19.12.1980
Neðri deild: 41. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 1851 í B-deild Alþingistíðinda. (2021)
171. mál, jöfnunargjald
Matthías Bjarnason:
Herra forseti. Við fulltrúar Sjálfstfl. í fjh.- og viðskn. skrifuðum undir nál. Í því segir að einstakir nm. áskilji sér rétt til að flytja eða fylgja brtt. Ég vil leyfa mér að lýsa hér brtt. við frv. frá okkur þessum þremur nm. Sjálfstfl. í fjh.- og viðskn. Hún er svohljóðandi:
„Aftan við ákvæði til bráðabirgða bætist:
Áður en ráðstöfun þess gjalds er ákveðin skal haft samráð við fjárhags- og viðskiptanefndir Alþingis.“ Þetta mál höfum við rætt við nm. og sömuleiðis við hæstv. viðskrh., enda var strax ákveðið að flytja þessa till. þegar við gengum frá nál., vegna þess að við álítum að Alþingi eða þessar nefndir í báðum deildum eigi að hafa áhrif á það, hvernig þessum fjármunum er varið sem eiga að fara óskiptir til iðnþróunar. Hitt er svo annað mál, að ef skýlausar yfirlýsingar koma fram, þar sem á þetta er fallist, þá sé ég ekki ástæðu til fyrir okkur að halda fast við þessa tillögu. Við lítum þá á hana sem samþykkta og af þeirri ástæðu viljum við ekki tefja fyrir málinu með því að það þurfi að fara aftur til Ed.
Hv. frsm. minni hl. var eiginlega of fljótur á sér að tala um afstöðu okkar sjálfstæðismanna til frv. og líka að hafa um það orð, að við værum eiginlega orðnir stjórnarsinnar með því að samþykkja slíka skattlagning. Ja, mikið óskaplega göngum við langt í skattlagningu. Við leggjum til að ríkisstj. sé heimilt á næsta ári að leggja á til viðbótar allt að 2% jöfnunar- og aðlögunargjald eða ígildi þess, eins og segir í ákvæðum til bráðabirgða, enda renni tekjur af þessu viðbótargjaldið óskiptar til iðnþróunar í landinu. Við sjálfstæðismenn erum þeirrar skoðunar, að það veiti ekki af þessu fjármagni til iðnþróunar í landinu. Þess vegna flytjum við með fulltrúum stjórnarflokkanna þessa till., en berjum ekki höfðinu við steininn eins og hv. 3. þm. Vestf. gerir í þessu máli. Okkur er ljóst að iðnaðurinn á við erfiðleika að etja og þar þarf margt að gera. Við erum allir sammála um að halda áfram innheimtu jöfnunargjaldsins eins og það hefur verið. Það er aftur komið undir ríkisstj. hvort hún notar sér þessa heimild, hvort hún telur óhætt að nota hana vegna fyrri yfirlýsinga og samninga við EFTA.
Ég ætla líka að koma örlítið inn á þau atriði, en áður en ég geri það lýsi ég furðu minni á því, að frsm. Alþfl. í þessari nefnd skuli fjargviðrast hér yfir því, að við skulum leyfa okkur að vera með fulltrúum stjórnarflokkanna hvað þetta snertir. Og við séum því ekki stjórnarandstæðingar lengur, að mér skildist á honum. Þetta segir talsmaður flokks sem hefur hangið aftan í ríkisstj. í skattlagningu undanfarna daga, til að viðhalda ranglátu vinstristjórnarsköttunum sem þeir stóðu að því að leggja á haustið 1978. Og það hefur enginn þm. í Alþfl. gengið lengra í því að vera taglhnýtingur þessarar ríkisstj. en þessi hv. þm. sem var að ljúka máli sínu áðan. (Gripið fram í.) Hvað sagði hv. þm.? (SighB: Ég sagði: Við styðjum öll góð mál.) Já, ef hægt er að kreista eitthvað undan blóðugum nöglunum á launþegum í landinu, þá stendur ekki á Alþfl., ég veit það. (Gripið fram í.) Það, sem við erum að gera með því að samþykkja viðbótarjöfnunargjald er að styrkja stöðu iðnaðarins í landinu, renna styrkari stoðum undir iðngreinar og þar með stoðum undir atvinnu landsmanna, iðnverkafólks og annars verkafólks í landinu. (SighB: Hverjir borga?) Hver borgar skatta? Í fyrsta lagi þeir sem hafa tekjur. Ef fyrrv. fjmrh. vill vita það-þó að hann hafi ekki verið það lengi — þá borga þeir skattana fyrst og fremst sem hafa tekjurnar og borga skatt af tekjunum. Í öðru lagi borga þeir skatta sem eiga eignir. Og í þriðja lagi borga þeir skatta sem eyða miklu. Þeir borga mest. Þetta er örstutt kennslustund fyrir fyrrv. fjmrh., og ég á von á að þetta nægi honum fram að jólum. (Forseti: Það er ekki leyft samtal á fundinum.)
