Ferill 63. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
151. löggjafarþing 2020–2021.
Þingskjal 217 — 63. mál.
Svar
utanríkis- og þróunarsamvinnuráðherra við fyrirspurn frá Rósu Björk Brynjólfsdóttur um viðbrögð við ákvörðun pólskra sveitarfélaga um að lýsa sig „LGBT-laus svæði“.
1. Hvernig ætlar ráðherra að bregðast við því ef pólsk sveitarfélög sem fá fjármuni frá Íslandi, Noregi og Sviss í gegnum sjóði EES ákveða að vera yfirlýst „LGBT-laus svæði“? Hvernig mun ráðherra tryggja að fjárveitingar úr EES-sjóðum fari ekki til verkefna sem stuðla að andúð á LGBT-fólki heldur verndi grundvallarmannréttindi þeirra?
Á vormánuðum fór að bera á yfirlýsingum einstakra sveitarstjórna í Póllandi þess efnis að umdæmi þeirra væru „laus við hinsegin hugmyndafræði“ (e. LGBT-ideology free zones). Það er skýlaus afstaða Íslands að slíkar yfirlýsingar séu í bága við almenn mannréttindi og viðurkennd gildi vestrænna lýðræðisríkja.
Sjóðurinn sem vísað er til í spurningunni er Uppbyggingarsjóður EES. Hann er fjármagnaður af EES-ríkjunum þremur, Íslandi, Noregi og Liechtenstein. Það er skýr afstaða utanríkisráðherra ríkjanna þriggja að sveitarstjórnir í Póllandi sem hafi uppi slíkar yfirlýsingar skuli ekki hljóta styrki úr Uppbyggingarsjóðnum.
Ísland, Noregur og Liechtenstein brugðust strax við þessari þróun á undirbúningsfundi fyrir ársfund sjóðsins í Póllandi, 3. júní sl. Lýstu fulltrúar gjafaríkjanna þar yfir áhyggjum af stjórnmálaþróuninni í Póllandi, og þá einkum réttarfarsbreytingum í landinu, áætlun um ný lög um félagasamtök og tilkomu hinna svonefndu svæða sem væru „laus við hinsegin hugmyndafræði“. Áhyggjum gjafaríkjanna varðandi síðasttalda atriðið var fylgt eftir með bréfi til landstengiliðs Uppbyggingarsjóðsins í Póllandi, undirrituðu af formanni stjórnar sjóðsins, dags. 9. júlí sl. Í bréfinu er minnt á ákvæði bókunar 38C grein 1(2) við EES-samninginn, þar sem segir að „Allar áætlanir og öll starfsemi, fjármögnuð innan ramma fjármagnskerfis EES fyrir tímabilið 2014–2021, skal byggjast á sameiginlegu gildunum sem eru virðing fyrir mannlegri reisn, frelsi, lýðræði, jafnrétti, réttarríkið og virðing fyrir mannréttindum, þ.m.t. réttindum þeirra sem tilheyra minnihlutahópum.“ Jafnframt að þessi skylda sé ítrekuð í reglum sjóðsins. Þá er því lýst yfir í bréfinu að framangreindar yfirlýsingar stríði gegn mannréttindasáttmála Evrópu og lagalegum grunni EES-samningsins. Í ljósi þessa væri þess vænst að landstengiliðurinn tryggi að umsækjendur njóti jafnræðis við val á verkefnum og við framkvæmd áætlana sjóðsins.
Því miður hafa umræddar yfirlýsingar sveitarstjórna hins vegar ágerst í Póllandi og sendi því stjórn sjóðsins annað bréf til landstengiliðsins í Póllandi hinn 23. september sl. Þar er framangreint ítrekað og það tekið fram að styrkveiting til opinberra aðila í Póllandi sem hafi uppi framangreindar yfirlýsingar brjóti gegn reglum sjóðsins og það sé hlutverk landstengiliðarins að tryggja að farið sé eftir reglum hans. Að öðrum kosti muni gjafaríkin breyta eða stöðva greiðslur í samræmi við reglur sjóðsins.
2. Hefur ráðherra komið á framfæri sjónarmiðum Íslands er varða ákvarðanir pólskra sveitarfélaga um að vera yfirlýst „LGBT-laus svæði“ en ætla má að slíkar yfirlýsingar stangist á við mannréttindasáttmála Evrópu sem bæði Ísland og Pólland hafa undirgengist?
Sjónarmiðum Íslands hefur verið komið á framfæri, sbr. svar við 1. tölul. fyrirspurnarinnar, og verður málinu áfram haldið á lofti líkt og þörf krefur. Þá má geta þess að utanríkisráðherra tók í byrjun júní sl. þátt í árlegum fundi Norðurlandanna og Eystrasaltsríkjanna með svonefndum Visegrad-ríkjum (Ungverjalandi, Póllandi, Tékklandi og Slóvakíu) sem var að þessu sinni fjarfundur í ljósi aðstæðna. Lagði ráðherra þar áherslu á að ríkin þurfi, m.a. í ljósi Covid-19 faraldursins, að halda enn betur uppi sameiginlegum gildum á borð við frið, öryggi, virðingu fyrir reglum réttarríkisins og vernd mannréttinda, þ.m.t. réttindi stúlkna og kvenna, sem og LGBT-samfélagsins. Loks átti sendiherra Íslands gagnvart Póllandi aðild að opnu bréfi fimmtíu ríkja til pólskra stjórnvalda í september á þessu ári. Þar voru réttindi hinsegin fólks í Póllandi tekin upp að gefnu tilefni og lýst stuðningi við baráttu þeirra sem halda uppi merkjum fyrir mannréttindi og mannhelgi.
Alls fóru þrjár vinnustundir í að taka þetta svar saman.