22.05.1979
Sameinað þing: 102. fundur, 100. löggjafarþing.
Sjá dálk 5209 í B-deild Alþingistíðinda. (4594)
285. mál, vegáætlun 1979-82
Frsm. (Geir Gunnarsson):
Herra forseti. Till. til þál. um vegáætlun var lögð fram ærið seint að þessu sinni, svo að fjvn. hefur gefist skammur tími til að ná samkomulagi um afgreiðslu hennar þegar tekið er tillit til þess að miklar annir hafa verið við önnur þingstörf vegna fyrirhugaðra þingloka. N. tók þáltill. til umr. þegar er henni hafði verið útbýtt og kaus undirnefnd til að gera till. um skiptingu framkvæmdafjár í aðalverkþætti svo og milli kjördæma. Undirnefndin hélt marga fundi um þetta mál og n. öll sex fundi, og á þskj. 833 flytur hún sameiginlega brtt. við þáltill. um sundurliðun fjármagns til einstakra verkefna, en fulltrúar Sjálfstfl. í n. undirrita nál. á þskj. 842 með fyrirvara.
Við störf sín naut undirnefnd og n. öll liðsinnis Snæbjarnar Jónassonar vegamálastjóra og starfsliðs hans, einkum þeirra Helga Hallgrímssonar forstjóra tæknideildar og Jóns Rögnvaldssonar yfirverkfræðings, en svo vel eru störf Vegamálaskrifstofunnar kunn öllum hv. alþm. að ekki þarf í raun að taka það fram, að þau voru sem endranær til fyrirmyndar öðrum stofnunum ríkisins.
Engin nefndarstörf eru þm. almennt jafn nátengd og störf fjvn. þegar hún fjallar um vegáætlun, og því ekki þörf á að rekja fyrir þeim í löngu máli niðurstöður n. og tillögur. Þm. hinna einstöku kjördæma hafa fylgst með allri afgreiðslu málsins og sjálfir annast skiptingu fjármagns á einstakar framkvæmdir í kjördæmum sínum innan þeirra ramma einstakra verkþátta sem fjvn. hefur lagt fram sem sínar tillögur.
Við afgreiðslu fjárlaga var mörkuð heildarútgjalda- og tekjuáætlun Vegasjóðs á árinu 1979, en síðan var við afgreiðslu lánsfjáráætlunar gert ráð fyrir hækkun lánsfjáröflunar um 470 millj. kr., og í till. til þál. um vegáætlun var þeirri viðbótarupphæð ráðstafað til aukningar viðhaldsfjár, enda ekki vanþörf á að úr yrði bætt á því sviði, sbr. það sem fram kemur í grg. með vegáætluninni, að á undanförnum árum hafi fjárveitingar til sumarviðhalds verið mjög af skornum skammti og hvorki fylgt verðlagsþróun né verið tekið tillit til aukningar á umferð. Og þm. utan af landi eru vel kunnar allar þær óskir sem bornar eru fram um rýmri reglur um snjómokstur.
Í störfum fjvn. var ljóst að mjög erfitt yrði að standa að skiptingu fjármagns milli kjördæma, sérstaklega á árinu 1980, þar sem í till. um vegáætlun og áætlun vegagerðar var gert ráð fyrir að nauðsynlegt fjármagn til að akfært yrði um Borgarfjarðarbrú á því ári tæki ríflega fjórðung af öllu framlagi til stofnbrauta 1980, en allir fjvn.-menn voru sammála um að að því marki um framgang þessa verks þyrfti að stefna. En ráðstöfun á 2000 millj. kr. af heildarfjármagninu hefði óhjákvæmilega haft í för með sér annars vegar óeðlilega háa prósentu Vesturlandskjördæmis á kostnað annarra kjördæma og jafnframt að þessi eina framkvæmd hefði gengið mjög út yfir aðrar nauðsynlegar framkvæmdir í því kjördæmi. Varð því niðurstaðan að gerð er á þskj. 833 till. um sérstaka lánsfjáröflun, 1000 millj. kr., vegna framkvæmda við Borgarfjarðarbrú á árinu 1980, og þeim milljarði, sem þannig rýmkaðist um til annarra framkvæmda, skipti n. í till. sínum um heildarfjármagn til einstakra verkþátta á þann veg, að framlög til stofnbrauta voru hækkuð um 684 millj. kr., þar af til sérverkefna um 300 millj., til þjóðbrauta um 300 millj. og til fjallvega um 16 millj.
