10.10.1983
Sameinað þing: 1. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 4 í B-deild Alþingistíðinda. (3)

Minnst látinna alþingismanna

Aldursforseti (Ólafur Jóhannesson):

Í dag minnumst við tveggja látinna manna, sem sæti áttu á síðasta Alþingi, þeirra Vilmundar Gylfasonar, sem var endurkjörinn alþm. á síðasta vori en andaðist 19. júní á 35. aldursári, og Gunnars Thoroddsens, fyrrv. forsrh. og alþm., sem andaðist 25. sept., 72ja ára að aldri. Einnig verður minnst tveggja fyrrv. alþm., sem sátu hér á árum áður og nú eru látnir, þeirra Eðvarðs Sigurðssonar verkalýðsforingja, sem andaðist 9. júlí, tæpra 73 ára, og Sigurðar Thoroddsens verkfræðings, sem andaðist 29. júlí, 81 árs að aldri.

Vilmundur Gylfason var fæddur í Reykjavík 7. ágúst 1948. Hann var sonur hjónanna Gylfa Þ. Gíslasonar prófessors, fyrrv. ráðh. og alþm., og Guðrúnar Vilmundardóttur. Hann lauk stúdentsprófi í Menntaskólanum í Reykjavík 1968 og stundaði síðan sagnfræðinám í Englandi, lauk B.A.-prófi í Manchester 1971 og M.A.-prófi í Exeter 1973. Frá 1973 var hann sagnfræðikennari í Menntaskólanum í Reykjavík, vann jafnframt fyrstu árin í fréttastofu útvarpsins og fékkst við blaðamennsku öðru hverju. Vorið 1978 var hann kjörinn alþm. Reykvíkinga og endurkjörinn 1979 og 1983, sat á 6 þingum alls. Hann var menntamála- og dóms- og kirkjumálaráðherra í minnihlutastjórn Alþfl. frá 15. okt. 1979 til 8. febr. 1980.

Vilmundur Gylfason var á skólaárum sínum áhugasamur þátttakandi í félagslífi og þótti til forustu fallinn. Hann var hugmyndaríkur, mælskur og baráttuglaður. Í kennarastóli var hann fræðari af lífi og sál og naut hylli nemenda. Í þjóðmálum barðist hann í fylkingu jafnaðarmanna, fyrst í Alþfl., síðar í Bandalagi jafnaðarmanna, þar sem hann hafði forustu. Með eldmóði og sóknarhug í ræðu og riti hreif hann marga til liðs við sig og sinn flokk. Hann ól með sér róttækar hugmyndir um bætt þjóðskipulag og var óvæginn gagnrýnandi þess sem hann taldi miður fara í ríkjandi stjórnkerfi. Hann unni listum og orti ljóð, var hrifnæmur og fljóthuga. Vilmundur Gylfason var skapheitur og örgeðja tilfinningamaður. Hann fór oft geyst, lifði hratt og birtist stundum á stjórnmálasviðinu sem stormsveipur. Í orrahríð þjóðmálanna brá hann stundum yfir sig kaldhamraðri brynju en undir þeim stakki bjó listamannseðli og viðkvæm lund. Á skammri ævi auðnaðist honum að marka spor sem lengi verður eftir tekið.

Gunnar Thoroddsen var fæddur í Reykjavík 29. desember 1910. Foreldrar hans voru Sigurður verkfræðingur og yfirkennari Thoroddsen og kona hans María Kristín Thoroddsen. Hann tók stúdentspróf í Menntaskólanum í Reykjavík 1929 og lauk lögfræðiprófi við Háskóla Íslands 1934. Framhaldsnám, aðallega í refsirétti, stundaði hann í Danmörku, Þýskalandi og Englandi frá apríl 1935 til júlí 1936. Doktorsprófi í lögum lauk hann 1968. Hann stundaði lögfræðistörf ásamt öðrum störfum 1936 –1940. Hann var prófessor í lagadeild Háskóla Íslands 1940 –1947 og borgarstjóri í Reykjavík 1947–1959 er hann var skipaður fjmrh. Ráðherrastörfum gegndi hann til vors 1965. Þá varð hann sendiherra í Danmörku og skömmu síðar jafnframt sendiherra í Tyrklandi. Hann fékk lausn frá sendiherrastörfum 31. des. 1969 og var skipaður hæstaréttardómari 1. jan. 1970. Að eigin ósk fékk hann lausn frá dómaraembætti í september á sama ári og var á næsta ári skipaður öðru sinni prófessor í lögum við Háskóla Íslands. Frá 1974 til 1978 var hann félmrh. og iðnrh. og að lokum forsrh. frá 8. febr. 1980 til 26. maí s.l.

