17.12.1980
Neðri deild: 34. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 1616 í B-deild Alþingistíðinda. (1703)
172. mál, lántaka 1980 og 1981 og ábyrgðarheimildir
Matthías Á. Mathiesen:
Herra forseti. Það er sammerkt með ræðum allra þeirra þm., sem sæti eiga í fjh.- og viðskn. og hér hafa talað í þessu máli, að fram hefur komið hjá þeim öllum mikil gagnrýni á það frv sem við ræðum, og það, sem liggur að baki fyrri hluta þess, þ.e. lántöku samkv. 1. gr., ráðstöfun samkv. 2. gr. og heimild samkv. 3. gr. Jafnvel eins og hér hefur verið vikið að, hefur formaður nefndarinnar, hv. 3. þm. Austurl., ekki komist hjá því að vekja athygli á þessum vinnubrögðum og koma hér fram með gagnrýni sem vert er að taka eftir, því að eins og hv. 6. þm. Reykv. rakti rétt áðan hefur ekki út af fyrir sig staðið á gagnrýninni, hún hefur komið úr röðum stjórnarandstæðinga, en hæstv. ráðh. hefur gjarnan viljað blása á gagnrýni og ekki talið hana vera með þeim hætti að ástæða væri til að taka á henni mark.
Hv. 1. þm. Vestf. gerði grein fyrir þeim fyrirvara sem fram kemur á nál. því sem fjh.- og viðskn. hefur gengið frá varðandi þetta mál, — fyrirvara varðandi 1., 2. og 3. gr. frv., en nefndin mælir með 4. gr. frv. með þeirri brtt. sem fram er borin á þskj. 269.
Umræður hafa spunnist að verulegu leyti um þau vinnubrögð sem hér eru viðhöfð og hafa verið viðhöfð allt þetta ár, eða frá því að núv. hæstv. ríkisstj. tók við völdum í febrúarmánuði. Bent hefur verið á, hvernig undirbúningi var háttað að lánsfjáráætlun og fjárlögum fyrir þetta ár, og bent á að forsendur bæði fjárlaga og lánsfjáráætlunar voru brostnar þá þegar er þessi skjöl lágu á borðum þm. til afgreiðstu. Afleiðingarnar gátu ekki orðið aðrar en fram kemur í grg. frv. varðandi áætlunartölur. Hitt er þó sýnu verra, sem á hefur verið bent, að í framkvæmdir hefur verið ráðist — og nú verið að afla heimildar til — sem fjárveitingavaldið hefur ekki samþykkt.
Ég held að hér sé um einsdæmi að ræða. Ég minnist þess þó frá árinu 1979, þegar unnið var að fjárlagagerð þess árs, að fjvn. og fjárveitingavaldið hafnaði útgjaldalið, þ.e. hafnaði að veita fjármagn til ákveðinna útgjalda. Ríkisstj. ákvað hins vegar að afla sér lánsheimilda og það var gert með lánsfjáráætlun fyrir árið 1979. Lánsfjárlagafrv. var svo lagt fram í samræmi við það og fékkst samþykkt, að sjálfsögðu með því að ríkisstj. tryggði sér fylgi stjórnarþingmanna við frv., enda þótt Alþingi væri áður búið að hafna þessum útgjöldum í sambandi við fjárlagafrv.
Þegar hér er komið með frv. um viðbótarlántöku fyrir árið 1980, þá er ekki hægt að ræða um það, hvernig lánsfjáráætlunin er komin í þessum mánuði. Það eru ekki lögð fram nein þau gögn sem sýna hvernig staða þessa máls er. Það er hins vegar lögð fram hugmynd að lánsfjáráætlun fyrir næsta ár, en ekki lánsfjár- og framkvæmdaáætlun 1981 eins og lög gera ráð fyrir. Þegar við erum að ræða hér viðbótarlántökur erlendis upp á 4 milljarða 750 millj. kr., þá liggur fyrir í þessu skjali að lántökur sem samkv. lánsfjáráætlun fyrir árið 1980 voru áætlaðar 85.5 milljarðar eru nú orðnar 104.6 milljarðar, eða 22% aukning frá því sem gert hafði verið ráð fyrir í lánsfjárlögunum sem samþykkt voru s.l. vor, fyrir um það bil sex mánuðum.
