01.03.1979
Efri deild: 63. fundur, 100. löggjafarþing.
Sjá dálk 2889 í B-deild Alþingistíðinda. (2284)
137. mál, verðjöfnunargjald af raforku
Iðnrh. (Hjörleifur Guttormsson):
Herra forseti. Það væri ástæða til að hafa sömu orð og hv. þm. næsti á undan, að það mætti eyða alllöngu máli að ýmsu því sem fram hefur komið í máli hv. þm. við umr. um þetta mál í dag og raunar fyrr, bæði í þessari hv. d. og einnig í Nd.
Ég verð að segja, að það hafa verið mér nokkur vonbrigði og raunar veruleg að hlýða á mál margra hv. þm. sem andmælt hafa þessu frv. Þar finnst mér að slegist hafi í hóp með andmælendum ýmsir þeir sem ég hefði vænst að hefðu meiri viðsýni og litu á þessi mál heildstæðar og af meiri sanngirni með tilliti til efnisatriða en fram hefur komið. Þó hafa verið frá þessu undantekningar og þm., sem ent fulltrúar svæða sem búa nú við hvað hagstæðast raforkuverð, hafa gerst stuðningsmenn þessa frv. um verðjöfnunargjald. Þeir hv. þm. eru menn að meiri eftir en áður að mínu mati.
Ég á afar erfitt með að skilja hvernig frv. sem þetta getur mætt svo mikilli andstöðu sem raun ber vitni um hér á hv. Alþ., og það án þess að andmælendur þess hendi á aðrar og skynsamlegri leiðir til þess að bæta úr því geysilega og alvarlega misrétti sem hér er við að eiga. Það hafa að vísu komið fram ábendingar um eitt og annað, hvar leita mætti fjár til þess að jafna metin, og ég út af fyrir sig tel að á þær ábendingar sé hægt að líta. Hins vegar hafa þær ekki komið fram þannig að þær væru líklegar til lausnar á þessu stigi mála. En það er auðvitað það sem gildir, að menn séu með till. og málflutning sem líklegur er að skila okkur að landi, ekki bara einhvern tíma í framtíðinni, heldur hér og nú.
Ég vil eyða örfáum orðum að því áliti, sem kom frá hv. þm. Ragnhildi Helgadóttur sem minnihluta álit iðnn., þar sem að því er vikið m. a., að leita beri annarra leiða til þess hugsanlega að hlaupa undir bagga með veitum sem verst eru settar en það almenna álit sett fram, að fyrst og fremst eigi viðskiptavinir hverrar rafveitu að bera þann kostnað sem af framleiðslunni þar hlýst. Þessi sjónarmið tel ég að séu úrelt, það sé fullkomlega eðlilegt að hlaupa undir bagga þegar verðmunur á lífsnauðsyn sem raforku er 100% — eða nærri því — á milli landsins þegna.
Þá er gripið til þess rökstuðnings í nál. hv. þm., að samþykkt þessa frv. muni leiða til hækkunar á vísitölu og verðlagi. Það hefur komið fram við umr. þessa máls að sú hækkun, sem hlytist af hækkun úr 13% í 19% á verðjöfnunargjaldi, nemur 0.06% í verðbótavísitölu. Segir það afar lítið í því sambandi, þó að vissulega muni um allt á neikvæða hlið sem veldur hækkun vísitölu. En það tel ég ekki vera gild rök í þessu máli.
Og svo kemur fram undir 3. lið í nál. hv. þm. röksemd sem hefur verið borin fram af mörgum við þessar umr., þ. e. a. s. að það fyrirkomulag, sem hér viðgengst, komi þyngst niður á þeim notendum rafmagns sem við hæst verð búa. Ég veit ekki hvort ég heyrði rétt, að hv. þm. Jón Sólnes hafi tekið undir þessa ábendingu. Ég vil ekki alveg fara með það, hvort ég heyrði rétt, en hann er talnaglöggur maður og það mundi undra mig ef hann sæi það ekki, eins og fleiri eiga að geta séð, að gjaldtöku af þessu tagi má auðveldlega nota til verðjöfnunar og henni er beitt til verðjöfnunar, þar sem yfirgnæfandi meiri hl. þeirra, sem greiða fyrir raforku, hýr við lægri taxta. Þannig skilar innheimta þessa gjalds hlutfallslega mun meiri tekjum til þeirra fyrirtækja, sem eiga að njóta þess, en það sem innheimtist af þeim gjaldendum sem borga hærri krónutölu á viðkomandi svæðum. Ég hef sagt það áður við umr. hér í hv. d. um þetta mál, að ég hefði kosið að undanþiggja gjaldendur á þessum svæðum verðjöfnunargjaldinu. En ef sú stefna hefði verið valin hugsa ég að hefði hvinið hér hærra í sölum en gert hefur fram til þessa.