Gunnar Thoroddsen hóf ungur afskipti af stjórnmálum. Hann var kjörinn til setu á Alþingi 23 ára vorið 1934 og átti hér sæti sem landsk. þm. til 1937 og aftur á sumarþinginu 1942. Árin 1942–1949 var hann þm. Snæfellinga, 1949–1965 og 1971–1983 þm. Reykvíkinga. Sat hann á 43 þingum alls. Hann var formaður Heimdallar, félags ungra sjálfstæðismanna í Reykjavík 1935–1939, framkvæmdastjóri Landsmálafélagsins Varðar í Reykjavík 1936–1937, erindreki Sjálfstfl. 1937–1939, formaður Sambands ungra sjálfstæðismanna 1940–1942, varaformaður Sjálfstfl. 1961–1965 og 1974–1981 og formaður þingflokks sjálfstæðismanna 1973–1979. Í borgarstjórn Reykjavíkur sat hann 1938–1962, var borgarráðsmaður 1946–1960 og forseti borgarstjórnar 1959–1960.

Auk þeirra fjölmörgu starfa sem nú hafa verið talin átti Gunnar Thoroddsen sæti í ýmsum nefndum og félagsstjórnum og verður fátt eitt af því talið hér. Hann var í skilnaðarnefnd 1944 og síðar í stjórnarskrárnefndum sem störfuðu frá 1945 með hléum fram á árið sem nú er að líða. Frá árinu 1978 var hann formaður nýrrar stjórnarskrárnefndar, sem auðnaðist að skila frv. að nýrri stjórnarskrá sem flutt var í lok síðasta Alþingis. Í bankaráði Landsbankans átti hann sæti 1961–1965. Hann var formaður Íslandsdeildar Þingmannasambands Norðurlanda 1945–1957, forseti sambandsins 1947 og 1957, formaður Íslandsdeildar Alþjóðaþingmannasambandsins 1951–1965, formaður Norræna félagsins á Íslandi 1954–1965 og 1970–1975.

Gunnar Thoroddsen átti sér langa og viðburðaríka sögu sem fléttast á marga vegu inn í þjóðarsöguna á starfsárum hans. Hann var um áratugi áhrifamaður í þjóðmálum og átti þátt í örlagaríkum ákvörðunum sem forustumaður í flokki og á Alþingi og frumkvöðull í borgarmálum Reykvíkinga, svo sem æviágrip hans bendir ljóslega til. Hann var traustur málflytjandi, háttprúður og rökfastur, snjallrytur og gagnorður, vandaði málfar sitt í ræðu og riti. Menn, sem velja sér slíkt hlutskipti sem hann, sitja ekki á friðstóli öllum stundum, enda gustaði oft um hann á vettvangi stjórnmálanna, en hann kunni vel til verka í sókn og vörn. Hann sinnti lögfræðikennslu og fræðistörfum og samdi merkt fræðirit til doktorsprófs. Hann unni tónlist og iðkaði hana, lék á hljóðfæri og samdi lög. Hann var óvenjulega fjölhæfur maður. Eftir að hann lét af opinberum störfum hvarf hann að iðkun helstu hugðarefna sinna, en naut þeirra friðarstunda skamman tíma.

Eðvarð Sigurðsson var fæddur 18. júlí 1910 í Nýjabæ í Garði í Gullbringusýslu. Foreldrar hans voru hjónin Sigurður Eyjólfsson sjómaður, á Litlu-Brekku á Grímsstaðaholti í Reykjavík, og Ingibjörg Jónsdóttir frá Nýjabæ. Hann ólst upp í Reykjavík, stundaði framan af ævi verkamannsstörf, en frá árinu 1944 var hann starfsmaður verkamannafélagsins Dagsbrúnar. Hann var í stjórn þess félags frá 1942, lengst af ritari, en síðar formaður frá 1961. Í miðstjórn Alþýðusambands Íslands var hann 1954–1980 og formaður Verkamannasambands Íslands 1964–1975. Hann var í nefnd sem undirbjó lög um atvinnuleysistryggingar 1956 og í stjórn Atvinnuleysistryggingasjóðs frá stofnun hans sama ár. Hann átti sæti í verðlagsnefnd landbúnaðarvara 1959– 1971. Hann var landsk. alþm. 1959–1971 og þm. Reykv. 1971–1978, sat á 23 þingum alls.

