05.02.1981
Sameinað þing: 46. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 2152 í B-deild Alþingistíðinda. (2374)
192. mál, samkomulag um gagnkvæmar heimildir Íslendinga og Færeyinga til veiða á kolmunna
Utanrrh. (Ólafur Jóhannesson):
Herra forseti. Dagana 12. og 13. jan. 1981 áttu fulltrúar Færeyinga og fulltrúar Íslendinga fund hér í Reykjavík um fiskveiðimál. Niðurstaðan af þeim viðræðum varð sú, að það voru gerðar þrjár bókanir. Ein bókunin fjallar um gagnkvæmar veiðar Íslendinga og Færeyinga til veiða á kolmunna, og það er sú bókun sem óskað er staðfestingar Alþingis á. En efni þeirrar bókunar er framlenging á fyrra samkomulagi frá 2. apríl 1980 og er um það, að veittar séu gagnkvæmar heimildir til veiða á 20 þús. lestum af kolmunna innan fiskveiðilögsögu Færeyja og efnahagslögsögu Íslands á árinu 1981. Þessi heimild var sem sagt fyrir hendi, en það er þá sögu að segja, að á fyrra ári veiddu íslensk skip við Færeyjar, þau voru 4 að tölu en öfluðu aðeins 4500 lestir, og kolmunnaveiðar Færeyinga hér við land brugðust í fyrra. Hvort íslenskir útgerðarmenn hyggja á kolmunnaveiðar við Færeyjar er ekki víst, en það var talið rétt að halda þessum möguleika opnum.
Hinar bókanirnar, sem um var að ræða og ekki talin þörf staðfestingar Alþingis á eru í fyrsta lagi önnur bókun er varðar fiskveiðar eða fiskveiðiréttindi Færeyinga við Ísland á botnfiski. Þar er óbreytt heimildin frá því sem var, að þeir hafa heimild til að veiða 17 þús. lestir, þar af mest 6 þús. lestir af þorski. Þessi hluti af heildaraflanum, þorskurinn, hefur verið breytilegur. Fyrst var hann 8 þús. tonn, síðan var hann færður niður í 7 þús. tonn og síðast niður í 6 þús. tonn. Það er sem sagt gert ráð fyrir að þetta gildi áfram, en með þessari bókun er samt gerð sú veigamikla breyting, að helmingur heildaraflans, sem aflað er með botnvörpu- og flotvörpuveiðum, sé tekinn vestan 18° vestlægrar lengdar en hinn helmingurinn á svæðinu austan við. Þessi breyting var gerð vegna þess að kvartanir höfðu sérstaklega borist frá Austfirðingum um það, að aðallega færu veiðarnar fram á miðum fyrir austan landið. Ég tel að þessi breyting sé til bóta.
Síðan var svo þriðja bókunin um samvinnu í fiskveiði- og landgrunnsmálum. Þar er í fyrsta lagi um það að ræða, að Færeyingar viðurkenna hina mikilvægu hagsmuni Íslendinga varðandi heildarveiðar á íslenska loðnustofninum. Aðilar urðu sammála um að efna til viðræðna fyrir 1. júlí n.k. um áframhaldandi þátttöku Færeyinga í heildarveiðunum. Eins og ástand loðnustofnsins er nú og vegna þeirrar óvissu, sem þar ríkir, þótti ekki fært að gera neina samninga um það efni á þessu stigi og var þeim þess vegna skotið á frest, en það er mikilvægt í þessu, að Færeyingar viðurkenna hina mikilvægu hagsmuni Íslendinga varðandi loðnuveiðarnar þó að ekki þætti fært á þessu stigi að setja inn ákvæði um það hliðstætt því sem er í Jan Mayen-samningunum, að Íslendingar ákvæðu heildarhámarkið.
Í öðru lagi segir svo: „Færeyingar gera sér grein fyrir hagsmunum Íslendinga vegna laxastofna, sem upprunnir eru í íslenskum ám, og ábyrgð þeirra á stjórnun veiða á þeim stofnum. Í því sambandi var vitnað til samstöðu í þessum málum sem orðið hefur á þriðju hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna. Aðilar eru sammála um að vinna saman að laxarannsóknum og bjóðast færeysk stjórnvöld til þess að taka við fulltrúa íslenskra stjórnvalda sem mun kanna færeyskar laxveiðar og laxarækt.“
Eins og kunnugt er hafa Færeyingar veitt allmikinn lax í sjó og sú veiði þeirra hefur farið vaxandi. Um þetta hefur nokkuð verið rætt hér á landi og að sjálfsögðu voru borin fram þau rök, sem hér hafa komið fram af hálfu Íslendinga, en Færeyingar bentu aftur á móti á merkingar sem bentu ekki til þess, að laxinn, sem þeir veiddu, væri frá Íslandi. Þessar merkingar eru þó það litlar að erfitt er að draga af þeim atmenna ályktun um þetta efni. Þess vegna er ástæða til að rannsaka þetta frekar og er gert ráð fyrir að Íslendingar fái þarna sérstaka aðstöðu til þess.
Í þessu sambandi má nefna að nýlokið er undirbúningsráðstefnu eða undirbúningsfundi í Karlstad um laxveiðimál. Á þeim fundi varð ekki endanleg niðurstaða. Það er gert ráð fyrir að framhaldsfundur verði um sama efni í Osló í maí á þessu ári og er unnið að því að komið verði á fót alþjóðlegri stofnun og alþjóðlegri nefnd sem á að hafa yfirumsjón með þessum málum, en laxveiðimálin eru auðvitað mikilvæg.
Í þriðja lagi er bókað: „Aðilar munu hafa samstöðu um viðræður við aðrar þjóðir um heildarstjórnun veiða á karfastofnunum á hafsvæðunum milli Færeyja, Íslands og Grænlands. Aðilar telja rétt að miða hlutdeild viðkomandi strandríkja í veiðum við þær veiðar sem hafa átt sér stað innan hverrar lögsögu fyrir sig.“
Það er mjög þýðingarmikið atriði að fá þetta ákvæði þarna inn og fá viðurkenningu á því, að við þetta skuli miðað. En af annarra hálfu, m.a. Efnahagsbandalagsríkjanna, hefur því verið haldið fram, að leggja bæri aðra viðmiðun til grundvallar í þessu efni.
Í fjórða lagi er svo bókað: „Aðilar ræddu hafsbotnsréttindi sunnan lögsögu Íslands og Færeyja og voru sammála um að halda áfram viðræðum þar um.“
Á sínum tíma samþykkti Alþingi sérstaka ályktun um þetta efni. Hafa farið fram varðandi það atriði erindaskipti á milli Íslands og Bretlands og Íslands og Írlands, og eru líkur til þess, að viðræður um þau efni geti hafist innan ekki mjög langs tíma. Þá er auðvitað mjög þýðingarmikið að Íslendingar og Færeyingar geti haft með sér samvinnu um þau mál.
Herra forseti. Ég taldi rétt að minna aðeins á þessi atriði í bókunum, þó að ekki sé farið fram á staðfestingu Alþingis á þeim af því að þess er ekki talin þörf. Hins vegar er af formlegum ástæðum talið rétt að fá staðfestingu Alþingis á þeirri bókun sem varðar kolmunnaveiðarnar, þó að þar sé ekki um nýtt mál að ræða.
Ég leyfi mér, herra forseti, að mælast til þess, að till. verði að þessari fyrri umr. lokinni vísað til utanrmn.