Afgreiðsla vegáætlunar nú felur í sér endurskoðun fyrri áætlunar fyrir árin 1979–1980 og nýja áætlun fyrir árin 1981 og 1982. Í þáltill. var að þessu sinni gert ráð fyrir að framlögum til stofnbrauta yrði skipt á almenn verkefni, bundin slitlög og sérverkefni. En í skilgreiningu Vegagerðarinnar á sérverkefnum og rökstuðningi fyrir sérstökum fjárveitingum til þeirra verkefna segir, með leyfi hæstv. forseta:
„Í þessum verkefnaflokki er um að ræða stærri verkefni á stofnbrautum sem hafa verulega þýðingu fyrir samgöngukerfið í heild eða stóra hluta þess. Mörg þessara verkefna eru þannig vaxin, að þau nýtast ekki fyrr en þeim er lokið að mestu eða öllu leyti, og kallar sú staðreynd á stórar fjárveitingar og tiltölulega stuttan framkvæmdatíma. Erfitt hefur verið að koma þessum verkefnum fyrir innan vegáætlunar, en með sérstakri fjárveitingu í þessu skyni skapast nýr grundvöllur til þess að leysa þessi mikilvægu verkefni.“
Fjvn. vildi fyrir sitt leyti stuðla að þeim vinnubrögðum í vegamálum, að bæði bundin slitlög og sérverkefni í stofnbrautum yrðu sérmörkuð í vegáætlun, og hagaði till. sínum til þingmannahópa kjördæmanna samkv. því. Á þann veg eru till. n. á þskj. 833. Enda þótt almennt sé framlögum ekki skipt á einstakar framkvæmdir á síðasta ári áætlunarinnar, 1982, er lagt til að sú regla gildi ekki við framkvæmdir um bundin slitlög í stofnbrautum og sérverkefni, heldur verði einstakar framkvæmdir í þeim þáttum einnig ákvarðaðar nú fyrir árið 1982, til þess að undirbúningur og framgangur þeirra verkefna geti verið með traustari hætti en ella.
Fjvn. lagði till. sínar um skiptingu fjármagns, annars vegar milli einstakra framkvæmdaþátta og hins vegar milli kjördæma, fyrir þingmannahópa kjördæmanna, sem síðar náðu samkomulagi sin á milli um einstakar framkvæmdir. Till. þeirra hefur n. síðan flutt í brtt. sínum.
Við liðinn Flokkun vega gerir n. á þskj. 833 tvær brtt. Annars vegar leggur n. til að fallið verði frá till. sem felst í þáltill. um vegáætlun varðandi Vestfjarðaveg frá Vesturlandsvegi að Snæfellsnesvegi, þannig að hann verði áfram stofnbraut, og hins vegar er lögð til sú breyting, að Steingrímsfjarðarvegur verði tekinn í þjóðvegatölu sem stofnbraut um Staðardal á Djúpveg á Þorskafjarðarheiði. Þá hefur þess verið farið á leit við fjvn., eftir að hún skilaði brtt. sínum, að hún flytti enn eina sérstaka brtt. við liðinn Flokkun vega, á þann veg, að Svalvogavegur verði áfram í þjóðvegatölu, en í þáltill. um vegáætlun er gert ráð fyrir að vegurinn falli úr tölu þjóðvega. Hafa nm. orðið ásaftir um að standa að þeirri till., sem ég vil hér með koma á framfæri við hæstv. forseta, en hún er svohljóðandi:
„Flokkun vega. Vegur 622 Svalvogavegur verði þannig:
622 Svalvogavegur: Af Vestfjarðavegi við Þingeyri um Haukadal, Keldudal og Svalvoga að Lokinhömrum.“ Þá vil ég geta þess varðandi till. um nýjan undirlið í sundurliðun framlaga til fjallvega, þ. e. a. s. 4. lið: Bláfjallavegur: Suðurlandsvegur — Hafnarfjörður, að fjárframlögin eru tekin af hlut Reykjaneskjördæmis til nýrra þjóðvega, en áætlað er að 16 millj. kr. verði á árinu 1980 varið til endurbóta á veginum af Suðurlandsvegi í Bláfjöll, en 30 millj. kr. verði varið á árinu 1981 til þess að hefja lagningu vegarins milli Bláfjalla og Hafnarfjarðar, en til þessara framkvæmda mun enn fremur verða varið fé á liðnum „ Þjóðgarðavegir“, og auk þess má búast við að fjármagn komi frá sveitarfélögum.
Sú breyting er nú gerð við uppsetningu vegáætlunar, að ekki eru að þessu sinni sérstaklega tilteknar heimildir til verktakalána eða annarra bráðabirgðalána til einstakra framkvæmda. En eftir sem áður er út frá því gengið að einstökum framkvæmdum kunni að verða flýtt, ef til lánsútvegunar heimamanna kemur, í samráði við þm. kjördæmanna, á þann veg að lánin greiðist með framlagi næsta árs.
