14.04.1980
Sameinað þing: 43. fundur, 102. löggjafarþing.
Sjá dálk 1877 í B-deild Alþingistíðinda. (1738)
108. mál, ávöxtun skyldusparnaðar
Flm. (Guðmundur G. Þórarinsson):
Forseti. Ég vil byrja á að þakka fyrir þær ágætu undirtektir sem þessi þáltill. hefur hlotið hér. Ég geri mér, eftir að hafa heyrt þær, vonir um að þessi till. ætti að geta gengið nokkuð hratt í gegnum þingið.
Það, sem gefur mér aðallega tilefni til að standa hér upp aftur, eru orð hv. 5. þm. Suðurl., Magnúsar H. Magnússonar. Ég vil byrja á að reyna að sannfæra hann um að þessi þáltill. er hvorki flutt til að koma höggi á hann né gera lítið úr frv. til l. um Húsnæðismálastofnun ríkisins. Það er langt frá því. Hins vegar ber nokkuð á milli í skilningi okkar á ákvæðum frv. varðandi skyldusparnað ungs fólks. Ég veit ekki hvort það hefur þýðingu — ég hef reynt það áður — að gera hv. þm. grein fyrir í hverju það liggur að ég tel þessi ákvæði frv. ekki nægilega skýr, en að gefnu tilefni held ég að ég verði að fara örfáum orðum um það.
Hv. 5. þm. Suðurl., Magnús H. Magnússon, segir að samkv. 70. gr. frv. til l. um Húsnæðismálastofnun ríkisins og Ólafslögum svonefndum, ásamt þeim reglum sem á grundvelli þeirra laga hafa verið settar, sé skýrum stöfum sagt hversu fara skuli með verðtryggingu á skyldusparnaði ungs fólks. Ég fullyrði að þetta er rangt. Þetta er rangur skilningur þm. Ég hef reynt að bera þetta saman, lesa þessar reglur, og ég verð því miður að segja að með þessu eru alls ekki tekin af öll tvímæli. Nú kann vel að vera að einhver segi: Er ekki verið að elta ólar einum of langt við orðhengilshátt? Það má vel vera að einhver segi: Er ekki fulllangt gengið í að vantreysta þessum orðum um verðtrygginguna? En því svara ég aftur, að bitur reynsla fortíðarinnar sýnir okkur að það verður að taka af öll tvímæli í þessu máli. Hjá því verður alls ekki komist.
Lítum aðeins á það sem hér er um að ræða. Í 70. gr. frv. til l. um Húsnæðismálastofnun ríkisins segir að þetta fé skuli verðbætt samkv. lánskjaravísitölu Seðlabanka Íslands. Fyrri lögin sögðu að verðbætt skyldi samkv. kaupgjaldsvísitölu. Á þessu er ekki grundvallarmunur. En höldum áfram. Í viðbót við þetta vísar þm. til Ólafslaga. En hvað segja Ólafslög? Ólafslög eru sérstök lög, sem sett voru og kveða á um heimild til verðtryggingar, skilyrði verðtryggingar og grundvöll verðtryggingar. Þar er jafnframt sagt um grundvöll verðtryggingar að hann skuli miða við opinbera skráða vísitölu eða vísitölur eins og þær eru reiknaðar á hverjum tíma, hvort sem það er lánskjaravísitala, kaupgjaldsvísitala eða hvað sem það er. Það er eingöngu kveðið á um að grundvöllinn skuli miða við opinbera vísitölu. En fyrri lögin miðuðu líka verðtryggingu skyldusparnaðar ungs fólks við opinbera vísitölu, nefnilega kaupgjaldsvísitölu. Samt gerist þetta.
