástæða þessa tengist ekki fjármálum ríkissjóðs heldur því að upp sé kominn ágreiningur innan ríkisstjórnarflokkanna sem m.a. hefur birst með misjöfnum ummælum ráðherra og einstakra þingmanna t.d. um samkomulagið við Öryrkjabandalagið og fjárhagsstöðu Landspítala -- háskólasjúkrahúss.
Þessi ágreiningur milli ríkisstjórnarflokkanna mun óhjákvæmilega bitna m.a. á velferðar- og menntakerfinu. Það frumvarp sem hér liggur fyrir mun m.a. geta valdið því að Háskóli Íslands þurfi að vísa frá 900 nýnemum næsta haust.
Frú forseti. Það var einmitt hér í nál. sem ég hafði hugsað mér að leggja spurningar fyrir hæstv. menntmrh. vegna þess að við 2. umr. um fjárlög kom fram í máli hæstv. ráðherra að allar líkur væru á því eða vonast væri til þess að búið væri að ganga frá samningnum við Háskóla Íslands áður en 3. umr. ætti sér stað. Nú liggur ljóst fyrir að ekki er búið að ljúka samningnum við Háskóla Íslands og þar af leiðandi er ekki heldur búið að ljúka samningum við aðra háskóla sem venjulega byggja á þeim samningi sem gerður er við Háskóla Íslands og þess vegna liggja engar brtt. fyrir frá meiri hluta fjárln. varðandi framlög til háskólanna. Hins vegar liggur fyrir og hefur gert nú um nokkurt skeið að veruleg fjárþörf er hjá háskólanum. Það sem hér kom fram í nál. eru einmitt upplýsingar sem við fengum á fundi fjárln. þegar fulltrúar Háskóla Íslands komu til okkar um að ef engar breytingar yrðu á gerðar þyrfti Háskóli Íslands væntanlega að vísa frá um 900 nýnemum næsta haust því ekki er hægt að láta niðurskurðinn bitna á þeim nemendum sem háskólinn hefur tekið á móti og skuldbundið sig til að vera með í eðlilegu námsferli. Því yrði að loka á nýnema. Það eru nokkur hundruð milljónir sem þarna er um að ræða og greinilegt, miðað við það að engar brtt. hafa komið, að eitthvað hefur tafið þennan samning. Það er auðvitað með ólíkindum að ekki skuli vera búið að ganga frá samningnum vegna þess að hann var um síðustu áramót framlengdur um eitt ár. Nú er komið undir lok ársins 2003 og samningurinn var aðeins framlengdur um eitt ár þannig að hann er aftur að renna út og enn er ekki búið að ljúka samningagerðinni. Það blasir því við að við munum væntanlega á morgun samþykkja fjárlög sem vitað er að gagnvart þessum liðum muni ekki standast.
Við erum því enn einu sinni að stunda þann ljóta leik að samþykkja fjárlög sem því miður gefa þau skilaboð til samfélagsins að eftir þeim eigi ekki að fara, því ég trúi ekki að það sé stefna ríkisstjórnarinnar að Háskóli Íslands t.d. þurfi að vísa frá 900 nýnemum. Það yrði auðvitað stórkostleg breyting á menntastefnu þjóðarinnar ef ekki á að halda Háskóla Íslands áfram opnum eins og hann hefur verið. Þetta er hins vegar stefna. En, frú forseti, ég trúi því ekki að svo langt muni menn vilja ganga í þeirri ríkisstjórn sem við sitjum nú uppi með að breyta íslensku menntakerfi.
Frú forseti. Ýmsar upplýsingar komu fram, eins og ég sagði áðan, þegar fulltrúar Háskóla Íslands komu á fund fjárln. Af því að hæstv. menntmrh. er ekki staddur hér í salnum en hæstv. fjmrh. er hérna þá held ég að rétt sé að lesa upp örlítið úr þeim samningi sem á þó að gilda út desembermánuð 2003.