Í stjórnarsáttmálanum, þeim hinum fræga, er gert ráð fyrir að heildarfjárfestingin í landinu verði um það bil 25% af þjóðarframleiðslu. En það kemur fram í því skjali, sem ekki hefur enn verið hægt að ræða, enda bráðabirgðaskjal, að heildarfjárfestingin muni verða 27.6% í stað 26.5% sem lánsfjáráætlun gerði ráð fyrir, en stjórnarsáttmálinn, sem saminn var í febr., sagði 25%. Að vísu orðaði hæstv. forsrh. það svo, að það hefði verið sagt um 25% svo að þess vegna væri talan 26.5% ekki úrskeiðis. Og þá yrði það sjálfsagt skýringin, að 27.5% væru ekki heldur úrskeiðis, en þegar komið væri fram úr því gæti þessi skýring ekki gengið lengur. Það skiptir í raun og veru ekki máli, hver skýring er gefin í sambandi við þetta. Það liggur ljóst fyrir, að stefna ríkisstj., sem sett var fram í stjórnarsáttmálanum, hefur ekki verið framkvæmd, enda réttilega á það bent hér af hv. 1. þm. Vestf., að það er miklu eðlilegra að tala um stjórnleysi, tala um stefnuleysi, heldur en tala um stefnu stjórnar eða stjórnun hjá þessari ríkisstj.
Það gefur auga leið, að þessi vinnubrögð, erlend lántaka upp á 104.6 milljarða í staðinn fyrir 85.5, eykur á þenslu í þjóðfélaginu. Það liggur í augum uppi, að fjárfesting, sem er um það bil 2.5% meira af þjóðarframleiðslu en gert hafði verið ráð fyrir, eykur á þenslu í þjóðfélaginu. Og það gefur auga leið, að með þessu háttalagi verður ekki ráðið við þá miklu verðbólgu sem við höfum við að glíma. Þvert á móti verður verðbólgan meiri, enda hefur því nú verið spáð af Þjóðhagsstofnun, að verðbólgan á næsta ári fari yfir 70%.
Þessi atriði öll eru þess eðlis, að það gefur ekki neinar vonir um að hægt verði að glíma við þetta mikla vandamál, heldur miklu frekar að við munum sökkva enn dýpra niður í það fen, sem við erum í, og þess vegna ekki að búast við neinu því hjá núv. hæstv. ríkisstj., sem hér geti komið að gagni.
Ég vildi láta þessi atriði koma hér fram. Umræða um 5 milljarða nýja lántöku án þess að þingheimi sé gerð grein fyrir heildarlántökunni sem þegar er orðin, og hún er komin 22% fram úr því sem gert hafði verið ráð fyrir, það sýnist ekki vænlegt til að koma fram skynsamlegri eða betri stefnu í fjárfestingar- og lánamálum.
Það lán, sem ríkisstj. óskar heimildar til að taka samkv. 4. gr., er að dómi þeirra, sem þekkja best til í sambandi við lánamarkaðinn, hagstætt lán. Það er því eðlilegt og skynsamlegt að slíkt lán sé tekið, en þó því aðeins að ráðstöfun þess fjármagns komi til umræðu þegar lánsfjárlög verða lögð fram á nýju ári og þá gerð grein fyrir því, með hvaða hætti lánsfjármagnaðar framkvæmdir verði fjármagnaðar.
Ég skal ekki hafa þessi orð mín fleiri. En ég tel þau vinnubrögð, sem hér eru viðhöfð, mjög gagnrýniverð, svo gagnrýniverð að jafnvel stuðningsmenn hæstv. ríkisstj. hafa réttilega komið hér fram með gagnrýni og staðfest það, sem stjórnarandstaðan sagði fyrr á þessu ári og segir enn um undirbúning þessara mála, þ.e. fjárlaga- og lánsfjáráætlunar.