Jafnframt vísar þm. til þeirra reglna sem settar hafa verið á grundvelli þessara laga. Þá mætti halda að þær reglur tækju af öll tvímæli um hversu reikna skuli. Þær reglur, sem ég hefi fundið og fengið upplýsingar um í Seðlabankanum, sem settar eru á grundvelli þessara laga, eru í fyrsta lagi auglýsing Seðlabankans frá 29. maí 1979, en þar segir eingöngu að reiknuð skuli mánaðarlega lánskjaravísitala. Önnur auglýsing Seðlabankans frá 29. maí 1979, en þar segir eingöngu að reiknuð skuli mánaðarlega lánskjaravísitala. Önnur auglýsing Seðlabankans er frá 29. nóv. 1979, en þar eru taldar upp þær tegundir verðtrygginga sem heimilt er að beita í lánssamningum utan lánastofnana. Reglurnar, sem þarna er talað um, miðast eingöngu við útlán og þær eru með þeim hætti að engin leið er að miða ávöxtun skyldusparnaðar við þær, enda alls ekki til þess ætlast. Og hvað er það þá sem þm. er að segja? Hvernig getur hann staðið hér upp og sagt að frv., Ólafslög og þær reglur, sem á grundvelli þeirra hafa verið settar, kveði skýlaust á um að verðtrygging skyldusparnaðar ungs fólks skuli reiknuð með þeim hætti sem hann lýsti hér? Þetta eru nokkuð stór orð, og ég er hræddur um að þm. eigi erfitt með að standa undir því, ekki síst ef sett yrði svo á grundvelli slíkra laga reglugerð með svipuðum hætti og sú fyrri. Og nú skulum við líta svolítið nánar á málið. (HBl: Hvaða máli skiptir hvað stendur í Ólafslögum?) Það getur skipt talsverðu máli hvað stendur í lögum. En við skulum líta svolítið nánar á þetta mál.
Hvað er það sem kemur í veg fyrir að reglugerð yrði sett, þrátt fyrir allt þetta, sem kvæði á um að verðtrygging skyldusparnaðar ungs fólks skyldi reiknuð einu sinni á ári? Hvað er það sem kemur í veg fyrir að þetta yrði ákveðið þrátt fyrir frv. og þessi lög og reglur sem hv. 5. þm. Suðurl. vitnaði til? Hvað er það sem kemur í veg fyrir að áfram yrði miðað við að reikna verðtryggingu skyldusparnaðar ungs fólks 1. febr. ár hvert og ekkert þar á milli? Þm. segir: Lánskjaravísitalan er reiknuð einu sinni í mánuði. — kaupgjaldsvísitalan er líka reiknuð á þriggja mánaða fresti. Í fyrri lögum er vísað til hennar. Samt er þetta ekki gert nema einu sinni á ári.
Því miður er hér ekki næg trygging. Ég efast ekkert um að hæstv. fyrrv. félmrh. hefur hugsað þetta eins og hann varað lýsa áðan. Vandinn er bara sá, að það er hægt að skilja þetta á aðra vegu og þarna er engan veginn nægilega tryggilega frá gengið. Við höfum hreinlega ekki efni á því hér að fara eina ferðina enn að ákveða lánskjaravísitölu og lenda svo í svipuðum reiknireglum og eru núna gildandi. Það held ég að við hljótum að vera öll sammála um. Ég hygg að jafnvel væri hægt að teygja sig með reglugerð yfir í það að verðbætur væru ekki verðbættar, þrátt fyrir að talað væri um verðbætur samkv. lánskjaravísitölu, ef þær væru reiknaðar einu sinni á ári og síðan jafnvel lagðar til hliðar í sérstaka bók. Þetta má alls ekki gerast aftur. En jafnvel þó að þm., sem talaði áðan talsvert um sýndarmennsku og undarlegar fullyrðingar, hafi meint það, sem hann sagði varðandi verðtrygginguna, og ætlast til að hún yrði þannig er því miður ekkert sem tryggir það.
Þá skulum við koma svolítið nánar að kafla Magnúsar H. Magnússonar þm. Hann vildi gjarnan breyta þessum reglum. Hann hefur sagt það hér að hann telji þessa ávöxtun skyldusparnaður ungs fólks algjörlega óviðunandi. Hann var þó nokkuð lengi félmrh. Ég held að honum hefði verið innan handar að takast á við þetta mál fyrr. Og þegar hann tókst á við það, úr því við erum farnir að tala á annað borð um sýndarmennsku hér, var algjörlega rangt að flétta þetta mikla réttlætismál inn í flókinn lagabálk um önnur og óskyld efni. Ég held að það hefði verið miklu nær í þessu stóra máli alls ungs fólks í þessu landi að taka það sérstaklega út úr, leggja það fyrir þingið og reyna að hraða því í gegn. Ég hef ekki nokkra einustu trú á öðru en allir þm. séu sammála um að ástæða sé til að breyta þessu. Þess vegna var rangt að flétta málið inn í þetta mikla og langa frv. um önnur og óskyld efni. Það mætti kannske segja, hv. þm. Magnús H. Magnússon, að það hafi að sínu leyti verið sýndarmennska að reyna ekki að leiðrétta þetta mál strax í stað þess að flétta það inn í frv. sem öllum er ljóst að þyrfti ítarlega umfjöllun hér í þinginu og gæti dregist og jafnvel, eins og þm. reyndar sagði í ræðustól áðan, er óvíst að nái fram að ganga á þessu þingi. Ég vona þó að það komist fram og ég skal vera tilbúinn að leggja mitt af mörkum til að reyna að flýta því.
