Lánasjóður íslenskra námsmanna.
Herra forseti. Það eru 47 ár síðan Lánasjóður íslenskra námsmanna var stofnaður og var þá fyrst kominn vísir að jafnrétti til náms á Íslandi. Menn geta deilt um lánskjör og endurgreiðsluhlutföll en lánasjóðurinn opnaði möguleika sem ekki voru fyrir hendi áður fyrir fjölda fólks. Nú er annað sem stendur í vegi fyrir jafnrétti til náms á Íslandi og eru það fjarskipti. Víða á landsbyggðinni er internettenging algjörlega óviðunandi, þrátt fyrir að einstaklingar og sveitarfélög hafi lagt í mikinn kostnað til að koma upp sendum og fá einkaaðila á svæðið. Tenging er óstöðug, viðhaldi er ábótavant og bandvídd er ófullnægjandi. Stærsti þjónustuaðilinn, sem er nánast einráður á þessu sviði, sér engan hag í því að bæta þjónustuna því að enginn annar hefur áhuga á að veita hana, þ.e. markaðslegar forsendur eru ekki fyrir hendi.
Það sem gerir stöðu þessara notenda enn dapurlegri er að nú falla heimasvæði þeirra fæst undir útboð fjarskiptasjóðs. Óskiljanlegt, í besta falli illskiljanlegt. Ekki er hér um örfáa einstaklinga að ræða heldur heilu þorpin á landsbyggðinni. Það er sama hvort rætt er við aðila á Suðurlandi, í Borgarfirði eða á Norðausturlandi.
Á hátíðarstundum er rætt um mikilvægi þess að byggð sé í landinu öllu. Netsamband er grundvallaratriði og í raun forsenda þess að byggðin lifi, ekki annars flokks netsamband heldur samband sem m.a. gerir börnunum okkar kleift að standa jafnfætis jafnöldrum sínum þegar kemur að námi. Þetta er hagsmunamál allra, gott fjarskiptasamband er byggðamál.
Á öðrum stundum eru vangaveltur um tilverurétt minni byggðarlaga. Störfum fer sífellt fækkandi í landbúnaði og fiskvinnslu. Lítil sveitarfélög með einhæfa atvinnuvegi hafa átt erfitt með að bregðast við þróuninni. Atvinnutækifæri sem eru til þess fallin að hjálpa íbúum til að takast á við breytta tíma standa og falla með því að fjarskipti séu í góðu lagi. Bráðnauðsynlegt er að fámenn byggðarlög geti nýtt tæknina til fullnustu í heimabyggð. Tölvukunnátta er hluti af aðalnámskrá grunnskóla, hún er nauðsyn í framhaldsnámi og forsenda fjarnáms. Börn í dreifðum byggðum hafa dregist aftur úr hvað varðar aðgengi að upplýsingum á internetinu sem er sú vinnutilhögun í upplýsingaöflun sem tíðkast í samfélaginu í dag. Því miður er hætt við að dreifbýlisunglingurinn sé orðinn eftirbátur jafnaldra sinna í þéttbýli hvað varðar aðgengi að internetinu. Það er vaxandi áhyggjuefni. Hætta er á að með sama áframhaldi verði skaðinn óbætanlegur og að ungmennin hafi ekki sömu tækifæri í framhaldsskóla og um leið tækifæri um val á atvinnu í framtíðinni. Þetta varðar jafnrétti til náms.
Við tölum um störf án staðsetningar en skiljum ekki að slitrótt internettenging og lítil bandvídd eru gríðarlega hamlandi atriði víða. Undanfarið hef ég heyrt fólk undra sig á því af hverju ungt fólk flytur ekki unnvörpum út á land þar sem öll þjónusta er fyrir hendi, yndisleg náttúra og viðráðanlegt húsnæðisverð. Skýringin er einföld: Óviðunandi netsamband takmarkar atvinnumöguleika og dregur úr samkeppnishæfni. Samgöngur sem felast í háhraðatengingu eru ekki lúxus heldur nauðsyn.
Látum hugsjónir um jafnrétti til náms lifa, lifa í endurnýjaðri mynd. Hugsjónir frumherja Lánasjóðs íslenskra námsmanna mega ekki dofna. Breyttur tími kallar á fleira en framreikning fyrri samþykkta. Hann kallar á nútímavæðingu í samgöngum sem lýtur að öllum, hvort sem um er að ræða Jón eða séra Jón.