08.02.1979
Sameinað þing: 49. fundur, 100. löggjafarþing.
Sjá dálk 2470 í B-deild Alþingistíðinda. (1936)
36. mál, fisklöndun til fiskvinnslustöðva
Oddur Ólafsson:
Herra forseti. Hér hefur verið rætt af mörgum aðilum um mjög merkilegt mál, — mál sem sannarlega væri þörf á að ræða vel og koma til framkvæmda. Ég vil lýsa mig stuðningsmann þessarar till. og geri það vegna þess að mér er það ljóst að þessi mál gætu verið í miklu betra lagi en þau eru víða um land í dag.
Ég verð að segja það, að þegar hv. 1. flm. flutti framsöguræðu sína, þá fannst mér að þetta gæti orðið mál sem hefði veruleg áhrif á það svæði, sem ég hef mestan áhuga á, Suðurnesjasvæðið. En eftir því sem lengra hefur liðið á umr. skilst mér að í raun og veru sé ekki til þess ætlast að flytja fisk í fiskiskipum á milli svæða eða verulegar vegalengdir, heldur sé hér aðallega um jöfnun til næsta nágrennis að ræða, og ég viðurkenni að það getur víða verið nauðsynlegt.
Það, sem ég vildi leggja sérstaka áherslu á, var að taka undir með hv. l. flm. þar sem hann sagði efnislega, að enda þótt við ættum e.t.v. nógu stóran eða of stóran fiskiskipaflota, þá væri þó að hans áliti ekki ástæða til að taka ekki tillit til þarfa og óska vissra staða sem þyrftu á auknum skipaflota að halda. Þetta finnst mér vera atriði sem við ættum að taka meira tillit til. Enda þótt segja megi að togarafloti okkar sé orðinn það stór að hann nægi og geri jafnvel meira en nægja okkar þörfum, ef honum er misskipt og ef einhver svæði eru til sem vantar hráefni og vantar togara til þeirrar hráefnisöflunar, þá á ekki að gera þeim mjög erfitt að ná því.
Hér hefur ýmislegt verið sagt varðandi þau svæði sem erfitt eiga, og ég vil að gefnu tilefni taka skýrt fram, að eftir því sem ég best veit eru ekki fleiri vinnupláss í frystihúsum á Suðurnesjum borið saman við íbúafjölda heldur en er víða um landið. Vil ég þá nefna ákveðin og takmörkuð svæði, eins og t.d. Þórshöfn og jafnvel Húsavík, þó að ekki sé nema eitt frystihús á hvorum þessara staða, þá veit ég ekki betur en þarna séu fleiri vinnupláss á íbúa eða hlutfallið sé jafnvel óhagstæðara á þessum stöðum en er á Suðurnesjasvæðinu, þó að mikið sé talað um að þar sé of mikið af frystihúsum. Sannleikurinn er sá, að þar er ekki of mikið af frystihúsum, þar er aðeins of lítið af fiski.
Ef við gerum okkur grein fyrir því, hvað þarna er um að ræða, þá er það í stuttu máli það, að hver sem vill má lá Suðurnesjamönnum það, þó að þeir væru ekki mjög æstir í að kaupa togara árið 1971. Þeir hafa um mjög langan tíma haft afkomu sína af fiskveiðum á ákveðnu tímabili, á vetrarvertíðinni, og vertíðirnar þar á undan höfðu verið mjög hagstæðar og mikið fiskmagn. Þess vegna óskuðu þeir eftir sínum gömlu bátaflotum og að geta haldið áfram að veiða sinn þorsk. En það, sem þeir vöruðu sig ekki á, var, eins og það var orðað hér, að það yrði stunduð slík hrikaleg veiði á smáfiski og millifiski frá Vestur-, Norður- og Austurlandinu af skuttogurum að netafiskur þeirra, hrygningarfiskur, mundi á fáum árum hrapa úr meira en milljón lestum niður í minna en 200 þús lestir. Þegar þeir sáu hvað verða vildi, þá fengu þeir að sjálfsögðu áhuga á að skipta yfir í skuttogara og geta sótt fiskinn lengra að. En þá var ástandið orðið þannig, að þessi 85–90%, sem talað var um áðan að lána fyrirgreiðsla hefði fengist fyrir, eða 80% + 10% eða 5%, til kaupa á togurum, voru komin niður í 50%. Þá getur hver sem er séð örðugleikana fyrir þessa menn, sem búið hafa við minnkandi veiði ár frá ári, að nú standa þeir uppi með of fáa togara til hráefnisöflunar. Þetta er í raun og veru mergurinn málsins. Allt tal um að þeir kunni ekki að reka fiskiðnað, eins og hefur komið fram hér í Alþ., er vitleysa, vegna þess að árin 1970 og 1971 var brúttóhagnaður fiskvinnslunnar á Suðurnesjum hærri en nokkurs staðar annars á landinu. En síðan hefur þetta að sjálfsögðu snúist við.