Í hópi þeirra, sem snúist hafa gegn þessu frv., er nú síðast, að ég hef heyrt, hv. þm. Bragi Sigurjónsson. Mér þótti mjög leitt að hann skyldi við athugun málsins komast að þeirri niðurstöðu sem hann túlkaði í ræðu sinni áðan. Ég hafði talið hann mann sanngjarnan í máli sem þessu og vænst þess að hann gerðist stuðningsmaður þess. Ég tel að þau rök, sem hann viðhafði, séu engan veginn til þess fallin að styðja þá niðurstöðu sem hann túlkaði. Hann var m. a. að tala um taxta, að þeir væru ekki sem skyldi hjá Rafmagnsveitum ríkisins, og vitnaði til marktaxta í því sambandi, tók dæmi frá árinu 1977 og des. 1978 og vitnaði í samanburð milli einstaklinga, kunningja sinna, að mér skildist. Það hefur komið fram í gögnum, sem hv. þm. hafa fengið frá Rafmagnsveitum ríkisins, hvernig marktaxti er uppbyggður og að þar er yfirleitt við það miðað að sala á raforku til húshitunar til þeirra, sem kaupa eftir marktaxta, fylgir sem næst olíuverði. Frávik frá þessu hafa verið einhver, þegar veruleg hreyfing hefur orðið á olíuverði og dregist hefur að færa taxtann til samræmis, en endurskoðun af þessu tagi fór fram nýlega og olli nokkurri hækkun á húshitunarþætti marktaxtans. Nú verð ég að segja það, að ég tel það vera mikið álitamál, hvort það eigi að vera algild viðmiðun að raforka til húshitunar eigi að fylgja olíuverði og það á tímum eins og þeim sem nú eru fram undan. Það tel ég orka verulega tvímælis og hljóti að verða að líta á það mál og endurskoða og það þurfi ekki að vera nein heilög sannindi eða algild viðmiðun að þessu sé haldið. En þessu hefur verið haldið í aðalatriðum og yfir þessi mál hefur verið farið af sérfróðum aðilum, og ég tel að sá litli munur, sem á vissum tímabilum kann að hafa verið hægt að sýna fram á, hafi verið óverulegur og hann hafi verið leiðréttur stig af stigi eftir því sem olíuverð hefur hreyfst. Þá endurtók hv. þm. Bragi Sigurjónsson einnig þá staðhæfingu sína, sem hann viðhafði fyrr í umr., að álagning þessa gjalds skilaði meiri tekjum til Rafmagnsveitna ríkisins en áætlað hefði verið og fram hefði komið í mínu máli og gögnum frá Rafmagnsveitum ríkisins. Ég heyrði hann ekki styðja þessa fullyrðingu frekari rökum. Ég taldi mig hafa leiðrétt þann misskilning, sem gætti í máli hans hvað þetta snerti, í umr. fyrr í hv. þd.
Hv. þm. lauk sínu máli með því að lýsa þeirri skoðun sinni, að ekki væri ástæða til að stefna að fullkominni jöfnun orkuverðs um land allt. Það getur verið álitamál, hvort menn eiga að setja það alveg niður á samasemmerki í aurum talið. En þegar munur er slíkur sem hér er um að ræða finnst mér langsótt að menn, sem teljast fulltrúar alþýðu á Alþ., slást úr hópi þeirra sem styðja sanngirnismál af þessu tagi.
Hv. 3. þm. Norðurl. v., Hannes Baldvinsson, flutti rök talsmanna Rafveitu Siglufjarðar og hefur gerst meðflm. að brtt. sem á að opna fyrir það, að þessi rafveita geti orðið aðnjótandi verðjöfnunargjaldsins. Ég hef komið til hv. iðnn. gögnum varðandi taxta Rafveitu Siglufjarðar og þann vanda sem hún á við að glíma, og talsmenn hennar og forráðamenn hafa komið ábendingum þar að lútandi hér á framfæri. En það, sem ég tel að skipti hér meginmáli og er ástæðan fyrir því, að ég hef ekki gerst talsmaður þess, að þessi rafveita verði aðnjótandi verðjöfnunargjalds, er sú staðreynd að viðskiptavinir hennar búa við síst óhagstæðara raforkuverð en viðskiptavinir Rafmagnsveitu Reykjavíkur og flestra annarra rafveitna í þéttbýlisstöðum þessa lands. Ef það lægi fyrir að Rafveita Siglufjarðar og forráðamenn hennar hefðu gripið til þess ráðs til að mæta aðsteðjandi vanda, sem marglýst hefur verið af þeim sjálfum, að hækka taxta sína og þarna væri kominn umtalsverður munur, þá hefði ekki staðið á mér að leggja til eða stuðla að því að tekið væri tillit til þessa og hlaupið undir bagga með þessari rafveitu.
