15.04.1980
Sameinað þing: 44. fundur, 102. löggjafarþing.
Sjá dálk 1901 í B-deild Alþingistíðinda. (1763)
223. mál, íslenskukennsla í Ríkisútvarpinu
Iðnrh. (Hjörleifur Guttormsson):
Herra forseti. Það eru örfá atriði sem fram hafa komið í umr. og sumpart í fsp.-formi til mín, sem ég tel rétt að víkja að í stuttu máli.
Hv, þm. Sverrir Hermannsson vék að því, að virkjunarkostir virtust ævinlega vera tilbúnir á Þjórsársvæðinu, en erfiðlegar gengi í öðrum landshlutum. Þetta eru engin ný sannindi. Það er alveg rétt hjá hv. þm., að þannig hefur þetta gengið fyrir sig, og á þessu ber löggjafinn og fleiri aðilar í þjóðfélaginu ábyrgð. Ástæðan fyrir þessu er hvernig staðið hefur verið að skipulagsmálum raforkuiðnaðarins í landinu um langt skeið. Ég held að það sé nú orðið flestum hv. alþm. ljóst, að besta leiðin til að snúa þessu við er að ná betri tökum á skipulagsmálum raforkuiðnaðarins. Það er afar brýnt, að það megi takast. Ég vænti þess hins vegar, að það komi ekki í veg fyrir að næsta virkjun fyrir landskerfið verði — eins og um hefur verið samið í stjórnarsáttmála — utan eldvirkra svæða og þá utan Landsvirkjunarsvæðisins. En til að það megi takast þarf að standa vel í ístaðinu varðandi rannsóknir. Fjármagn má ekki skorta til þeirra og það verður að vinna skipulega að málum til þess að koma slíkum undirbúningi í höfn. þannig að næsta virkjun á eftir Hrauneyjarfossvirkjun verði tiltæk til raforkuframleiðslu í tæka tíð.
Hv. þm. Eyjólfur Konráð Jónsson vék að því, að Austfirðingar ættu í vændum nokkra úrlausn á sínum raforkumálum með því að fá línu úr annarri átt en að norðan, eins og nú er, og fá þeir raunar orkuna flutta um langan veg, allt frá Tungnaársvæðinu um 2/3 hluta landsins eða svo til Austurlands. Það er alveg rétt, að að stofnlínum hefur verið annið og það færist nær að unnt sé að hringtengja. En það gagnar ekki aðeins Austurlandi. Það er að sjálfsögðu þýðingarmikið fyrir öryggi þess fjórðungs, þó að það sé aðeins takmarkað öryggi sem þannig fæst, en það eykur á öryggi í landskerfinu öllu — og einnig á Norðurlandi vestra — að fá slíka hringtenginu, því að menn hafa orðið varir við það, að ekki þarf mikið að bjáta á í veðráttu til að truflanir verði á þessari þó öflugu stofnlínu til Norðurlands, t. d. á kaflanum milli Hvalfjarðar og Borgarfjarðar, og þess gætti t. d. í fyrravetur. En ef við hefðum hringtengingu eru líkurnar á slíkum truflunum til muna minni, ekki aðeins tvöfalt minni, heldur eru líkindin margfalt minni á slíkum truflunum. Það er því mjög eðlilegt að að slíku sé stefnt. En það leysir ekki þörfina á að dreifa virkjunum með eðlilegum hætti um landið til þess að draga úr orkutapi og þróa raforkukerfið og treysta jafnframt undirstöðu atvinnulífs í hinum einstöku landshlutum þannig að nokkurt jafnræði sé þar á. Þar er orkan að sjálfsögðu mikil undirstaða.
Hv. þm. Friðrik Sophusson spurðist fyrir um það, hver bæri ábyrgð á orðalagi í fjárlagafrv. sem til er vitnað í fsp. Það orðalag er komið inn með vitund og samþykki ríkisstj. Ég man það að vísu ekki til að fullyrða um það, hvort það var í fyrstu útgáfu fjárlagafrv. á s. l. hausti, en alla vega var þar inni upphæð, að vísu heldur lægri, undir þessum fjárlagalið til virkjunarrannsókna, og um það var rætt og samið, að þetta fjármagn, sem þá var til þess ætlað, gengi fyrst og fremst til virkjunarrannsókna á Austurlandi. Um atriði af þessu tagi bera fagráðherrar sig saman við fjmrn. við mótun fjárlagafrv., en síðan er það ríkisstj., að jafnaði sem fer yfir fjárlagafrv. og sér texta þess allan áður en það er fram lagt. Og þannig var um fjárlagafrv. að þessu sinni.
Hv. fyrirspyrjandi vék að því, að tvísýnt væri að keppa að því að hafa marga kosti til reiðu í sambandi við virkjanir, sérstaklega eins og á stæði nú, þar sem naumur tími gæti verið til stefnu til þess að undirbúa næstu virkjun. Ég get alveg tekið undir það með honum, að það verður að gæta ákveðins hófs í því og miða nokkuð við aðstæður. En þó ber okkur tvímælalaust að færast nær því marki að hafa ekki bara einn og ekki bara tvo kosti úr að velja í því sambandi, heldur fleiri. En til þess að svo megi verða þurfum við að standa betur að undirstöðurannsóknum í orkumálum og undirbúningi okkar virkjunarmála, og þar skipta skipulagsmálin og nýting þess mannafla, sem við höfum til að taka á þessum málum og sinna þeim, mjög verulegu máli. Ég vil m. a. benda á í því samhengi, að það er illt til þess að vita, að vegna takmarkana í skipulagsmálunum og þess, að Landsvirkjun er fyrirtæki sem fyrst og fremst er ætlað að sinna Suður- og Suðvesturlandi, þá nýtist sú mikla þekking og það góða starfslið, sem Landsvirkjun hefur komið sér upp á liðnum árum, mjög takmarkað til athugana og rannsókna á öðrum stöðum. M. a. af þeim sökum er nauðsynlegt að þessir aðilar geti komið við sögu og nýst við athuganir og undirbúning virkjana um landið allt. Slíkt átti að tryggja með stofnun landsfyrirtæk'is, en það má tryggja með öðrum hætti. Það er brýnt að mínu mati að við nýtum krafta okkar að þessu leyti sem best.
Hv. fyrirspyrjandi vék einnig að spurningunni um hagkvæmni þeirra virkjana utan eldvirkra svæða sem einkum hafa verið til umræðu og eru til athugunar og hljóta að koma til ákvörðunar innan tíðar, hvor fyrir vali verður, Blönduvirkjun eða Fljótsdalsvirkjun. Því er til að svara, að þau mál eru til athugunar jafnhliða öðrum þáttum er þetta varða. Þar er á margt að líta og koma vissulega fleiri þættir inn í þá mynd en tölurnar einar, m. a. spurningin um samninga varðandi mannvirkjagerðina, landnýtingu og annað þess háttar sem þarf að taka inn í þennan undirbúning.
Ég sé svo ekki ástæðu til að orðlengja þetta frekar, þó ég geti tekið undir það með þeim, sem hér hafa tekið þátt í umr., að hér er um stórt mál að ræða sem hægt væri og vert væri að ræða lengur en þessi fsp.-tími gefur möguleika til.