Ef við lítum á þetta mál, þessa heimild, þá vitum við að það eru uppi mismunandi sjónarmið. Annars vegar telja menn að búið sé að segja svo mikið, tala svo mikið á erlendum vettvangi við EFTA, við Efnahagsbandalagið, að okkur sé í rauninni ekki stætt á því að fara fram á framlengingu á jöfnunar- eða aðlögunargjaldi.
Ég undrast það, að fulltrúi Alþfl. skuli ekki sjá nokkurn sendimann, sem hann trúir til þess að fara til Brussel eða Genf, nema Inga R. Helgason. Það væri illa komið fyrir íslenskri þjóð ef Ingi R. Helgason dæi skyndilega. Við skulum vona að það komi ekki fyrir, en það getur komið fyrir okkur öll að detta niður án þess að hafa neinn fyrirvara á því. En þá væri illa komið, þá væri Alþfl. sennilega algerlega eitt rekald í þessu máli ef hann missti Inga. Mikið lifandi ósköp er nú illa komið fyrir sósíaldemókrötum á Íslandi! Ég veit að Ingi er greindur og gegn maður, og ég hef ekki nema gott eitt um hann að segja, en ég held að þessi þjóð eigi sem betur fer fleiri menn sem geta farið slíkar ferðir á okkar vegum. Það kastar ekki neinni rýrð á hæfileika Inga þó ég segi þetta. En Sighvatur Björgvinsson heldur, að hann sé eini maðurinn í þessu þjóðfélagi sem geti talað við þá hjá EFTA og EBE, og hefur miklar áhyggjur af því, að Ingi treystir sér ekki til að nefna við þá heitið jöfnunargjald.
Við vitum það, að sumir embættismenn setja sig í ákaflega þröngar skorður og þegar þeir eru búnir að vera í þessum sömu stellingum lengi eiga þeir oft bágt með að hreyfa sig. Eins er þegar menn sitja lengi og hreyfa sig ekki, þá verður skrokkurinn stirður. Og sama er með andlegar hreyfingar, þær verða stundum stirðar þegar menn líta aðeins á hlutina frá einu ákveðnu sjónarmiði. Þegar menn verða svona stirðir, hvort sem það er í andlegum eða líkamlegum hreyfingum, verður að fá aðra, sem eru liprari í hreyfingum, til þess að vinna verkin.
Ég er ekkert hræddur við að skipta um menn til fara þessa sendiferð fyrir Íslands hönd. Ég tel að við þurfum ekkert að vera feimnir við EFTA, Fríverslunarbandalagið, þó að búið sé að segja að við höfum ætlað að vera búnir að aðlaga okkar iðnað þannig að þetta jöfnunargjald og aðlögunargjald hafi átt að vera fallið niður nú um næstu áramót. Við höfum margt okkur til afsökunar. Sumar ástæðurnar eru heimatilbúnar ástæður sem við getur ásakað hver annan fyrir eða jafnvel okkur alla. Við höfum búið við mikla verðbólgu sem hefur gert það að verkum, að þróun iðnaðar og uppbygging atvinnulífs hefur ekki getað farið fram með eðlilegum hætti. Við stöndum að mörgu leyti verr að vígi í samkeppni við aðra einmitt vegna þessarar miklu verðbólgu. Og við höfum ekki haft nægilega fjármuni til þess að móta iðnþróunarstefnu og fylgja henni eftir á tiltölulega skömmum tíma.
Nú segja menn: Það er sama og að vera með betlistaf í hendi að fara til þessara háu herra í Genf eða Brussel og segja að við ætlum okkur — við erum ekki að spyrja hvort þeir leyfi okkur að hækka jöfnunar- og aðlögunargjöld, heldur að við ætlum okkur og séum neyddir til að hækka jöfnunar- og aðlögunargjaldið. Þá segja þessir menn auðvitað: Ja, þið ætluðuð að hætta þessari innheimtu um þessi áramót, hvað eruð þið að koma? Þá spyrjum við Íslendingar að því, hver sé samkeppnisaðstaða ýmissa annarra þjóða gagnvart Fríverslunarbandalaginu. Hvernig stendur á því, að Finnar hafa lagt á álíka gjald ekki nú í skamman tíma, heldur allt frá árinu 1970? Það gjald hefur verið frá 1.4% upp í 6.9%, en mjög mismunandi eftir vörutegundum. Ég hef ekki þekkingu til að segja hvað þetta gjald er í raun og veru mörg prósent þegar við lítum yfir það í heild, en það er á þessu bili, 1.4–6.9%, og mér er ekki kunnugt um að þessa gjaldtöku eigi að leggja niður um næstu áramót.