Eðvarð Sigurðsson kynntist ungur að árum lífi og starfi reykvískra verkamanna. Hann vann með þeim framan af ævi, en hlaut síðan þjónustu- og forustuhlutverk í félagsmálum þeirra. Hann naut trausts í störfum meðal umbjóðenda sinna, enda hélt hann með festu á málstað þeirra þegar þess þurfti með. Hann var lengi einn helsti málsvari verkalýðsins í samningum um kaup og kjör, dáður af félögum sínum og virtur af viðsemjendum. Á Alþingi beitti hann sér fyrst og fremst fyrir kjara- og réttarbótum til handa félögum sínum í verkalýðshreyfingunni. Hann var staðfastur maður og heilsteyptur.

Sigurður Thoroddsen var fæddur að Bessastöðum á Álftanesi 24. júlí 1902. Foreldrar hans voru hjónin Skúli Thoroddsen ritstjóri og alþm. og Theodóra Thoroddsen. Hann hóf ungur nám í Menntaskólanum í Reykjavík og lauk stúdentsprófi tæpra 17 ára vorið 1919. Síðan nam hann byggingarverkfræði í tækniháskólanum í Kaupmannahöfn og lauk þaðan prófi 1927. Hann var verkfræðingur við Reykjavíkurhöfn 1927 og hjá vita- og hafnamálastjóra 1928–1931, rak eigin verkfræðistofu 1932–1961, en stofnaði þá ásamt samstarfsmönnum sínum sameignarfélagið Verkfræðistofu Sigurðar Thoroddsen og var framkvæmdastjóri hennar til 1975.

Sigurður Thoroddsen var kennari við Iðnskólann, Menntaskólann í Reykjavík og Samvinnuskólann á árunum 1928–1934.

Í verkfræðistörfum sinnti hann fyrstu árin aðallega undirbúningi að gerð hafnarmannvirkja, en lengst af var aðalstarf hans á sviði virkjunarmála. Hann átti sæti í milliþinganefnd í raforkumálum 1944–1945, í raforkuráði 1947–1949,í náttúruverndarráði 1956–1977, í stjórn Landsvirkjunar 1965–1969 og í raforkunefnd 19711975. Hann var formaður Félags ráðgjafarverkfræðinga 1961–1966 og formaður Verkfræðingafélags Íslands 1962–1964. Hann var landsk. alþm. 1942–1946 og sat þá á fjórum þingum alls.

Sigurður Thoroddsen var einn af virtustu verkfræðingum þessa lands. Hann hafði snemma að eigin frumkvæði unnið að athugun á virkjunarmöguleikum í helstu stórám landsins og samið áætlun um möguleika á orkunýtingu þeirra. Sú þekking, sem hann öðlaðist á þennan hátt, kom að notum þegar honum var síðar falinn undirbúningur að vatnsaflsvirkjunum og umsjón með framkvæmd þeirra. Ásamt samstarfsmönnum sínum vann hann að hönnun fjölmargra orkuvera víða um land. Við undirbúning mannvirkja var honum jafnan mikið í mun að náttúru landsins yrði ekki spillt meira en nauðsyn bæri til. Á Alþingi hafði hann mest afskipti af orkumálum, sem þá voru til umræðu, og eftir hann liggja fræðigreinar um orkumál í blöðum og tímaritum. Hann var góður teiknari, málaði mikið í tómstundum og hélt nokkrar sýningar á teikningum og málverkum.

Ég vil biðja þingheim að minnast Vilmundar Gylfasonar, Gunnars Thoroddsens, Eðvarðs Sigurðssonar og Sigurðar Thoroddsens með því að rísa úr sætum.

Rannsókn kjörbréfa — varamenn taka þingsæti. Aldursforseti kvaddi sér til aðstoðar sem fundarskrifara Friðrik Sophusson, 2. þm. Reykv., og Davíð Aðalsteinsson, 5. þm. Vesturl.