06.12.1978
Efri deild: 24. fundur, 100. löggjafarþing.
Sjá dálk 1312 í B-deild Alþingistíðinda. (908)
49. mál, félagsmálaskóli alþýðu
Vilhjálmur Hjálmarsson:
Herra forseti. Það hefur nú verið æðimargt sagt um þetta frv. síðan það var hér fyrst til umr. Ég sagði nokkur orð snemma í umr. um þetta mál og gat þess, að ég væri fylgjandi því, að þetta mál væri athugað mjög gaumgæfilega, bæði þetta frv. út af fyrir sig og jafnframt í tengslum við það sem verið er að gera og fyrirhugað er að gera almennt í fullorðinsfræðslumálum okkar. Ég held að þar sé nauðsynlegt að gæta nokkurs samræmis. Ég er enn þeirrar skoðunar. Hins vegar er því ekki að neita, að atriði í ræðuflutningi þeim, sem hér hefur fram farið í þessu máli, hafa orðið mér töluvert umhugsunarefni. Alveg sérstaklega var það ræða sem hv. 3. landsk. þm., Ólafur Ragnar Grímsson, flutti, sem mér fannst ákaflega eftirtektarverð og út af fyrir sig ærið tilefni fyrir mann með minn þankagang að athuga ráð sitt að nýju í sambandi við afstöðu til þessa máls. Það er auðvitað ekki hægt að láta einstakar ræður hafa óeðlilega mikil áhrif á afstöðu sína, og ég mun ekki gera það, en ég get ekki annað en gert nokkrar aths. við þessa ræðu hv. þm.
Hann sagði orðrétt, að skólinn ætti að vera „helgaður hinu stéttarlega og baráttulega uppeldi í samtökum launafólks“ og hann ætti m.a. að veita fræðslu um „hagsmunasamtök atvinnurekenda, innra eðli þeirra, starfshætti og markmið.“ Hv. þm. sagði einnig að skólanum væri „fyrst og fremst ætlað það hlutverk að vera baráttutæki samtaka launafólks fyrir breyttu þjóðfélagi, fyrst og fremst til þess að manna verkalýðsfélögin á þann veg að þau geti náð betri árangri í baráttu gegn samtökum atvinnurekenda, í baráttu gegn fjandsamlegu ríkisvaldi.“
Hv. þm. varaði alvarlega við því, að almennri fullorðinsfræðslu og endurmenntunarþörf sé „blandað saman við þau skólamál verkalýðsstéttarinnar í landinu, sem eiga fyrst og fremst að vera grundvöllur að því að skerpa baráttustyrk verkalýðsstéttarinnar gegn atvinnurekendavaldinu og gegn því fjandsamlega ríkisvaldi sem löngum hefur ríkt hér í þessu landi gagnvart samtökum launafólks“. Hvað merkir þetta? Mér kemur í hug tilvitnun í flokksblað hv. þm. fyrr á þessu ári þar sem segir orðrétt: „Alþingi götunnar þarf að sýna hrokagikkjum valdsins við Austurvöll hver það er sem ræður úrslitum um allt efnahagslíf þessa þjóðfélags.“ Ég get ekki annað en tengt saman þennan málflutning hv. þm. og þessa yfirlýsingu og aðrar svipaðar í flokksblaði hv. þm. við tiltekin tækifæri.
Þegar svona er komið fer maður að spyrja: Á ríkið yfirleitt nokkurs staðar að koma nærri þessum skólarekstri að dómi þessa hv. þm.? Jú, jú, það á að koma nærri honum, og það var ekki neitt hik á því, hvernig það ætti að vera. Um það sagði hv. þm.: „Verkefni ríkisvaldsins og almannavaldsins í landinu verði þar fyrst og fremst að leggja fram fé — en „verkalýðssamtökin sjálf hafi óskoraðan og algeran yfirráðarétt yfir þessum“ — ég vek athygli á því — „yfir þessum menntunarmálum sínum,“ sagði hv. þm. Og það á ekki að vera neitt hálfkák á þessu að hans dómi og ekkert „knífirí með harða brauðið“, eins og þar stendur. Hv. þm. sagði að stjórnarliðið á Alþingi, sem ég tók eftir að hann sagði að „ef til vill “ væri vinveitt launþegasamtökunum — hann sagði „ef til vill“ um það. (Gripið fram í.) Já, hann sagði e.t.v., það fór ekkert á milli mála. Hann sagði að nú eigi að tryggja við afgreiðslu fjárl. „ekki aðeins tvöfalda, þrefalda eða fimmfalda“ stuðninginn, sem er 3 millj. kr. í frv. um Félagsmálaskóla alþýðu, heldur veita a.m.k. „100 millj. kr.“ til þessarar starfsemi!
Fyrir mér vakna ýmsar spurningar þegar hlýtt er á svona málflutning, því hv. þm. verður að teljast standa nokkuð nærri þessari starfsemi að sumu leyti, a.m.k. ef maður hefur hliðsjón af ræðum og skrifum sumra flokksbræðra hans sem tala um að tengja vandlega saman flokksblaðið og Alþýðusambandið og Alþb. Er þetta hugsanlegt? Ef þessi skóli er í raun svona, að hann er fyrst og fremst baráttutæki gegn ríkisvaldinu, þ.e.a.s. gegn íslenska ríkinu, hvernig í ósköpunum getur þá ríkissjóður styrkt þessa starfsemi?