Þar segir m.a., með leyfi forseta:
,,Kveði kjaranefnd upp úrskurð sem eykur launakostnað skólans skal breyta launaforsendum reglnanna til samræmis við mat á þeirri hækkun. Sama gildir hækki laun annarra háskólakennara samkvæmt kjarasamningi við fjármálaráðherra. Hið aukna framlag skal greiða í samræmi við greiðsluáætlun.``
Hvernig hefur verið staðið við þetta ákvæði í þeim samningi sem þó er í gildi? Jú, fram kom hjá fulltrúum háskólans að á tímabilinu frá 1999--2003 hafi raunlaun við Háskóla Íslands hækkað um 40% en nemendaframlög hafi hækkað um 23%. Það er því ekki bara það að háskólarnir hafi ekki fengið greiddan kostnað miðað við þann fjölda nemenda sem stundað hafa nám við skólann, heldur hefur þetta bil verið að þróast eins og hér kom fram.
Frú forseti. Ég ræddi áðan um hvaða afleiðingar frv. gæti haft varðandi Háskóla Íslands en frv., ef samþykkt verður, sem því miður allar líkur eru á, getur líka valdið því að Landspítali -- háskólasjúkrahús þurfi að draga verulega saman útgjöld á næsta ári. Forstjóri spítalans telur að það vanti um 1,5 milljarða kr. til að halda uppi óbreyttri starfsemi á næsta ári. Til viðbótar kemur svo áætlaður halli í árslok 2003 að fjárhæð 680 millj. kr. þrátt fyrir að í fjáraukalögum ársins 2003 hafi verið veitt viðbótarfjárveiting vegna rekstrarhalla upp á 1,6 milljarða kr. Hér er því verið að tala um allt að 2,2 milljarða kr. Ljóst er að ekki er hægt að horfa einangrað á vanda Landspítala -- háskólasjúkrahúss heldur þarf að horfa heildstætt á heilbrigðiskerfið til að finna framtíðarlausn. Þá þarf menntakerfið enn að berjast við fortíðarvanda og ekki er ætlunin að standa við nýgert samkomulag við Öryrkjabandalagið.
Við þetta bætist síðan það sem ríkisstjórnin kallar ,,aðhald í útgjöldum`` sem felur í sér 500 millj. kr. skerðingu lífeyrisréttinda með breytingum á tryggingagjaldi, 700 millj. kr. lækkun sjúkratrygginga, 600 millj. kr. lækkun vaxtabóta og loks 170 millj. kr. lækkun atvinnuleysisbóta. Hér er vissulega verið að ráðast á garðinn þar sem hann er lægstur. Svo er bætt gráu ofan á svart og neysluskattar hækkaðir verulega, þ.e. vörugjald af bensíni og þungaskattur um samtals einn milljarð kr. Þá mun hækkun bensíngjaldsins hafa bein áhrif á neysluverðsvísitölu og þannig m.a. hækka skuldir heimilanna.
Frú forseti. Áður en þessi umræða hófst var rætt hér nokkuð um störf þingsins, þ.e. þær starfsvenjur að láta lagabreytingar ýmsar bíða fram yfir samþykkt fjárlaga. Ég tjáði mig þar um að ég teldi þetta óæskilegt vinnulag og teldi að þingið ætti að venja sig við að afgreiða fyrst þau lagafrv. sem tengjast fjárlagafrv. og fjárlögin eigi síðan að vera samþykkt í kjölfar þess þannig að allar forsendur liggi fyrir.
Í þessari umræðu kom einnig fram, frú forseti, að frétt Ríkisútvarpsins um að ríkisstjórnin hefði hætt við þá skerðingu á atvinnuleysisbótum sem fólst í því að greiða ekki fyrir fyrstu þrjá dagana væri röng. Ég spurði hæstv. félmrh., sem hafði þurft í millitíðinni að skreppa úr þingsalnum, hvenær vænta mætti að þær tillögur sem gert er ráð fyrir að þurfi að koma fyrir þingið vegna þessarar ætlunar yrðu lagðar fram í þingsölum. Það verður að segjast, frú forseti, að ef þessar tillögur sjá ekki dagsins ljós áður en umræðunni lýkur er ástæða til að gera sérstakar athugasemdir við það. Það er lágmarkskrafa að allar þær lagabreytingar sem þarf að gera vegna fjárlagafrv. hafi a.m.k. verið sýndar í þingsalnum. Æskilegast væri að þær væru búnar að fara í gegnum nefndir og búið að samþykkja allar slíkar tillögur áður en fjárlögin yrðu samþykkt. En það virðist vera krafa sem er ómögulegt að gera til þess stjórnarmeirihluta sem hér starfar, að vinna svo skipulega. Því höfum við kynnst á haustdögum gagnvart ýmsu því sem við höfum óskað eftir upplýsingum um, að sjálfsagðar upplýsingar virðast ekki vera til staðar, sjálfsagðar upplýsingar sem ekki nokkrum mundi detta í hug, t.d. í smærri sveitarfélögum, að vera án við fjárhagsáætlanagerð. Það virðist ekki vera raunhæf krafa til þessara ríkisstjórnarflokka að þeir vinni svo skipulega að við getum vænst þess, a.m.k. á þessu þingi, að það takist.
