21.05.1980
Neðri deild: 83. fundur, 102. löggjafarþing.
Sjá dálk 3037 í B-deild Alþingistíðinda. (2956)
180. mál, lánsfjárlög 1980
Geir Hallgrímsson:
Herra forseti. Það er góðra gjalda vert af hæstv. iðnrh. að viðurkenna þau rök sem við höfum flutt hér varðandi nauðsyn þess að vel sé að orkufyrirtækjum búið og nauðsynlegt sé að þau geti af eigin fé lagt fram verulegan hluta af kostnaði nýframkvæmda. Þetta markmið hefur verið hjá Hitaveitu Reykjavíkur yfirleitt, að hún legði af eigin fé algjörlega og úr eigin sjóði það sem til þyrfti í nýframkvæmdir. Ástæðan til þess er m. a. sú, að nýframkvæmdaþörf fyrirtækis eins og Hitaveitu Reykjavíkur er svo mikil að það er skammgóður vermir að fjármagna slíkar framkvæmdir með lánsfé. Lánsféð vefur upp á sig vöxtum og kostnaði, þannig að fljótlega kemur í ljós að hækka þarf verð heita vatnsins meira, ef nýframkvæmdir eru fjármagnaðar með lánsfé, heldur en ef þær eru fjármagnaðar af eigin fé. Þegar af þessari ástæðu er það óráð af hálfu stjórnvalda að leyfa ekki eðlilegar og sjálfsagðar hækkanir sem fullnægja þessu skilyrði, að nýframkvæmdir séu kostaðar af eigin fé, jafnvel þótt litið sé á áhrif slíkra verðhækkana á verðbætur á laun og þar með kostnaðarhækkun atvinnuveganna í landinu eða hækkun á útgjöldum ríkis og opinberra aðila, vegna þess að þessar hækkanir og þar með hækkanir á verðbótavísitölu verða þó lægri ef framkvæmdir fyrirtækis eins og hitaveitu eru kostaðir af eigin fé, þannig að jafnvel að óbreyttu fyrirkomulagi verðbóta á laun er stefna stjórnvalda, sem nú hefur verið uppi og í framkvæmd, óráð.
Það verður að segja hæstv. iðnrh. til hróss, að hann hefur öðrum ráðh. fremur skilið þetta og beitti sér fyrir, að því er mér er tjáð, að betur yrði tekið í verðhækkunarbeiðni Hitaveitu Reykjavíkur en raun varð á. Í fyrstu umferð mun hann eða rn. hans hafa lagt til að 40% verðhækkun væri heimiluð, miðað við 58% beiðni, en ríkisstj. féllst ekki á þessa till. hæstv, iðnrh. illu heilli. Það er honum vissulega einnig til hróss, að hann gafst ekki upp við svo búið, heldur reyndi aftur, gerði till. um 20% hækkun, en starfsbræður hans í ríkisstj. forsmáðu þessa till. hæstv. iðnrh. einnig og samþykktu aðeins 10% hækkun hitaveitugjalda. Þetta á eftir að hefna sín illilega og er algjört öfugstreymi og öfugþróun og snýr þvert við því er menn hafa viljað vera láta af hálfu ríkisstj. að væri stefna hennar í orkumálum.
Ég kemst ekki hjá því heldur að gera aths. við orð hæstv. iðnrh. hér áðan þar sem hann taldi að núv. ríkisstj. hefði gert betur við Landsvirkjun en t. d. ríkisstj. 1974–1978. Því fer fjarri. Það er alveg rétt hjá hæstv. ráðh., að hvorki Landsvirkjun né Hitaveita Reykjavíkur fékk á þeim árum öllum óskum sínum fullnægt. Og ég verð að segja það eins og er, að það hefði betur verið tekið liðlegar í þær málaleitanir á þeim árum, einnig þessara fyrirtækja. En hitt er alveg ljóst, að Landsvirkjun var á þeim árum ekki rekin beinlínis með halla. Á síðustu tveimur árum skilst mér að Landsvirkjun hafi í raun verið rekin með milljarða kr. halla og það valdi því, að það sé ekki nándar nærri hægt að standa við það að Landsvirkjun leggi 27–30% fram af því fjármagni sem nauðsynlegt er til nýframkvæmda úr eigin sjóði, heldur geti Landsvirkjun nú ekki lagt eina krónu fram til nýframkvæmda úr eigin sjóði. Og það getur farið svo, að slíkt fyrirtæki, slíkt þjóðþrifafyrirtæki þurfi að taka lán til þess jafnvel að standa undir rekstrarkostnaði, þar með auðvitað taldar afskriftir. Þetta er óheillaþróun. Í þessu felst að menn horfast ekki í augu við raunveruleika og staðreyndir. Og það eru því miður fleiri dæmi um það af hálfu núv. hæstv. ríkisstj., að hún stingur höfðinu í sandinn.