12.12.1980
Sameinað þing: 33. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 1370 í B-deild Alþingistíðinda. (1359)
1. mál, fjárlög 1981
Þorv. Garðar Kristjánsson:
Herra forseti. Ég leyfi mér að mæla fyrir brtt. sem ég hef lagt fram á þskj. 224.
1. brtt. er um launaskatt, þ.e. að tekjur Byggingarsjóðs ríkisins af launaskatti hækki úr 2 milljörðum 788 millj. 700 þús. kr. í 15 milljarða. Ég hafði hugsað mér að skýra ástæðurnar fyrir þessari till., en hv. þm. Jóhanna Sigurðardóttir hefur tekið að mestu leyti af mér ómakið í því efni. Hún ræddi í ræðu sinni áðan um stöðu Byggingarsjóðs ríkisins, fjárþörf hans og ástand mála og lýsti greinilega og réttilega hvernig þeim málum er varið. En það er einmitt með tilliti til ástandsins hjá Byggingarsjóði ríkisins sem þessi till. er fram borin. Þó er það ekki nema ein ástæðan.
Önnur ástæðan, sem hv. þm. Jóhanna Sigurðardóttir kom líka inn á, er að það ber skylda til þess að taka inn í fjárlagafrv. og samþykkja fjárlög með 15 milljarða kr. tekjum til Byggingarsjóðs ríkisins af launaskatti. Samkv. lögum frá 16. des. 1977 um breytingar á lögum um launaskatt frá 1965 eiga 2% af launaskatti að ganga í Byggingarsjóð ríkisins. Það eru lög, eins og hv. þm. Jóhanna Sigurðardóttir gat um. Hún sagði að sér léki hugur á að heyra skýringar hæstv. fjmrh. á því uppátæki að fara ekki að lögum. Mér leikur forvitni á því líka. En ég tel mig ekki þurfa að fá nein svör frá hæstv. ráðh. í þessum efnum. Ég tel — og vil lýsa því hér yfir — að það sé ólöglegt athæfi af hæstv. ráðh. að ætla ekki í þessu fjárlagafrv. og fjárl. fyrir næsta ár 15 milljarða eða sem svarar 2% tekjum af launaskatti til Byggingarsjóðs ríkisins. Samkv. stjórnskipunarlögum landsins ber hæstv. ráðh. skylda til þess að gera þetta. Ef hann gerir það ekki fæ ég ekki annað séð en hann sé ábyrgur samkv. ráðherraábyrgðarlögum frá 1963, því að það varðar við þau lög ef ráðh. lætur ógert það sem honum ber stjórnskipuleg skylda til að gera.
Þriðja ástæðan, sem ég vildi koma inn á í sambandi við þessa till. um launaskattinn til Byggingarsjóðs ríkisins, er sú, að það er ákaflega hæpið að taka þessar tekjur af Byggingarsjóði ríkisins nema í samráði við aðila vinnumarkaðarins. Í samningum aðila vinnumarkaðarins, Vinnuveitendasambands Íslands og Alþýðusambands Íslands, 5. júní 1964, hinu svokallaða júnísamkomulagi, var tekið fram og ríkisstj. lýsti yfir, að til þess að koma endum saman í þeim samningum og gera Alþýðusamband Íslands og umbjóðendur þess ánægða með samningana skyldi leggja á launaskattinn, og var ákveðið að leggja launaskattinn til Byggingarsjóðs ríkisins sem stofnframlag. Þetta var tekið fram í forsendum fyrir brbl. um launaskatt sem gefin voru út sumarið 1964 og samþ. sem lög árið eftir, 1965, af Alþingi. Þannig er ekki ein báran stök í þessu efni og hver þeirra fyrir sig væri að mínu viti nægilegt til að gera þessa till. sjálfsagða.
Ég kem þá að 2. till. minni á þskj. 224, sem fjallar um að það séu veittar 600 millj. kr. til Landspítalans til kaupa á svokölluðu CT-tæki, whole-body scan, eins og það heitir á enskri tungu. Ég vil taka það fram, að það er prentvilla í þskj. Það á að vera CT-tæki eða Computerized tomography, sem á íslensku hefur verið þýtt tölvustýrð sneiðmyndataka. Það er nýtt hugtak í læknisfræði, en er orðið vel þekkt í öllum nágrannalöngum okkar. Hins vegar er Ísland eina landið í Vestur-Evrópu sem hefur ekki yfir þessari nýju tækni í sjúkdómsgreiningu að ráða.