En það er nauðsynlegt, frú forseti, að við fáum svör frá hæstv. félmrh. um hvenær vænta megi að þessar tillögur líti dagsins ljós.
Frú forseti. Þá vík ég aftur að nál. 1. minni hluta fjárln.:
Fjármálaráðuneytið hefur ekki talið ástæðu til að endurskoða þjóðhagsforsendur fjárlagafrv. þrátt fyrir að ýmsar blikur séu á lofti sem birtast m.a. í vaxandi viðskiptahalla á sama tíma og verðmæti sjávarafla dragast saman, bæði vegna minna magns og lægra verðs. Á fyrstu níu mánuðum þessa árs óx viðskiptahallinn um 30 milljarða kr. Rúm 40% af hallanum má rekja til samdráttar í útflutningi sjávarafurða. Um 24% hallans má rekja til innflutnings á neysluvöru og ferðalaga erlendis en aðeins 10% má rekja til innflutnings á fjárfestingarvörum. Greiningardeild Íslandsbanka telur að þróun viðskiptajafnaðarins undanfarið bendi til þess að krónan sé orðin öllu verðmeiri en fær staðist til lengdar --- gengið samræmist ekki langtímajafnvægi þjóðarbúsins. Á sama tíma hefur myndast vantrú meðal neytenda og fjárfesta á því að Seðlabankanum takist að ná verðbólgumarkmiðum sínum. Því miður er ekki hægt að treysta á stjórn ríkisfjármála eins og reynslan undanfarin ár hefur sýnt. Aðhald í útgjöldum hefur ekki verið sterkasta hlið ríkisstjórnarinnar eins og fjáraukalög yfirstandandi árs og undanfarinna ára bera með sér.
Þá eru kjarasamningar fram undan á næsta ári og hafa ítrekað komið fram í máli varaformanns fjárlaganefndar miklar áhyggjur af ábyrgðarlausum kjarasamningum hins opinbera í gegnum tíðina. Ljóst er að ef frumvarp um breytingar á lögum um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna verður samþykkt mun það óhjákvæmilega auka útgjöld vegna næstu kjarasamninga. Þegar starfsöryggi opinberra starfsmanna hefur verið minnkað er ljóst að sú breyting kallar á kröfu um að það verði bætt í kjarasamningum.
Miðað við niðurstöðu fjárlaga og fjáraukalaga fyrir árið 2003 hafa útgjöld ríkissjóðs, án lífeyrisskuldbindinga, aukist um 45% frá árinu 1999. Á sama tímabili hefur neysluverðsvísitala hækkað um 24%. Umsvif ríkissjóðs hafa því aukist verulega á þessu tímabili og langt umfram verðlagsþróun og forsendur fjárlaga.
Á sama tímabili hafa tekjur einnig aukist verulega, fyrst og fremst vegna sölu eigna. Því miður hefur ekki tekist að nýta þennan tekjuauka til að greiða niður skuldir ríkissjóðs, þess í stað hefur hann verið notaður til að mæta auknum útgjöldum. Þetta sést vel þegar þróun hreinna skulda ríkissjóðs er skoðuð því að þær hafa hækkað um 30 milljarða kr. frá árinu 1999 til áætlaðrar stöðu í árslok 2003.
Þessi útgjaldaaukning hefur m.a. leitt til þess að þurft hefur að samþykkja há fjáraukalög á hverju ári. Á árunum 1999--2003 námu fjáraukalög að meðaltali tæpum 6% af fjárlögum eða tæplega 63 milljörðum kr. á verðlagi hvers árs. Ef fyrra fjáraukalagafrumvarpi ársins 2003, að fjárhæð 4,7 milljarðar kr., er sleppt í þessum samanburði er frávikið 5,3%. Á tímabilinu frá árinu 1999 til ársins 2002 hefur niðurstaða ríkisreiknings verið að meðaltali tæplega 11% hærri en fjárlög viðkomandi árs.
