29.11.1978
Neðri deild: 23. fundur, 100. löggjafarþing.
Sjá dálk 1159 í B-deild Alþingistíðinda. (765)
106. mál, ráðstafanir til viðnáms gegn verðbólgu
Geir Hallgrímsson:
Herra forseti. Það er óhjákvæmilegt að gera nokkrar, en stuttar aths. við ræðu hv. þm. Eðvarðs Sigurðssonar.
Hann talaði um 25–30% rýrnun kaupmáttar á árunum 1975–1976. Ég rakti það, að kaupmátturinn féll úr 100 lengst niður í 81, — 19 er innan við fjórða hluta — af 81 og á þessu tímabili varð rýrnun viðskiptakjaranna 25– 30%. Þar að auki var búið að spenna bogann of hátt áður. En málin voru á réttri leið og kaupmátturinn var á uppleið. Það var kaupmáttur kauptaxta sem þm. vitnaði í. Kaupmáttur ráðstöfunartekna féll aldrei nema um 10% á þessu tímabili, þrátt fyrir rýrnun viðskiptakjara um 25–30%, og hann var orðinn hærri en hann hefur nokkru sinni verið áður en fráfarandi ríkisstj. lét af störfum.
Hv. þm. nefndi ýmis þau mál er fráfarandi ríkisstj. beitti sér fyrir, eins og húsnæðismál, skattamál og lífeyrismál. Í húsnæðismálunum státar núv. ríkisstj. af árangri starfa nefndar, sem skipuð var í tíð fráfarandi ríkisstj., og hyggst reyna að koma einhverju af þeim tillögum í framkvæmd. Varðandi skattamál er eins og svart og hvítt þegar borin er saman núv. ríkisstj. og athafnir hennar í skattamálum og fráfarandi ríkisstj. Þegar borin eru saman lífeyrismál, þá eiga sér stað tímamót í lífeyrismálum landsmanna í tíð fráfarandi ríkisstj. þegar upp er hafin sókn til að tryggja öllum landsmönnum verðtryggðan lífeyri. Það er hægt að nefna mýmörg dæmi um það, hversu hagur ellilífeyrisþega, utan opinberra starfsmanna sem hafa verðtryggðan lífeyri, var bættur í tíð fráfarandi ríkisstj. Elli- og örorkulífeyrir að viðbættri tekjutryggingu hækkaði á stjórnartímabili fyrri stjórnar um 345.3%, en tekjutryggingarmark með heimilisuppbót hækkaði um 423%, 345–424% á sama tíma og kauptaxtar verkamanna og allra launþega hækkuðu um 250–260%. Þetta sýnir hvaða átak var gert í tíð fráfarandi stjórnar í lífeyrismálum. Þetta segir hv. þm. að launþegar meti ekki nema óverulega. Hins vegar er verið að segja og gera mikið úr því, að núv. ríkisstj. lofi félagslegum umbótum sem launþegar meti sem svarar 3% í kaupi. En um leið og þetta stendur skrifað í 3. gr. frv. þess sem nú er til umr., þá segir hæstv. forsrh. orðrétt, og ég tek undir orð hans:
„Það er vissulega svo, og ég hef ekki dregið dul á það í viðtölum mínum við forvígismenn stéttasamtakanna, að það er ekki hægt að gera sumar.af þeim félagslegu umbótum, sem þarna er talað um, eins og hendi sé veifað. Það hlýtur að taka nokkurn tíma að koma þeim sumum í kring, og það eru ekki neinar gyllingar og engar blekkingar hafðar í frammi af minni hálfu í því sambandi.“
Ég get fyllilega tekið undir orð hæstv. forsrh. varðandi efni 3. gr. frv. nú. Þetta hefur líka verið umsögn mín í samskiptum við fulltrúa stéttarfélaganna áður. En mér er spurn: Hvernig stendur á því í lagasmíð sem þessari, þegar allir ræðumenn, allir formælendur stjórnarsinna hafa sagt berum orðum að ekki væri hægt að meta félagslegar umbætur til ákveðinnar kauphækkunar, sé það samt gert? Hvernig stendur þá á slíkri lagasmíð að segja að þær séu metnar til kjarabóta sem nemi 3% af verðbótavísitölu? Þetta er óheiðarlegt. Hér er bersýnilega verið að draga dul á að um kauplækkun er að ræða. Það á að segja heldur, eins og hingað til hefur verið sagt, að ríkisstj. muni beita sér fyrir ákveðnum aðgerðum og umbótum. Menn verða að meta slíkar ráðstafanir eftir atvikum, en það breytir ekki eðli þessa frv. sem felur í sér kauplækkun.