Það var í okt. 1979 sem enska verkfræðingnum Cofrey Hounsfield og bandaríska eðlisfræðingnum Alan Vormack voru veitt Nóbelsverðlaun í læknisfræði fyrir nýjung í notkun röntgengeisla við sjúkdómsgreiningu. Með þessari tækni má fá skýrari mynd af viðkomandi líkamshluta, sem tekin er mynd af, en þótt líffæri væri skorið í sundur og skoðað með berum augum og athugað þannig. Þessi tækni hefur valdið gerbyltingu í sjúkdómsgreiningu og farið sigurför um allan heim. Fyrstu CT-tækin voru einungis hönnuð fyrir skoðun á höfði og heila. Áður en CT-tæki kom til sögunnar var einungis hægt að fá mynd af heila á óbeinan hátt með því að fylla heilahólfin með lofti áður en myndir voru teknar og einnig með því að dæla inn skuggaefnum í heilaæðar. En slíkar skoðanir eru tímafrekar og óþægilegar fyrir sjúklinginn auk þess sem þær geta verið hættulegar. Sérstaklega er áhætta mikil hjá gömlu fólki. Með CT-tæki er hægt að gera þessar rannsóknir á skömmum tíma og án óþæginda fyrir sjúklinginn, auk þess sem rannsóknin er algerlega áhættulaus. Það, sem mest er þó um vert, er nákvæmni í sjúkdómsgreiningu með CT-tækni. Greina má minnstu æxli eða meinvörp, sem ekki var gerlegt áður. Mjög auðvelt er að greina blæðingar utan heila og inn í heila og greina má hvers konar heilarýrnun og drep eftir blóðtappa, svo að eitthvað sé nefnt. Tækni þessi hefur þróast ört frá því að kanna einungis höfuð og heila upp í alhliða tækni sem spannar rannsóknir á öllum líkamshlutum, svokallað whole-body scan.
Rétt er að geta þess, að fyrstu tækin á Norðurlöndum voru sett upp 1973 í Stokkhólmi og 1974 í Osló og Kaupmannahöfn.
Mesti ávinningurinn af whole-body scan er fyrir greiningu og meðferð krabbameins. Alhliða CT-tæki, whole-body scan, hefur verið á beiðni röntgendeildar Landspítalans fyrir tækjakaup frá því árið 1976 og hafa í því sambandi verið sendar margar greinargerðir til stjórnarnefndar ríkisspítalanna svo og heilbrrh., fjmrh., landlæknis og yfirstjórnar mannvirkjagerðar á landspítalalóð. Vegna tilkomu þessarar CT-tækni var m.a. hætt við kaup á sérstökum röntgentækjum til rannsókna á miðtaugakerfi, sem kostað hefðu um það bil 80 millj. kr. árið 1976, enda ljóst hvert stefndi.
Með þessari tækni eru mörkuð tímabót í nákvæmni sjúkdómsgreiningar og opnast möguleikar til réttrar sjúkdómsgreiningar á byrjunarstigi sjúkdóms, auk þess sem unnt er að komast hjá áhættusömum og oft mjög erfiðum rannsóknum. Þær sérgreinar, sem mest not hafa af þessari rannsóknartækni, eru taugasjúkdómafræði, krabbameinsgreining, öldrunarlækningar og kvensjúkdómar. Á taugasjúkdómadeild koma öll erfiðustu sjúkdómstilfelli í miðtaugakerfi til greiningar og til ákvörðunar um meðferð. Rannsóknir á taugasjúkdómum hafa vart lengur gildi nema fyrir sé niðurstaða tölvusneiðmyndatölu. Á Landspítalanum er eina taugalækningadeild landsins.
Þessi tækni gerir mögulegt að greina krabbamein fyrr en áður og unnt er að staðsetja meinsemd og meta útbreiðslu nákvæmlega, en það hefur ómetanlegt gildi fyrir ákvörðun meðferðar og er oft forsenda réttrar meðferðar og eftirlits að frummeðferð lokinni. Á Landspítalanum er eina krabbameinsmeðferðardeild landsins.
Í mörgum tilfellum gerir tækni þessi mögulegt að greina sjúkdóma hjá öldruðu fólki þegar almennt ástand leyfir ekki erfiðar rannsóknir. Einasta öldrunarlækningadeildin er hluti Landspítalans.
Langstærsta sérhæfða deildin fyrir kvensjúkdóma er við Landspítalann og þar gefin meðferð gegn krabbameini í legi og legholi.
Einustu sérhæfðu deildir fyrir lungnasjúkdóma og brjóstholsaðgerðir eru við Landspítala, en með CT-tækni opnast nýir möguleikar fyrir sjúkdómsgreiningu, sem eru ákvarðandi varðandi meðferð.
Einasta sérhæfða bæklunarlækningadeildin er við Landspítalann, en hin nýja tækni getur oft skorið úr um orsakir verkja í baki, sem ekki verða örugglega greindar með öðrum hætti.
Við Landspítalann eru þegar fyrir hendi eðlis- og tæknifræðideild er gætu sinnt viðhaldi og eftirliti slíks tækjabúnaðar.
Réttast er að keypt verði hole-body scan og það staðsett við Landspítalann með þau rök í huga sem ég hef hér vikið að. En til viðbótar má geta þess, að Landspítalinn er stærsta sjúkrahúsið og þjónar öllu landinu, auk þess sem hann er aðalkennslusjúkrahús landsins.