Ég fyrir mitt leyti vil ekki taka mark á þessum málflutningi hv. þm., prófessors í þjóðfélagsfræðum. Ég vil álíta að Félagsmálaskóla alþýðu sé ætlað að vera hluti af almennri fullorðinsfræðslu í landinu, vitanlega með sérstaka áherslu á félagsmálaþáttinn, á starfshætti launþegasamtakanna o.s.frv., eins og segir í frv. Og ég mun hafa þetta fyrir satt þangað til annað sannast. Ég tel að hv. þm. hafi ekki sannað þetta.
Í þessu sambandi vil ég vekja athygli á frétt sem birst hefur núna í blöðum, þar sem einmitt er sagt frá nýloknu námskeiði þessarar fræðslustofnunar, þessa skóla, og rakin þau viðfangsefni sem fjallað hefur verið um á þessu námskeiði. Það er ástæðulaust að vera að rekja það í einstökum atriðum hér, því það hefur birst í velflestum blöðum. Ég hef séð þessa fréttatilkynningu í einum 2–3 blöðum. Fyrst kom hún í Vísi 4. þ. m. og síðan í fleiri blöðum. Og hún bendir ekki til þess, að þessi skóli starfi eins og þessi hv. þm. lýsir því að hann eigi að starfa að hans dómi. Það er kannske fyrst og fremst það sem fólst í ræðu hans fremur en að hann fullyrti að hann starfaði á þennan veg.
Mér fannst það líka ákaflega merkilegt í málflutningi þessa hv. þm., þegar hann sagði að krafan um það, að Félagsmálaskóli alþýðu og Menningar- og fræðslusamband alþýðu væru áfram algerlega undir forræði alþýðusamtakanna, en hljóti til starfsemi sinnar stóraukið fjármagn af þeirri stærðargráðu, sem ég hef hér lýst, væri sett fram með hliðsjón af þeirri almennu skoðun, að það gæti einnig átt víð um fjölmörg önnur fjöldasamtök í þessu landi. Þetta gæti orðið kostnaðarsamt fyrir ríkissjóð miðað við 100 millj. kr. skammtana. En hvað um það, hitt er lakara, sem einnig kemur greinilega fram í ræðu hv. þm., að hann ætlast ekki til þess að almennt sé gætt þarna nokkurs samræmis, heldur fari fjárframlögin eftir því, hvernig ríkisstj. eða sá meiri hl. þings, sem að ríkisstj. stendur, er þá og þá stemmdur, sbr. þá skoðun að núv. ríkisstjórnarmeirihl., sem „e.t.v.“ er vinveittur launþegasamtökunum að hans dómi, eigi ekki að tvöfalda, þrefalda eða fimmfalda, heldur gera þarna 3 millj. að 100 millj. kr. þá leiðir alveg af sjálfu sér samkv. þessari kenningu, að eðlilegt væri að næsta ríkisstj. sem kynni kannske að vera á annan veg sinnuð, léti skjólstæðinga sína fá einn skammt af þessari sömu „stærðargráðu,“ eins og hv. þm. komst að orði.
Ég álít að a.m.k. þurfi að reyna að gæta samræmis í þessum málum, samræmis í framlögum til fullorðinsfræðslu í landinu og samræmis í þeim lagaákvæðum sem Alþ. setur um þau efni, en það virðist alls ekki vera skoðun þessa hv. þm., heldur ráði hvernig styrkleikahlutföllin eru á Alþ. þá og þá. Hann virðist ekki sjá neitt athugavert við það, að ríkisvaldið, eins og hann orðaði það, leggi fram mikla fjármuni til þess í þessu tilfelli að manna launþegastéttina til þess að berjast gegn ríkisvaldinu, þegar það er fjandsamlegt henni að hennar dómi, en gegn ríkisvaldinu samt sem áður, og til þess að manna hana til þess að berjast gegn samtökum atvinnurekenda. Ef upp kæmi ríkisstj., sem væri vinveitt atvinnurekendum, mundi hún leggja fram t.d. 200 millj. til þess að styðja þá til að manna sín samtök, sbr. þá kenningu að fjölmörg önnur fjöldasamtök séu í hæsta máta verð slíkrar umbunar.
Ég gat ekki annað, af því að ég var búinn að taka til máls um þetta frv., en vakið athygli á þessum málflutningi og látið í ljós andstöðu mína við þau sjónarmið sem þar voru sett fram. En ég endurtek það, að ég vil fyrir mitt leyti sem allra minnst mark taka á þessari ræðu, að hún sé stefnumarkandi fyrir Félagsmálaskóla alþýðu. Ég vil ekki trúa því, þrátt fyrir að hv. þm. situr hér á þingi fyrir Alþb. sem á sterk ítök innan félaga Alþýðusambandsins.
Ég skal ekki hafa þessi orð öllu fleiri, herra forseti. Ég vil bara árétta skoðun mína enn og aftur, að þetta frv. ber hv. þd. að athuga vandlega og með velvilja og leggja áherslu á að það, sem gert kann að verða í þessu máli nú, falli sem best að þeim aðgerðum öðrum sem verið er að gera og fyrirhugað er að gera í sambandi við fullorðinsfræðsluna í landinu. Þó að ég sé í sjálfu sér hlynntur því að veita aukinn stuðning til þeirra þátta fullorðinsfræðslunnar sem reknir eru með myndarskap nú þegar, eins og til bréfaskóla, námsflokka og Félagsmálaskóla alþýðu, þá álít ég að við hljótum einnig í því efni að leitast við að gæta nokkurs samræmis.