Um skiptingu fjárframlaga til einstakra almennra verkefna sé ég ekki ástæðu til að fjalla að öðru leyti en því að nefna, að auk þess, að veittar eru 25 millj. kr. á árinu 1981 til hönnunar brúar yfir Ölfusárós af því fé sem kom í hlut Suðurlandskjördæmis, er gert ráð fyrir að jafnhárri upphæð verði á árinu 1982 varið til að ljúka hönnuninni, þótt það komi ekki fram í brtt., vegna þess að fjármagni til almennra framkvæmda í stofnbrautum er ekki skipt fyrir árið 1982.
Heildarframlög til stofnbrauta munu samkv. till. fjvn. á árunum 1979–1982 nema 28 milljörðum 143 millj. kr., þar af til almennra verkefna 13 milljörðum 923 millj., til bundinna slitlaga 4 milljörðum 150 millj. og til sérstakra verkefna 10 milljörðum og 70 millj. Ég gat þess áðan, að undir liðinn sérstök verkefni í stofnbrautum falla meiri háttar verkefni, sem eru talin hafa verulegt gildi fyrir samgöngukerfið í heild eða stóra hluta þess. Fjárveitingar eru aðeins til tveggja verkefna á þessum lið á þessu ári, þ. e. a. s. Borgarfjarðarbrúar og Holtavörðuheiðar, en á áætlunartímabilinu er hér um að ræða 11 verkefni. Mun ég nú geta þeirra og umsagnar Vegagerðarinnar um þau.
Til Biskupstungnabrautar eru á áætlunartímabilinu 1979–1982 veittar 620 millj. kr. Umferð á Biskupstungnabraut neðan Þingvallavegar er orðin það mikil að nær ógerningur er að halda veginum við sem malarvegi. Einnig er orðið mjög aðkallandi að endurbyggja brúna yfir Sog hjá Þrastarlundi.
Til Þingvallavegar eru alls veittar 330 millj. kr., en sumarumferð á Þingvallavegi yfir Mosfellsheiði er orðin á milli 500 og 1000 bílar á dag og mjög erfitt er að halda veginum við og því aðkallandi að vinna að uppbyggingu hans.
Til Hafnarfjarðarvegar, Arnarnes-Hafnarfjörður, eru á þessum lið veittar 1390 millj. kr. og auk þess 396 millj. kr. undir liðnum Almenn verkefni. Heita má að vandræðaástand ríki í umferðarmálum á milli Kópavogs og Hafnarfjarðar. Umferð er um 20 þús. bílar á sólarhring, sem er miklu meira en núverandi vegur þolir. Þetta kemur m. a. fram í mikilli tíðni umferðarslysa. Þannig urðu á s. l. ári 110 slys og óhöpp á kaflanum frá Kópavogslæk að Engidal.
Til Vesturlandsvegar um Borgarfjörð eru á árunum 1979-1982 veittar alls 3900 millj. kr. Mikið fjármagn er bundið í mannvirkjum í Borgarfirði og er mjög brýnt að ljúka þeirri mannvirkjagerð sem fyrst, enda talið að tenging vegar yfir fjörðinn spari um 450 millj. kr. þegar á fyrsta ári. Samkv. till. er áætlað að tengja 1980 og ljúka framkvæmdum 1981
Til framkvæmda á Holtavörðuheiði verða veittar 690 millj. kr. á áætlunartímabilinu. Endurbygging vegar yfir Holtavörðuheiði hófst árið 1976. Þeir hlutar endurbyggingarinnar, sem teknir hafa verið í notkun, virðast gefa mjög góða raun hvað snjóa snertir, en mikið verk er óunnið. Er mikil nauðsyn að hraða framkvæmdum og auka með því öryggi samgangna milli landshluta jafnframt minnkuðum snjómoksturskostnaði.
Til Vestfjarðavegar um Önundarfjörð verða alls veittar 470 millj. kr. Vegurinn fyrir botn Önundarfjarðar er mjög snjóþungur og burðarlítill. Hagkvæmasta lausn við endurbyggingu vegarins reyndist vera að fara þvert yfir fjörðinn innanverðan. Verður því verið að vinnast í einum áfanga.
Til tengingar Inndjúps er ætlunin að veita 250 millj. kr. 1982. Núverandi vegur um Þorskafjarðarheiði er vart meira en rudd slóð sem teppist í fyrstu snjóum og er lokaður vegna aurbleytu á vorin. Er aðkallandi að hefjast hið fyrsta handa við gerð öruggrar vegatengingar byggða við Ísafjarðardjúp við stofnvegakerfi landsins. Þrjár meginhugmyndir eru um tengingu þessa, þ. e. a. s. um Kollafjarðarheiði, Þorskafjarðarheiði eða Steingrímsfjarðarheiði. Hafa staðið yfir athuganir á leiðum þessum að undanförnu og ákvörðunar um leiðarval að vænta á næstunni.