Frú forseti. Þessar breytingar sjást mjög vel í töflu sem fylgir nál. 1. minni hluta og sýna þær glögglega hvernig þessi þróun hefur verið hvert ár frá 1999 til ársins 2003.
Því miður er ljóst að á næsta ári verður engin breyting á og í ljósi reynslunnar má búast við að samþykkja þurfi fjáraukalög fyrir árið 2004 sem ekki verða lægri en 15 milljarðar kr., og er þá ekki tekið tillit til þeirra kjarasamninga sem fram undan eru.
Frú forseti. Fyrir fáeinum dögum kom út skýrsla Ríkisendurskoðunar um mat á árangri af sameiningu sjúkrahúsanna í Reykjavík. Í raun má segja að skýrslan sé áfellisdómur yfir þeim sem stýrt hafa þessum málaflokki. Þar kemur m.a. fram að það skorti nær algerlega stefnumótun í þennan stærsta einstaka útgjaldalið ríkisins. Þar kemur fram það mat Ríkisendurskoðunar að sameiningin hafi ekki verið nægjanlega markvisst undirbúin. Þannig hafi hvorki verið tímasett framkvæmda- eða kostnaðaráætlun né sett markmið um það hverju ætti að ná fram með sameiningunni.
Í skýrslunni kemur einnig fram fróðlegur samanburður á Landspítala -- háskólasjúkrahúsi og nokkrum sjúkrahúsum í Bretlandi. Það er nauðsynlegt að það komi hér fram að samanburður varðandi þjónustu er mjög hagstæður fyrir Landspítala -- háskólasjúkrahús. Þar kemur fram að þjónusta sjúkrahússins er góð. Það er einnig athyglisvert við þennan samanburð, þegar borin er saman samsetning starfsfólks á Landspítala -- háskólasjúkrahúsi og hjá spítölum í Bretlandi, að þar er nokkur munur á. Í skýrslu Ríkisendurskoðunar segir, með leyfi forseta, um þennan þátt:
,,Þegar samsetning starfsfólks var athuguð kom fram að fleira starfsfólk tengist rekstri og umsýslu hjá Landspítala -- háskólasjúkrahúsi en hjá sambærilegum stofnunum í Bretlandi.``
Frú forseti. Þetta kemur í raun og veru ekki á óvart þegar áfram er rýnt í skýrsluna og skoðað hvernig til hefur tekist.
Síðar í skýrslu Ríkisendurskoðunar segir m.a., með leyfi forseta:
,,Mismun á áætlunum fjárlaga og raunkostnaði má aðallega rekja til kostnaðar tengdum framþróun læknisfræðinnar og launaskriðs innan sjúkrahússins. Þá voru aldrei lagðir til sérstakir fjármunir vegna sameiningarinnar og gæti það skýrt hluta vandans.``
Einnig kemur fram að enn er ekki nægjanlega ljóst hvernig Landspítala -- háskólasjúkrahúsi er ætlað að vera í framtíðinni og áréttað að slíkt dragi úr möguleikum til markvissrar stjórnunar og uppbyggingar. Það er því nauðsynlegt að móta stefnu sjúkrahússins þar sem helstu spurningum um framtíð þess verður svarað.
En hvers vegna hefur það þá ekki verið gert? Það er vegna þess að, eins og segir í skýrslunni, með leyfi forseta, ,,ráðuneyti heilbrigðismála, fjármálaráðuneytið og faghópar innan sjúkrahússins hafa mismunandi skoðanir á stefnumótun sjúkrahússins. Þessir aðilar þurfa að ná samstöðu um það hvaða áherslu skuli leggja á sparnað í rekstri, skilvirkni og magn þeirrar þjónustu sem veita á og þátt rannsókna og kennslu í starfseminni``.
Frú forseti. Þarna eru nær allir þættir upp taldir í starfsemi sjúkrahússins sem ekki virðist vera samstaða um hvernig eigi að vera. Og samstaðan er ekki milli heilbrrn., fjmrn. og faghópa innan sjúkrahússins. Meðan staðan er þessi í jafnstórri og -viðamikilli stofnun er ekki von á öðru en því sem við höfum séð hvert ár sem liðið er frá sameiningu og því miður bendir allt til þess að þannig verði einnig um næsta ár.