Og þá vil ég leyfa mér að minna á að um þessar mundir, eða n.k. laugardag, eftir viku, 20. des., eru 50 ár liðin frá því að Landspítalinn hóf starfrækslu sína. Um þessar mundir er haldið upp á þessi merku tímamót í heilbrigðissögu landsins. Þess er minnst þessa dagana með ýmsum hætti. Mér þykir það ekki orka tvímælis, að við, sem erum á hv. Alþingi eða hv. Alþingi minnist þessara tímamóta með því að ákveða að Landspítalinn fái þetta þýðingarmikla tæki sem skapar byltingu í heilsugæslu og læknismeðferð hér á landi.
Ég vona að það verði ekki ágreiningur um þetta mál. Og ég vil láta þess getið, að nú fyrir nokkrum mínútum, áður en ég gekk í þennan ræðustól, kom til mín hæstv. heilbrrh., Svavar Gestsson, og sagði að hann hefði tekið þetta mál núna upp í ríkisstj. og það væri samstaða um þetta mál. Það þykja mér mjög góðar fréttir. Mér skilst að það hafi gerst í dag.
Ég sé ekki ástæðu til að fara fleiri orðum um þetta og vænti þess sannarlega að við getum öll sameinast um þetta þýðingarmikla mál.
Ég kem þá að síðustu till. minni á þskj. 224. Það er till. um að auka framlag til sveitarafvæðingar um 700 millj. kr.
Sveitarafvæðingin hefur staðið lengi yfir. Það eru margir áratugir síðan fyrst var farið að tala um hana og framkvæma nokkuð í því efni. Frá því á árinu 1953 má segja að hafi verið unnið markvisst að því að koma sveitarafvæðingunni á. En því er ekki lokið. Enn þá eru bæir eftir sem gert er ráð fyrir að verði tengdir samveitum. Þegar ég segi: „gert ráð fyrir,“ þá á ég við að árið 1975 samþykkti Orkuráð fyrir sitt leyti að stefnt skyldi að því að tengja alla bæi upp að 6 km meðalvegalengd milli bæja. Miðað við þessa samþykkt er nokkuð eftir. Þá var gert ráð fyrir að þeir bæir, sem væru í meira strjálbýli, vegalengdir væru meiri milli þeirra en þetta, yrðu aðnjótandi annarra ráðstafana til að aðstoða fólk þar, en þeir yrðu ekki tengdir við samveitur.
Tillaga mín miðar við að þessu verki sé lokið. Ég segi það þó með nokkrum semingi, vegna þess að gert var ráð fyrir því í tillögum Orkuráðs að það mundi þurfa um 800 millj. til að ljúka þessu verkefni á næsta ári. Þær tillögur voru gerðar snemma á þessu ári, en hér reikna ég með að við höfum, ef þessi till. verður samþykkt, 700–800 millj. í þessu efni. Till. mín gerir ráð fyrir 1200 millj. til sveitarafvæðingar. Það fé fer ekki allt í hina svokölluðu sveitarafvæðingu, heldur er gert ráð fyrir að 400 millj. af því a.m.k. fari í svokallaðar heimtaugar þar sem þarf að leggja rafmagn í ný hús á eldra veitusvæði.
Samkv. þessari till. er gert ráð fyrir að fé til þessa verði tekið af öðru framlagi sem frv. gerir ráð fyrir til orkumála, þ.e. tekið af 1700 millj. kr. til styrkingar dreifikerfis rafmagns í sveitum, en sá liður fjárlagafrv. er ætlaður til framkvæmda í sveitum landsins þar sem dreifikerfi er fyrir. Það er ákaflega þýðingarmikið verkefni og eru nú að hefjast framkvæmdir í því efni samkv. samþykkt sem Orkuráð gerði 1. mars 1979 um heildarframkvæmdaáætlun til átta ára. Að vísu er það fjármagn, sem frv. gerir ráð fyrir í þetta, ekki nægilega mikið til að ljúka þessari áætlun á næstu átta árum, nema þeim mun betur sé gert hin síðari ár, en samt sem áður geri ég það að tillögu minni, að 700 millj. séu af þessu teknar og eftir standi 1000 millj. Það er ekki góður kostur, ég viðurkenni það, en það er að mínu viti þó betri kostur en að láta það fólk, sem enn bíður eftir rafmagni, bíða enn þá lengur því að ef þessi till. er ekki samþykkt verður ekkert gert í hinni eiginlegu sveitarafvæðingu á næsta ári.
Ég sé ekki ástæðu til að fjölyrða frekar um þessa till., en hún er miðuð við það að samkomulag fáist um þessa leið út úr miklum vanda. Auðvitað hefði ég kosið frekar að veitt hefði verið meira fjármagn úr ríkissjóði til orkumálanna í heild, en ég geri ekki á þessu stigi tillögu um það í trausti þess að við getum sameinast um þessa lausn, sem ætti að mínu viti að vera greiðfærari en hin, að leita eftir auknu fjármagni.