Ég vil líka minna á annað og þá ekki síður vegna Efnahagsbandalagsins, vegna þess ótta sem er ríkjandi og kannske ekki að ástæðulausu um að Efnahagsbandalagið kunni að breyta tollasamningi okkar, jafnvel svipti okkur fríðindum að einhverju leyti eða hækki innflutningstolla af sjávarafurðum til Efnahagsbandalagslandanna. Það er ekki lítið fé sem sá tollasamningur gefur okkur. Ég hygg að það sé á þessu ári milli 11 og 12 milljarða. Þó að ég viti það ekki nákvæmlega er það ekki fjarri sanni. Það er ekki lítil búbót að hafa fengið bókun númer 6 í gildi á sínum tíma. Þegar við sömdum Bretana út úr landhelginni með sex mánaða fyrirvara, þótti það ekki mikils virði af sumum — m.a. þeim flokki sem hv. þm., sem talaði hér á undan mér, tilheyrir, — þá þótti þetta skítur á priki, en það er nú dálítið meira. Þetta skulum við líka hafa í huga.
Við skulum líka minna á stöðu Norðmanna í þessum efnum. Hvað gera þeir? Þeir styrkja sinn iðnað með háum styrkjum. Og það sem meira er og miklu erfiðara fyrir okkur eru hinir háu styrkir sem Norðmenn veita sínum sjávarútvegi. Það er stórkostlegt nám að setja sig inn í það flókna kerfi sem Norðmenn hafa á styrkveitingum sínum til sjávarútvegs, bæði til veiða og vinnslu sjávarafurða. Við þessar aðstæður eigum við Íslendingar að keppa m.a. við Norðmenn um markað fyrir vörur okkar. íslenskur sjávarútvegur hefur ekki nokkra fyrirgreiðslu eða styrk frá íslenska ríkinu, vegna þess að hér er um aðalútflutningsframleiðslugrein okkar að ræða, sem þetta litla þjóðfélag hefur ekki til skamms tíma getað tekið öðrum tökum, þótt kannske komi að því, þegar enn syrtir í álinn, að einhverjar slíkar ráðstafanir verði að gera og þá í sambandi við viðameiri efnahagsráðstafanir.
Ég gæti nefnt ýmislegt fleira í þessu sambandi máli mínu til stuðnings. Ég er ekki að flytja þessa ræðu til að afsaka það, að við fulltrúar Sjálfstfl. í fjh.- og viðskn. beggja deilda þingsins tökum undir og erum aðilar að þessari till., sem fjh.- og viðskn. flytur, að undanskildum einum manni. Fyrst og fremst gerumst við aðilar og stuðningsmenn þessarar till. af því að við teljum að íslenskt atvinnulíf þurfi á þessu að halda, við þurfum á þessu að halda til iðnþróunar, hverri krónu sem verður innheimt í þessu skyni. En það verður að vera mat ríkisstj. hverju sinni — hvort sem hún er góð eða slæm hvort hún notar sér þessa heimild, hvort hún telur sér fært að nota hana. Og þá á hún auðvitað að gera það. Hún á að leggja sig alla fram um að nota þessa heimild og ná þessum samningum, því að það er til fjöldi af ágætum mönnum sem hægt er að senda í slíka samningaferð.
Ég ætla ekki að fjölyrða frekar um þetta. Það er mikið búið að ræða væntanlegar efnahagsaðgerðir hæstv. ríkisstj. Þar er þagað yfir öllu, og sennilega hefur ríkisstj. fulla ástæðu til þess, vegna þess að hún hefur sennilega ekki neinar efnahagsaðgerðir og er varla farin að hugsa neitt alvarlega, nema kannske þeir sem núna komast frá landinu. Þeir koma kannske til baka fullir hugmynda og sólbrúnir eftir áramótin. En vegna þeirra dularfullu yfirlýsinga hæstv. forsrh. um að við megum jafnvel eiga von á brbl., kynni svo að fara að það verði ekki brbl. um aðgerðir í efnahagsmálum, ég hugsa að það verði þá helst brbl. um að fresta áramótunum.