Ríkisendurskoðun bendir á að þótt þessi atriði geti stangast á megi þau ekki verða til þess að ekki verði tekin skýr afstaða með stefnumótun og telur stofnunin að það hefði í raun átt að gerast áður en sameiningin varð. Þá er bent á að ekki hafi enn verið tekin afstaða til þessara hluta og það standi í vegi fyrir skýrri stefnumótun og mótun framtíðarsýnar fyrir sjúkrahúsið.
Frú forseti. Því miður má segja að þessi lýsing eigi við um margar stofnanir ríkisins þar sem stefnumótun er í lamasessi vegna ágreinings á milli fagráðuneytis, fjmrn. og viðkomandi stofnunar. Vegna skorts á frumkvæði stjórnvalda eru slík mál ekki leyst og afleiðingin sést m.a. ár eftir ár í fjáraukalögum.
Þá vekur skýrslan um Landspítala -- háskólasjúkrahús upp þá spurningu hvernig á því standi að ekki er hægt að reikna út nákvæmar áhrif kjarasamninga áður en þeir eru undirritaðir. Í skýrslu Ríkisendurskoðunar kemur fram, með leyfi forseta, að ,,þegar kostnaðaráhrif af samningum við lækna voru metin var talið að laun þeirra mundu hækka um 30% á því tímabili sem hér var til skoðunar (1999--2002). Í raun hækkuðu laun fyrir hvert ársverk lækna hjá sjúkrahúsinu um 43%. Talið var að kjarasamningar hjúkrunarfræðinga skiluðu 18% hækkun launa en í raun hækkaði kostnaður við hvert ársverk um 33%. Kjarasamningar sjúkraliða voru taldir skila 50% hækkun en í raun hækkuðu laun fyrir hvert stöðugildi um 56%. Laun ófaglærðra í verkalýðsfélaginu Eflingu áttu að hækka um 32% en hækkuðu í raun um 37%. Hafa ber í huga að dregið hefur úr yfirvinnu og vaktavinnu þannig að grunnlaun hafa hækkað meira en þessar tölur gefa til kynna.``
Frú forseti. Þetta er auðvitað gífurlegur munur á áætlanagerð og raunveruleika. Því miður virðist þetta vera gegnumgangandi í ríkiskerfinu og það er full ástæða til þess að fram fari sérstök könnun á öllu reikniverki opinberra aðila á landinu. Það er ekki viðunandi að ár eftir ár skuli áætlanir sömu þátta fara algjörlega úr böndum.
Það er hins vegar sérkennileg lína milli þessara starfsstétta á Landspítala -- háskólasjúkrahúsi hvað prósentutölurnar varðar. Það virðist vera reglan að því hærri sem stéttin er fyrir, því meiru muni á áætlanagerðinni og raunveruleikanum. Þannig munar minnstu hjá þeim sem lægst launin hafa á stofnuninni.
Frú forseti. Enn á ný virðist lýsing skýrslunnar geta átt við fleiri ríkisstofnanir því eitt megineinkenni seinni ára hvað varðar kjarasamninga hefur verið það sama, þ.e. að kostnaður hefur reynst mun meiri en áætlað var við undirritun þeirra. Þessi mismunur hefur valdið rekstrarerfiðleikum hjá mörgum ríkisstofnunum og er ekki að sjá neinn mun varðandi hvernig kjör starfsmanna eru ákveðin, þ.e. hvort fjmrn. gerir kjarasamninga eða kjaranefnd ákveði launakjörin. Sama niðurstaða virðist ætíð koma fram, áætlanagerðin stenst ekki, ekki virðist vera hægt að reikna rétt út kjarasamninga eða niðurstöður kjaranefndar.
Frú forseti. Miklar deilur hafa enn á ný risið milli stjórnvalda og öryrkja, nú í kjölfar samnings sem átti að bæta samskipti þessara aðila. Vegna deilunnar er nauðsynlegt að fara lítillega yfir málið.
Fram kemur í fréttatilkynningu heilbr.- og trmrn. 25. mars 2003 að gert hafi verið samkomulag við Öryrkjabandalag Íslands um hækkun grunnlífeyris öryrkja frá 1. janúar 2004. Kemur fram í fréttatilkynningunni að ríkisstjórnin hafi samþykkt samkomulagið á fundi sama dag. Kemur fram að skipaður hafi verið starfshópur sem gera á endanlegar tillögur að breytingum á lögum um almannatryggingar í samræmi við samkomulagið. Starfshópurinn skuli miða störf sín við framangreint samkomulag sem felur í sér eftirfarandi:
Stigið verði fyrsta skrefið til viðurkenningar á hinni margvíslegu sérstöðu þeirra sem verða öryrkjar snemma á lífsleiðinni.
