04.03.1981
Efri deild: 61. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 2685 í B-deild Alþingistíðinda. (2829)
225. mál, hagkvæmni í endurnýjun skipastólsins
Flm. (Kjartan Jóhannsson):
Herra forseti. Ég verð að segja að ég held að ræða hæstv. sjútvrh. hafi byggst á miklum misskilningi. Það var helst á honum að skilja að sams konar hugmyndir hefðu komið fram í nefnd og væru þá ágætar. En ef þær kæmu fram í lagafrv.-formi á
Alþingi væru þær afleitar. Þetta gengur vitaskuld ekki upp.
Það jaðraði við að hæstv. sjútvrh. væri að þjófkenna mig héðan úr ræðustól, gerði það kannske ekki beinlínis, en það jaðraði við það. Ég veit náttúrlega ekki hvaða hugmyndir aðrir hafa verið með í þessum efnum eða hvenær þær hafa komið fram, en ég get upplýst það hér, að drög að þessu lagafrv. voru samin í byrjun desember af mér og Ágúst Einarssyni, varaþm. Magnúsar H. Magnússonar, sem sat þá á þingi; þannig að hvort sem aðrir hafa verið með þessar hugmyndir eða ekki höfðu þær þróast hjá okkur á þeim tíma.
Um bann við innflutningi, sem mér skildist að hefði verið önnur hugmynd nefndarinnar, og takmörkun á innlendum skipasmíðum, þá held ég að það sé óhætt að segja að varla hefði ég þurft að fara í smiðju til neinnar nefndar með það. Ég veit ekki betur en ég hafi sjálfur sett reglugerð um það meðan ég var sjútvrh. Þó að sú hugmynd komi aftur upp í einhverri nefnd getur það nú varla talist neitt sérlega frumlegt af nefndarinnar hálfu þó að sjálfsagt sé allt gott um hana að segja.
Ég held að við eigum ekki að drepa þessari umr. á dreif, heldur halda okkur við meginefnið, meginkjarnann í þessu máli. Sá meginkjarni birtist m. a. í þeirri ræðu sem hv. þm. Guðmundur Karlsson hélt hér áðan, þegar hann sagði að við hlytum að stefna að því að reka útgerðina með hagnaði. Ef við erum sífellt að. stækka skipastólinn mun okkur veitast sífellt erfiðara að reka útgerðina með hagnaði. Tilkostnaðurinn vex, en tekjurnar ekki. Það er inn í þann vítahring sem við erum komnir. Og það er úr þeim vítahring sem við þurfum að komast. Það frv. til laga, sem hér er flutt, snýst eingöngu um þetta atriði. (Gripið fram í.) Þetta frv. er ekki víðtækt, það setur einungis fram þessa meginreglu. Sjálfsagt geta menn haft einhverja aðra skoðun á því, hvort prósentan eigi að vera 50 eða hvort tonnatalan næstu tvö árin eigi að vera 1200. En meginatriðið er sú stefna sem felst í frv. Þegar hæstv. ráðh. talar um það öðrum þræði, að það sé ómögulegt að setja lagafrv. um þetta, og svo hinum þræðinum, að það vanti ákvæði um úthlutun í lagafrv., þá finnst mér það líka stangast á. En vitaskuld er það hugsað af okkar hálfu þannig, að Alþingi setur rammann, dregur meginlínuna. Engum stendur það nær en Alþingi. En síðan var ekki hugmynd okkar að binda hendur ríkisstj. og lánastofnana varðandi reglur um hverja einstaka úthlutun. Það hlýtur að verða sveigjanlegt. Og er það ekki svo, að jafnvel við gildandi ástand hafa menn eitthvert verklag við þær úthlutanir sem þeir eru með, og ekkert er því til fyrirstöðu og ekkert er sjálfsagðara en að menn ætli sér tiltekið verklag við úthlutun líka, þegar meginstefna hefur verið mörkuð eins og frv. þetta gerir ráð fyrir. Og það var ekki hugmynd okkar að taka þar völd eða áhrif af hæstv. sjútvrh. eða öðrum í ríkisstj. Það er meira að segja tekið fram í grg., að við teljum eðlilegt að stefnan í þeim efnum sé mörkuð af ríkisstj. og af lánastofnunum og þeim sem eru í útgerðinni. Við ættum ekki að binda þetta niður skip fyrir skip.
Hæstv. ráðh. talaði um það að það þyrfti auðvitað að stöðva endurnýjun loðnuflotans, en það væri ekkert um það í lagafrv. Það er ekkert sem hindrar það að stefnumörkunin sé í þá áttina á hverjum tíma innan ramma lagafrv., það er bara verið að tala um heildarstærð.
Hæstv. ráðh. talaði líka um að það kynni að þurfa að taka tillit til atvinnusjónarmiða við úthlutun. Vitaskuld. Er það ekki gert? Auðvitað á að halda því áfram.