Því miður er það svo, að frv., sem fyrir liggur, tekur ekki af öll tvímæli, hversu góður hugur sem því fylgir. Vegna biturrar reynstu er algjörlega nauðsynlegt að tekin séu af öll tvímæli um hvað það er sem löggjafarvaldið ætlast til að ákveðið verði í þessu sambandi.
Hv. þm. Vilmundi Gylfasyni vil ég svara. Þetta er þáltill., það er alveg rétt. Ég hygg þó að þm. hafi tekið nokkuð stórt upp í sig í ræðustól áðan þegar hann sagði að þáltill. væri steindautt form og út úr því kæmi ekkert og væri fyrir fram algjörlega vonlaust. Þessi þm. er þekktur að því að taka stórt upp í sig og hefur iðulega tekið miklu stærra upp í sig en hann er maður til að standa fyrir. Ég ætla ekki að ræða það frekar hér. En ég vil ekki trúa því fyrr en á reynir að þáltill., bein viljayfirlýsing Alþingis í þessu efni, sé ekki tekin strax til greina af ríkisstj. Hér er um mjög alvarlegt mál að ræða og þingsályktunarformið var valið vegna þess að við höfðum þá trú að það mundi ganga fljótar í gegnum þingið en frv. sem þyrfti þrjár umr. í hvorri deild.
Ég ætla ekki að fara mörgum orðum um raunvaxtastefnu eða vaxtamálin yfirleitt. Það væri sjálfsagt tilefni til þess. Hv. þm. sagði sem svo áðan, að ýmsar þjóðir hækkuðu vextina jafnóðum og verðbólgan hækkaði til að raunvextir héldust. Ég held að okkur Vilmund Gylfason hafi alltaf dálítið greint á um annars vegar raunvaxtastefnu og hins vegar verðtryggingarstefnu. Hann talaði um að 18.5% vextir væru komnir í einhverju landi, sem hann nefndi, til þess að koma í veg fyrir neikvæða vexti. En menn verða að horfa á það alveg sérstaklega að grundvallarmunur er á verðtryggingarstefnu og raunvaxtastefnunni sérstaklega að því er lýtur að lengri lánum.
Það mun ekki vera tími til að halda þessu áfram öllu lengur hér því nú eiga þingflokksfundir að fara fram. Ég ætla ekki heldur að lengja umr. um þetta mál, þó að ástæða væri til að fara um það frekari orðum. Ég vil þó segja það vegna þess sem hv. þm. Friðrik Sophusson sagði áðan um að sú ríkisstj., sem nú sæti, væri að hundsa Ólafslög varðandi verðtryggingu, sem minn skilning á þeirri stefnu sem þar kemur fram, að þar er kveðið á um að jákvæðum vöxtum skuli náð í árslok og þeim skuli náð í áföngum. Það er ekki kveðið á um hversu mörgum áföngum, hvenær þeir áfangar skuli vera eða hversu háir hver og einn þeirra skuli vera. (Gripið fram í: Veit þm. það?) Nei, það er ekki heldur endilega ákveðið, enda má laga það nokkuð að aðstæðum. En lokapunkturinn er ákveðinn. Og ég vil minna hv. þm., sem situr í ritarasæti, á að hægt er að ná þessu á tvenna vegu: annars vegar með því að hækka vexti og hins vegar með því að lækka verðbólguna. Augljóst var það markmið að lækka verðbólguna, hvort sem það næst með fyrstu ákvörðun, sem hér hefur verið gagnrýnd. En fyrst í árslok, þegar ljóst er að þessu marki hefur ekki verið náð, hafa þm. ástæðu til að tala um að ríkisstj. hundsi lög, en ekki fyrr, vegna þess að ekkert hefur verið brotið í þeim lögum varðandi þessa vaxtastefnu enn þá.
Ég vil síðan leggja til að þessari þáltill. verði vísað til allshn.