25.03.1980
Sameinað þing: 37. fundur, 102. löggjafarþing.
Sjá dálk 1401 í B-deild Alþingistíðinda. (1396)
70. mál, aukin nýting í fiskvinnslu
Guðmundur Karlsson:
Herra forseti. Ég vildi ekki láta hjá líða að þakka þeim ágætu þm., hv. 3. þm. Norðurl. v. og 1. þm. Vesturl., fyrir flutning þessarar till. Ég get heils hugar tekið undir efni till. og vona að þingið samþykki hana nú í vetur.
Fyrir þýðingu þess að samþykkja slíka þáltill. sem þessa geri ég mér ekki fulla grein. Það var, held ég, í fyrra á þinginu, að við samþykktum ámóta till. frá Ágúst Einarssyni. Við samþykktum líka till. frá Lúðvík Jósepssyni og Garðari Sigurssyni um miðlun á fiski eða hráefni milli fiskvinnslustöðva og staða. Hver áhrifin af þessum samþykktum okkar eru og hvaða þýðingu það hefur veit ég ekki, en vona að þau verði einhver.
Ég held að það sé ekki spurning um það, að ef við ætlum að auka okkar fiskhráefni, þá sé ekki mest að sækja í fiskvinnslustöðvarnar sjálfar, það sé fyrst og fremst að sækja í stjórnun fiskveiðanna sjálfra. Það er ósköp gaman að leyfa sér að vera rómantískur, eins og sjútvrh., virðist hafa gert til þessa, og vilja leyfa aflakóngunum að njóta sín og lifa í því gamla andrúmslofti sem áður var, að menn gátu gengið í þessa auðlind eins og hver hafði löngun og getu til. En því miður er ég hræddur um að sá tími sé liðinn. Við höfum horft á hverjum fiskstofninum af öðrum ofgert, og við höfum horft t.d. á humarinn hverfa af miðunum. Það varð að grípa til sérstakra aðgerða til þess að ná honum upp aftur. Sama hefur gerst með síldina hér sunnanlands. Það virðist nú vera, að sumargotssíldin sé að ná sér sæmilega á strik, og þar hefur verið tekin skynsamleg stefna. Þar hefur verið tekin upp kvótaskipting og hver bátur fær að veiða ákveðið magn.
Sama hefur verið að gerast með fleiri fiskstofna, eins og t.d. ýsuna. Hún virðist mjög mikið hafa horfið af miðunum. Þess vegna held ég að kominn sé tími til þess, eins og ræðumaður á undan mér benti á og reyndar Tryggvi Gunnarsson í sinni ágætu ræðu, að við verðum að taka þetta fastari tökum en við höfum gert og hverfa að einhvers konar kvótaskiptingu. Hvort sá kvóti á að vera endilega ákveðið magn á skip eða á fiskvinnslustöð eða' jafnvel landsfjórðung, það ætla ég ekki að dæma um, en ég held að við komumst ekki hjá því að snúa okkur að þeirri leið í fiskveiðum okkar.
Ég held að við verðum að viðurkenna það, að framleiðni sé hvergi meiri í íslenskum atvinnuvegum en einmitt í sjávarútveginum og fiskvinnslunni. Það var minnst töluvert á júlíslysið sem varð 1979. Ég held að því miður sé þetta júlíslys alltaf að endurtaka sig, og því miður hefur sú þróun orðið með jafnvel bættri tækni og aukinni veiðigetu skipanna, að markaðsvara okkar hefur versnað og sú vara, sem við erum að bjóða á markaði, er ekki sú sama og hún var fyrir fáum árum. Ég held að við komumst ekki hjá að gera verulegt átak í því að bæta hana, þegar við stöndum nú frammi fyrir aukinni samkeppni við Kanadamenn og aðrar þær þjóðir sem eru að ryðjast inn á þá markaði sem við höfum jafnvel haft veruleg áhrif á.