Þeir sem yngstir verða öryrkjar til lífstíðar fá þannig hækkun á núverandi grunnlífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins sem nemur allt að tvöföldun grunnlífeyris.
Þeir sem verða öryrkjar seinna á lífsleiðinni fá hins vegar hækkun á núverandi grunnlífeyri með hliðsjón af aldri þannig að þeir sem verða öryrkjar 67 ára fá grunnlífeyri sem nemur sömu upphæð og ellilífeyrir frá Tryggingastofnun ríkisins.
Hækkunin kemur til framkvæmda 1. janúar 2004.
Frú forseti. Hér er skýrt skráð tvöföldun hjá yngsta aldurshópnum og síðan línuleg lækkun til 67 ára aldurs. Þess vegna vekur undrun öll sú umræða sem átt hefur sér stað um þetta mál en vonandi mun það allt saman skýrast í þeirri umræðu sem fram fer hér í dag.
Þá kemur fram í fréttatilkynningu frá heilbr.- og trmrn. hinn 21. mars 2003 að samkvæmt útreikningum sérfræðinga ráðuneytisins verður kostnaðurinn við þessa hækkun grunnlífeyris og kerfisbreytingu rúmur einn milljarður á ársgrundvelli. Frú forseti. Ég endurtek: Rúmur einn milljarður. Ég verð að segja það, frú forseti, að ég hef aldrei vanist því og málvitund mín segir mér ekki að rúmur einn milljarður sé einn milljarður. Rúmur einn milljarður er í mínum huga eitthvað sem er meira en einn milljarður.
Frú forseti. Leggja verður sérstaklega áherslu á að það er fréttatilkynning ráðuneytisins sem túlkar samkomulagið með ofangreindum hætti. Nú virðist ljóst að ríkisstjórnin hefur bitið í sig þessa frumútreikninga á áhrifum samkomulagsins og sleppt úr orðinu ,,rúmur`` og skilur nú ekkert annað en einn milljarður og hefur sett það sem hámarksfjárhæð á næsta ár þrátt fyrir að útreikningar frá Tryggingastofnun ríkisins frá 10. apríl 2003 sýndu að kostnaðurinn yrði 1 milljarður og 528,8 millj. kr. Frú forseti. Ég endurtek: Útreikningarnir eru frá 10. apríl árið 2003.
En hvað veldur þessari niðurstöðu ríkisstjórnarinnar? Það skal ósagt látið en ekki er hægt að horfa fram hjá deilum milli manna í ríkisstjórnarflokkunum um þetta mál. Ljóst er miðað við útreikninga Tryggingastofnunar sem lágu fyrir 10. apríl 2003 að frambjóðendur ríkisstjórnarflokkanna, sem lofuðu fyrir alþingiskosningarnar sl. vor að staðið yrði við samkomulagið, vissu hvaða kostnaður fylgdi því. Frú forseti. Það bætist því enn í safn svikinna kosningaloforða þó að flestir hafi talið að mælirinn gagnvart öryrkjum væri fyrir löngu orðinn fullur.
Það er auðvitað líka athyglisvert, frú forseti, að nú kannast enginn við þessa útreikninga. Ef það er rétt, ég mun ekki efast um það ef fólk kemur í ræðustól og fullyrðir að það hafi aldrei heyrt eða séð þessa útreikninga að rétt sé, þá hljótum við að velta því fyrir okkur á þeim upplýsingatímum sem við lifum hvernig það megi vera að þessir útreikningar frá 10. apríl 2003 hafi horfið og enginn séð þá. Við hljótum að fá botn í þá umræðu í dag.