Hv. þm. nefndi, að forseti Alþýðusambands Íslands, Björn Jónsson, hefði gengið at fundi okkar hæstv. núv. forsrh. í febr. s.l. í mótmælaskyni, vegna þess að í frv.drögum ríkisstj. var ákvæði um að óbeinir skattar skyldu teknir út úr vísitölunni. Það er alveg rétt, að það var þá mjög mikill skoðanamunur á milli okkar hæstv. núv. forsrh. annars vegar og fulltrúa ASÍ og BSRB hins vegar. En við tókum tillit til aths. forvígismanna launþegasamtakanna og ákváðum að láta þetta ákvæði ekki taka gildi fyrr en 1. jan. n.k. Sem betur fer hafa þessir forvígismenn, ég skal ekki nákvæmlega tilgreina hvort Björn Jónsson, forseti Alþýðusambands Íslands, hafi skipt um skoðun, en aðrir forvígismenn þessara launþegasamtaka hafa skipt um skoðun. Þeir hafa a.m.k. viljað ræða þessi mál, og það er búið að setja annað tímamark, mig minnir að það sé 15. febr., um niðurstöður varðandi endurskoðun vísitölunnar.
Þá nefndi hv. þm. að ég hefði talað um 8% kauprán. Ég minnist nú ekki að hafa notað orðið „kauprán“ frá eigin brjósti. En hafi ég notað það eða að svo miklu leyti sem stjórnarandstæðingar nota orðið „kauprán“ varðandi þessi 8%, sem kaup á að vera lægra en kaupgjaldsvísitalan segir til um, þá er það „kauprán“ innan gæsalappa, vegna þess að það er notað nákvæmlega sama orð og hv. þm. Eðvarð Sigurðsson notaði um febrúarlögin og maílögin og þáv. stjórnarandstæðingar notuðu, vegna þess að hér er út af fyrir sig enginn eðlismunur á. Hér er það sama á ferðinni. Ég hef alltaf haldið þessu fram, að við stöndum frammi fyrir sama vanda nú og þá, en meiri vanda nú vegna þess að núv. hæstv. ríkisstj. hefur aukið á vandann með brbl. í sept. og fyrrv. stjórnarandstæðingar hafa aukið á vandann með kosningaloforðaglamri, eins og hv. 7. þm. Reykv. hefur greint frá í ræðum sínum.
Vissulega hlaut ríkisstj. dóm sinn í kosningunum á s.l. vori og sumri, og ég er í engum vafa um að efnahagsráðstafanirnar í febr. og maí, m.a. ákvæðin varðandi kaup manna og kaupgjaldsvísitölu, hafa ráðið þar töluverðu um og kosningaloforðaglamur stjórnarandstæðinga. En ég er ekki hræddur við dóm kjósenda næst þegar gengið verður til kosninga. Sem betur fer göngum við alþm., stjórnmálamenn og frambjóðendur, fyrir dóm kjósenda með reglulegu millibili, og ég er ekkert smeykur að ganga fyrir dóm kjósenda næst þegar kosið verður, vegna þess að fyrrv. stjórnarandstæðingar, núv. stjórnarsinnar, hafa sannað réttmæti skoðana okkar sjálfstæðismanna. Þeir hafa sannað nauðsyn aðgerða okkar sjálfstæðismanna og kjósendur munu hafa tekið eftir því, að það, sem við sögðum fyrir kosningar, reyndist rétt. Við erum samkvæmir sjálfum okkur fyrir og eftir kosningar, en fyrrv. stjórnarandstæðingar jafnt og framsóknarmenn hafa snúist eftir því hvort þeir voru í stjórn eða stjórnarandstöðu, eftir því hvort ganga átti að kjörborðinu eða búið var að kjósa.