Ég held að hér hafi verið rætt um mörg merkileg atriði á þessu sviði. Þótt ég geri mér fulla grein fyrir því, að það er rétt sem sagt var, að það mundi valda hroðalegum erfiðleikum ef ætti að fara að takmarka þorskveiðarnar, þá verðum við að sjálfsögðu um leið að líta á það, hvernig okkar efnahagur mundi fara ef eins færi fyrir þorskveiðunum og síldveiðunum. Við skulum vona að til þess komi ekki. Ég vil þó sérstaklega geta þess, að ég held að það sé ekki fyrst og fremst tonnafjöldinn af þorski sem við þurfum að minnka verulega, heldur talan á þorskunum. Það er ekki sama hvort það er fullvaxinn þorskur eða hvort það er smáfiskur sem við veiðum. En ef við erum á annað borð farnir að taka þá stefnu að stjórna veiðum og vinnslu, þá er ég ekki viss um að það sé erfitt fyrir okkur að stjórna því, hvort við veiðum millifisk og stórfisk eða hvort við veiðum að verulegu leyti smáfisk. Með því að veiða millifiskinn og stórfiskinn gætum við kannske haldið okkur við ákveðinn tonnafjölda, sem væri e.t.v. eitthvað minni en síðasta ár, en þó ekki farið niður í það sem lagt er til, en þó ekki veiddir fleiri fiskar en ef við héldum óbreyttum hætti með smáfiskinn. Þó vil ég taka það skýrt fram, að ég held að þær aðgerðir, sem fyrrv. sjútvrh. lét gera á síðustu árum bæði varðandi stækkun möskva og lokun svæða, hafi orðið til þess, að í þeim mörgu tonnum, sem við veiddum í ár, séu færri fiskar en hefðu verið ef við hefðum veitt 300 þús. tonn fyrir 4–5 árum. Þetta er eitt meginatriðið í þessu máli, vegna þess að þarna er um gífurlega þjóðarhagsmuni að ræða, að við geymum okkur fiskinn þangað til hann er kominn í góða stærð.
Ég vil leggja sérstaka áherslu á það sem sagt hefur verið hér, að víða um landið eru einstök svæði og einstök byggðarlög sem þurfa á tryggara og öruggara hráefni að halda. Ég vil líka taka það sérstaklega fram, að vegna Suðvesturlandsins verður að gera einhverjar ráðstafanir, því að einfaldlega blasir við að við getum ekki dregið stórlega saman fiskvinnsluna og ætlast til að iðnaður taki við í staðinn. Það tekur fjöldamörg ár að flytja yfir frá fiskvinnslu í annan iðnað, og það er enginn vafi á því, að ef við ætlum að treysta á slíkt, þá verður um efnahagslegt hrun á þessum svæðum að ræða. Ég held því að það einasta, sem hægt er að gera sé, það sem 1. flm. ýjaði að, að þangað sem þörf er á verðum við að fá skip og jafna hráefninu. Jafnvel þótt við þurfum að láta þau fara á annað en þorskveiðar einhvern hluta ársins, meðan við erum að vinna upp stofninn, þá megum við ekki láta heil landssvæði gjalda þess eins hroðalega og hefur verið nú undanfarið.
Ég geri mér grein fyrir því, að öll lögboð um að dreifa fiskinum um svæðin mundu verða erfið. Ég held að það væri t.d. mjög torvelt að fá togara frá Vestfjörðum eða Austfjörðum til að fara að landa suður á Suðurnesjum, jafnvel þó aflinn fengist strax greiddur. Mér skilst líka á síðustu ræðumönnum að það sé ekki meiningin, og ég skil það vel. Þess vegna er engin undankomuleið önnur, ef við ætlum að halda hér uppi þeirri atvinnu og þeim atvinnumöguleikum sem þarf að gera, en að fá tryggari hráefnisöflun.