Það kemur auðvitað fram ef við rekjum þetta mál áfram miðað við dagsetningar að þetta er í raun og veru allt í afskaplega eðlilegri tímalegri röð. Það kemur fram í fréttatilkynningu frá heilbr.- og trn., sem dagsett er 21. mars, að þessi samningur hafi verið gerður og þar segir allt það sem ég vitnaði til áður. Síðan kemur fram í bréfi sem sent er til heilbr.- og trmrn., dagsett 10. apríl, frá Tryggingastofnun ríkisins og er stimplað móttekið í heilbr.- og trmrn. 11. apríl, þ.e. degi síðar en það er skráð í Tryggingastofnun, með leyfi forseta:
,,Tryggingastofnun hefur móttekið bréf ráðuneytisins, [þ.e. heilbr.- og trmrn.] dags. 9. apríl 2003, hvar óskað er eftir kostnaðarmati stofnunarinnar á þeirri breytingu er gert er ráð fyrir í samkomulagi heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra og Öryrkjabandalags Íslands. Kostnaðarmatið er hjálagt á sérstöku blaði.``
Undir þetta ritar virðingarfyllst Karl Steinar Guðnason forstjóri. Þetta er sent eins og hér segir með sérstöku blaði, sem líka er dagsett hinn 10. apríl, og þar eru útreikningarnir allir til staðar þannig að þessar dagsetningar fara ekkert á milli mála og þetta hefur verið móttekið í heilbr.- og trmrn. En hvað um það varð þar er vonandi að hæstv. heilbr.- og trmrh. upplýsi þingheim um hér á eftir.
Frú forseti. Í fyrri nefndarálitum 1. minni hluta fjárlaganefndar vegna fjárlaga ársins 2004 og fjáraukalaga fyrir árið 2003 hefur mikið verið fjallað um samskipti fjárlaganefndar við framkvæmdarvaldið, en sérstaklega var erfitt að fá sjálfsagðar upplýsingar frá ráðuneytum um mál sem sneru að fjárhagsstöðu einstakra stofnana sem undir þau heyra. Nokkur ráðuneyti höfðu sent viðeigandi upplýsingar fyrir 3. umr. um fjáraukalög fyrir árið 2003, og var þeirra getið sérstaklega í nefndaráliti 1. minni hluta fyrir 3. umr. um fjáraukalögin fyrir árið 2003, og síðan þá hefur forsætisráðuneytið bæst í þann hóp með skilmerkilegri greinargerð um stöðu sinna undirstofnana.
Frú forseti. Það var ánægjulegt við 3. umr. um fjáraukalög ársins 2003 að heyra hæstv. fjmrh. taka undir þau sjónarmið að bæta þurfi vinnubrögðin, bæði á vettvangi ráðuneyta og Alþingis. Taldi hæstv. ráðherra að bæta þyrfti áætlanagerð, skerpa á vinnubrögðum og auka agann.
Að mati 1. minni hluta þarf fjárlaganefnd m.a. að móta stefnu varðandi þær upplýsingar sem hún telur nauðsynlegar við umfjöllun um fjárlög og fjáraukalög. Auk þessa þarf nefndin að fylgjast betur með framkvæmd fjárlaga innan ársins og krefja bæði viðkomandi fagráðuneyti og aðra eftirlitsaðila skýrslna um framkvæmd fjárlaganna. Þetta er í samræmi við reglugerð um framkvæmd fjárlaga því að skv. 9. gr. reglugerðarinnar ber fjármálaráðuneytinu ársþriðjungslega að taka saman yfirlit um framkvæmd fjárlaga og gera ríkisstjórn og fjárlaganefnd grein fyrir niðurstöðunum.
Frú forseti. Það er ábyrgðarhluti af hálfu Alþingis að samþykkja það frumvarp til fjárlaga fyrir árið 2004 sem hér er til umræðu. Það felur í sér að ýmsar mikilvægar stofnanir þurfa að skerða verulega þá þjónustu sem Alþingi hefur ákveðið í lögum að landsmenn skuli njóta. Nær þessi skerðing til heilbrigðismála, menntamála og félagsmála eða þeirra málaflokka sem eru mikilvægastir fyrir þá sem minnst mega sín í þjóðfélaginu.
Það sem fram kom í áliti 1. minni hluta við 2. umr. stendur allt óhaggað þar sem engar breytingar koma nú fram hjá meiri hluta nefndarinnar og er vísað til þess álits til viðbótar því sem fram kemur í þessu framhaldsnefndaráliti 1. minni hluta fjárlaganefndar.
Frú forseti. Auk mín rita undir nefndarálit 1. minni hluta fjárlaganefndar hv. þingmenn Anna Kristín Gunnarsdóttir, Helgi Hjörvar og Jón Gunnarsson.