Ég tel að þau rök, sem fram hafa verið borin af talsmönnum Rafveitu Siglufjarðar um fjárhagsvanda að öðru leyti, styðji ekki það sjónarmið að samþykkja eigi framkomna brtt. sem þetta varðar. Það er hins vegar rangt sem hv. þm. staðhæfði, að Siglfirðingar geti ekki vænst neinnar fyrirgreiðslu stjórnvalda í sambandi við þetta mál og það hafi fram komið. Ég tel að hið gagnstæða hafi komið fram, jafnt í viðtölum sem erindum til talsmanna og forsvarsmanna Rafveitu Siglufjarðar af hálfu iðnrn. Við höfum lýst okkur þar reiðubúna til þess að hefja viðræður við talsmenn Rafveitu Siglufjarðar um aðsteðjandi fjárhagsvanda hennar og hvort stjórnvöld með einhverjum hætti komi til aðstoðar í sambandi við lausn þeirra. Mér er fyllilega ljóst að þarna er við erfiðan vanda að fást. Sá vandi verður að mínu mati ekki leystur til frambúðar og þá ekki heldur orkuöflun á þessu svæði nema til eðlilegrar samtengingar þess komi við landskerfið. Og það er atriði sem ég tel eðlilegt að horft verði til og athugað verði um. En mér er ekki kunnugt um að sérstaklega hafi verið knúið á um það af Siglfirðingum og má þó vera að það hafi verið gert.
Þá fræddi hv. þm. okkur á því, hvernig hagað væri viðskiptum Rafveitu Siglufjarðar og Rafmagnsveitna ríkisins, en því miður fór hann þar ekki rétt með mál hvað snertir orkukaup Rafmagnsveitnanna á raforku vegna þeirra svæða sem eru innan þessa litla samtengissvæðis, þ. e. a. s. fyrst og fremst Ólafsfjörður og Fljót, þar sem menn greiða samkv. hinum háu töxtum Rafmagnsveitnanna. Fyrir þessi orkukaup greiða Rafmagnsveiturnar nú samkv. orkukaupasamningi Laxárvirkjunar eða þeim viðskiptasamningi sem þar um gildir og þar á ofan 30% hvorki meira né minna, þannig að hér er alls ekki því saman að jafna sem hv. þm. vék að. Einnig liggur fyrir að Rafveita Siglufjarðar fær stuðning í sambandi við dísilorkuvinnslu á þessu samveitusvæði og það er gert upp. T. d. er vegna dísilorkuvinnslu á Ólafsfirði gert upp í hlutfalli við orkunotkun aðila, en Rafmagnsveiturnar standa undir kostnaði vegna dísilvinnslu á Siglufirði að ég hygg að fullu, þó ég vilji ekki staðhæfa nú að það kunni ekki að vera frávik frá því, þar sem ég hef ekki viðkomandi samninga fyrir framan mig. En samanlagt tel ég, að þær röksemdir, sem fram hafa verið bornar af talsmönnum fram kominnar brtt., mæli ekki með að við henni verði orðið, og tel að líta beri á vanda Rafveitu Siglufjarðar með öðrum hætti en þar er lagt til.
Hér hefur verið minnst á skipulagsmál raforkumála í tengslum við þessa umr., og ég get undir það tekið, að afar miklu máli skiptir að á skipulagsmálum raforkuiðnaðarins finnist haldgóðar lausnir fyrr en seinna. Að því er unnið nú af stjórnvöldum, og ég vænti þess, að það verði þáttur í lausn þess erfiða viðfangsefnis, sem við erum hér að fást við, að jafna milli landsmanna varðandi aðgang að þeim grundvallargæðum sem hér er um að ræða.
Það hefur verið dregið í efa að sá mikli verðmunur, sem er á orku milli einstakra svæða í landinu, geti skipt sköpum um búsetu manna, og menn hafa lýst því persónulega viðhorfi, að þeir hrekist ekki úr heimabyggð sinni af þeim sökum. Ég get ekki tekið undir þetta viðhorf, þó að ég vænti þess að menn hugsi sig um áður en þeir bregða búi vegna þess mikla vanda sem við er að fást í sambandi við ókjör varðandi orkuverð og aðgang að orku. En ég held að það geti engum hugsandi manni dulist, að þegar svo er komið að munur á raforkuverði er nærri tvöfaldur á milli svæða og munur á orku vegna húshitunarkostnaðar er margfaldur á milli svæða, þá hljóti það að hafa varanlega og veruleg áhrif á viðhorf manna til búsetu, á aðstöðu atvinnurekstrar á viðkomandi svæðum og á almennan hag, þar með talið verð á fasteignum og öðru þess háttar sem menn leggja fjármagn sitt í.
Ég treysti því, að hv. þm. í þessari d. endurskoði hug sinn eða skoði vel hug sinn áður en þeir greiða atkv. gegn þessu frv. Þessu frv. til 1., ef að lögum verður, er ekki ætlað að gilda, nema út þetta ár. Ég hef lýst því við umr. áður, að ég vil beita mér fyrir grundvallarathugun á þessum málum til þess að leita leiða sem hægt er kannske að ná meiri samstöðu um en raun ber vitni með þetta, til þess að ná fram verðjöfnun á orkuverði, fyrir utan breytt skipulagsform. En ég vænti þess að menn geri ekki þann óvinafagnað að fella þetta mál sem er fram borið af brýnni nauðsyn.