Auðvitað verður þetta ekki gert nema með mjög aukinni fjármögnun til fiskvinnslunnar og sjávarútvegsins í heild. Sem betur fer gerði fyrrv. sjútvrh. nokkra breytingu á reglum Fiskveiðasjóðs, þannig að nú á að veita meira fé til fiskvinnslunnar en áður hefur verið, en á því er full þörf. Ég vil sérstaklega vekja athygli á mörgum þeim ágætu tækjum sem íslenskur iðnaður er nú einmitt farinn að framleiða fyrir sjávarútveginn. Eru áreiðanlega miklir möguleikar fyrir okkur til útflutnings einmitt á þeim tækjum og búnaði sem hann nú framleiðir.
En ég held, eins og ég sagði áðan, að þessi júlíslys séu alltaf að gerast og þau muni halda áfram að gerast ef ekki verður gripið til annarra og betri aðferða við stjórnun fiskveiðanna en til þessa hefur verið beitt.
Við höfum dæmi um áhrif þessara stjórnunaraðgerða fyrir augunum. Ef við förum t.d. hér með höfninni, þá sjáum við mörg af okkar glæsilegustu og öflugustu fiskiskipum liggja við hafnarbakkann og við sjáum okkar dugmestu og bestu aflamenn vappa um bryggjurnar vegna þess að þeir mega ekki fara á sjó. Þar eru loðnuveiðimennirnir okkar. Þeir mega jafnvel ekki fara á sjó til veiða aftur fyrr en komið er fram á haust. Mér finnst þetta ekki benda til þess, að sá árangur náist sem að er stefnt, þar sem segir í stjórnarsáttmála þessarar ríkisstj. að auka eigi framleiðni í sjávarútvegi. Ég held að það verði ekki gert nema með breyttum aðferðum.
Eins er hitt, að með þeirri aðferð, sem nú er beitt, held ég að við komumst aldrei hjá þeim miklu aflasveiflum sem eru bæði á togaramiðum á Vestfjörðum og eins á vertíðarsvæðinu á Suðurlandi. Kannske er útilokað að komast algjörlega hjá þessum vertíðarsveiflum og kannske ekki ástæða til þess að reyna það. En það má vafalaust með ýmsum aðgerðum draga mjög úr neikvæðum áhrifum þeirra á framleiðslu okkar og verðmætasköpun.
En það er eitt í þessu, sem við megum ekki heldur gleyma og þarf að taka afstöðu til, og það eru rekstrarskilyrði þeirra fyrirtækja sem í þessari atvinnugrein starfa. Nú gengur yfir sá tími sem þessi fyrirtæki framleiða hvað mest og vinna flest þeirra af fullri orku. En þau eru að vinna sig niður. Með hverri framleiðslueiningu, sem þau skila, eru þau að sökkva dýpra og dýpra í skuldafenið. Ég held að það hefði í sjálfu sér e.t.v. verið meiri þörf á því, að einhverjir af flokksbræðrum sjútvrh. hefðu flutt till. um að fiskvinnslustöðvum og öðrum fyrirtækjum í sjávarútvegi yrðu sköpuð eðlileg rekstrar- og starfsskilyrði, svo að stjórnendur þeirra gætu einbeitt sér að bættri stjórnun og nýtingu, en gengju ekki eins og nú með betlistaf í hendi milli banka og opinberra aðila til að fleyta fyrirtækjunum áfram frá degi til dags, því það er sú staðreynd sem þessir blessaðir menn verða nú að standa frammi fyrir hvern dag vikunnar. Þeir vita ekki hvort þeir geta borgað vinnulaunin fyrir næstu viku. Ég held að það sé kominn tími til þess, að ríkisstj. átti sig á því, að þessi atvinnutæki verða að fá að snúast. Það er framundan í vor og sumar erfiður tími hjá þessari atvinnugrein. Þá verður farið að vinna ódýrari fisktegundirnar, eins og karfa og ufsa, sem vitað er að ekki er hægt að skila með sæmilegu móti. En nú er sá tími sem þessi fyrirtæki hefðu e.t.v. getað haft viðunandi afkomu. En svo er því miður ekki í dag og ekki annað að sjá en að mörg þeirra stöðvist áður en langt líður.