Til Norðurlandsvegar um Héraðsvötn á Grundarstokk verða veittar 1010 millj. kr. á árunum 1980–1982. Núverandi brú er orðin verulegur farartálmi, og árvissir erfiðleikar eru á veginum um Vallabakka vegna snjóa og vatnsflóða. Ekki er mögulegt að koma við neinni áfangaskiptingu og því mikilvægt að ljúka þessu verki á 2–3 árum.
Til Norðurlandsvegar um Víkurskarð er gert ráð fyrir að veittar verði um 760 millj. kr. Vegur um Víkurskarð á að leysa núverandi veg um Vaðlaheiði af hólmi. Sú leið er lokuð vegna snjóa í 120–130 daga á ári að meðaltali og verður umferðin þá að fara um Dalsmynni, sem bæði er miklu lengra og auk þess mikil snjóflóðahætta á þeirri leið. Framkvæmdir við vegagerð um Víkurskarð hófust árið 1977, en lágu niðri 1978. Engir möguleikar eru á bráðabirgðatengingu og því mjög æskilegt að framkvæmdatími verði ekki lengri en 2–3 ár.
Til Austurlandsvegar um Hvalnesskriður verða veittar 550 millj. kr. Lónsheiði var mesti fjallvegur á leiðinni til Austurlands og er vegurinn þar erfiður umferðar, einkum á vetrum. Til að leysa þennan veg af hólmi var gerður ruðningsvegur um Hvalnes og Þvottárskriður og hefur hann þegar sannað gildi sitt. Brýna nauðsyn ber til að ljúka þessari vegargerð hið fyrsta.
Til vegaframkvæmda á Vopnafjarðarheiði verða veittar á liðnum sérstök verkefni 100 millj. kr. á árinu 1982. Vopnafjörður er það byggðarlag á Norðausturlandi sem býr við einna erfiðastar vegasamgöngur, einkum að vetrinum. Með átaki í vegagerð á Vopnafjarðarheiði væri byggðarlagið tengt við Austurlandsveg og mundi þetta lengja verulega þann tíma ársins sem vegarsamband mætti teljast öruggt.
Ég hef gert grein fyrir þeim till. fjvn. um vegaframkvæmdir sem ég hef talið ástæðu til að nefna sérstaklega. Í heild er það um vegáætlunina að segja, að við endurskoðun fyrri áætlunar um framkvæmdir á árinu 1979 er gert ráð fyrir heldur meiri lækkun framlaga á þessu ári, miðað við árið 1978, en í þeirri áætlun sem samþ. var 1977. En frá og með árinu 1980 er á hinn bóginn gert ráð fyrir mjög verulegri aukningu á raungildi framkvæmdafjár og þá snúið við þeirri þróun sem átt hefur sér stað undanfarin ár, þegar framkvæmdir í vegamálum hafa dregist saman jafnt og þétt með hverju árinu. Auk þess er viðhaldsfé aukið að raungildi þegar á þessu ári og mun samkv. þeim till., sem hér liggja fyrir, aukast að raungildi með hverju ári allt áætlunartímabilið. Má því fullyrða að sú stefnumörkun Alþ., sem felst í þeirri vegáætlun sem hér er til afgreiðslu, markar tímamót þegar höfð er í huga þróunin í vegamálum undanfarin ár. Má þá einkum hafa í huga að til viðbótar því vaxandi raungildi fjár til vegaframkvæmda á næstu árum, sem hér er gert ráð fyrir, má vænta framkvæmdafjár af sölu happdrættisskuldabréfa vegna Norður- og Austurvegar. Þar er um að ræða heimild til 2000 millj. kr. lántöku á hverju ári á áætlunartímabilinu, en á undanförnum árum hefur það, sem fengist hefur af slíku fjármagni, verið hluti af síminnkandi heildarfjármagni til vegaframkvæmda. Þegar þetta er haft í huga og jafnframt hitt, að með þessari vegáætlun er í fyrsta sinn gert ráð fyrir afmörkuðum framlögum til bundinna slitlaga og sérstakra stórverkefna í stofnbrautum og þau ákvörðuð fyrir öll ár áætlunarinnar, þá vænti ég þess, að hv. alþm. geti tekið undir þau orð vegamálastjóra sem hann lét falla á fundi fjvn. þegar samþ. voru þær till. sem hér liggja fyrir, að frá sjónarmiði þeirrar stofnunar, sem hann stýrir, væri sú áætlun, sem nú væri verið að afgreiða, hin fullkomnasta sem Alþ. hefði samþykkt.
Ég vil að endingu fyrir hönd fjvn. færa vegamálastjóra og starfsliði hans sérstakar þakkir fyrir mjög mikilsverða og góða aðstoð við fjvn. í störfum hennar, og meðnm. mínum öllum færi ég þakkir mínir fyrir það, hversu þeir hafa lagt sig fram um að ná samstöðu um afgreiðslu þessarar vegáætlunar.