Hæstv. ráðh. talaði líka um manninn sem ætti ónýta bátinn og langaði til að endurnýja hann. Það er ekkert í þessu lagafrv. sem hindrar að hann fái að endurnýja. Það er meira að segja í lófa lagið fyrir ráðh. og lánastofnanir að ætla slíkum mönnum sérstakan forgang. Hér hefur líka verið flutt frv. um aukningu úreldingar þannig að auðvitað þarf það að fylgjast að. Hugmyndin með þessu frv., sem ég er alveg sannfærður um að menn munu skilja, er sú, að ef við aukum úreldinguna, þá aukum við svigrúmið til endurnýjunar. En við getum ekki endurnýjað ofan á þann flota sem þegar er fullstór. Þá lendum við bara í enn þá meiri örðugleikum.
Þegar ég segi að hér sé um mikinn misskilning að ræða hjá ráðh., þá er það fyrst og fremst varðandi það atriði, að auðvitað hljóta menn alveg eins núna og ekkert síður eftir að þetta er orðið að lögum að setja sér verklagsreglur um hvernig úthlutun fari fram. En ég taldi ekki rétt að binda það í lögum, en meginstefnuna, hvernig eigi að halda utan um heildina, verðum við beinlínis að binda í lögum vegna þess að við höfum margfalda reynslu fyrir því, að þetta fer allt úr böndunum hjá þeim blessuðu aðilum sem fara með stjórn þessara mála. Það tókst ekki einu sinni nógu vel hjá mér þó að ég væri kannske langtum strangari en nokkrir aðrir, hvað þá ef við berum það saman við reynslu síðustu missera eða daga, liggur mér við að segja, svo að ég vitni nú í frægt mál.
En auðvitað setur Fiskveiðasjóður sér reglur. Það má taka tillit til þess að einhver sé að úrelda skip og eigi þess vegna frekar forgang. Það má taka tillit til byggðasjónarmiða og þar fram eftir götunum. Auðvitað á ríkisstj. að marka stefnu um það, með hvaða hætti endurnýjunin á að fara fram. Það er tekið fram í grg. með þessu frv. að bátaflotinn sé úreltur. Auðvitað á hann þá að hafa vissan forgang eins og staðan er núna. En við flm. vildum ekki binda það í lögum. Við ætluðum ríkisstj. innan gefins ramma að beina kröftum sínum í þá áttina að halda uppi skynsamlegri stefnu að þessu leyti.
Þetta er í raun og sannleika meginatriði málsins. Við getum svo velt því fyrir okkur aftur og aftur, hvernig skip eigi að kaupa, en það er bara síbreytilegt. Það á eitt við á einum tíma og annað á öðrum tíma. Við getum líka velt fyrir okkur greiðslukjörum, eins og hv. þm. Guðmundur Karlsson gerði áðan, og kannske væri ástæða til þess að menn ættu frekar að greiða þessi skip heldur en ekki, þó að alls konar fordæmi séu nú komin upp í þeim efnum. En það er ekki meginatriði málsins. Meginatriði málsins er það, að við verðum að hafa hemil á stærð skipastólsins, við verðum að setja okkur reglur um það. Okkur hafa ekki dugað þær reglur sem við höfum verið með að undanförnu. Þess vegna er eðlilegt að Alþingi taki af skarið í þessum efnum, setji heildarrammann, en síðan er auðvitað stjórnvalda að sjá um útfærsluna og verklagsreglur í sambandi við úthlutun. Ég held að það sé þess vegna mjög eðlilegt og í rauninni sjálfsagt að Alþingi samþykki heildarstefnumörkun af þessu tagi með lögum.
Við verðum að horfast í augu við þá staðreynd, að við búum við sífellt harðnandi samkeppni á mörkuðum okkar, einkanlega í Bandaríkjunum. Hvernig ætlum við að mæta þeirri samkeppni? Við verðum að mæta henni með þeim hætti í fyrsta lagi að endurvæða fiskvinnsluna, hafa hana nýtískulega, en í öðru lagi með þeim hætti, að veiðarnar sjálfar séu ódýrar. Besta ráðið til að sjá til þess, að veiðarnar sjálfar séu ódýrar, er að sjá til þess, að fiskiskipastóllinn sé hæfilega stór þannig að við séum ekki að bera kostnað af því að vera með svo og svo stórt skömmtunarkerfi, veð séum með kostnaðinn af rekstri fleiri skipa en þarf til þess að veiða þennan fisk. Það er stærsti kostnaðarliðurinn, og ef við ætlun að standa okkur í samkeppninni verðum við að hugsa um þetta líka.
Ég skal ekki fjölyrða öllu frekar um þetta. En ég held að það sé alger misskilningur hjá hæstv. ráðh. að ætlast til þess, að úthlutunarreglur séu settar í lög. Mér finnst að það hafi verið eðlileg afstaða hjá okkur að það ætti að móta af bærum aðilum á hverjum tíma. En ég tel að það sé líka alger misskilningur hjá ráðh., að Alþingi eigi ekki að setja lög um það efni sem hér um ræðir. Ég tel að reynslan hafi sannað okkur að það beri nauðsyn til að setja lög af þessu tagi, og ég held að Alþingi hafi gert allt of lítið að því að marka heildarstefnu í vissum þáttum atvinnumálanna með þeim hætti sem reynt er að gera með þessu lagafrv. og öðrum sem við flm. þessa frv. höfum flutt samhliða þessu frv.
Ég ætla að vona að þetta mál fái góða umfjöllun í nefnd og farsælan framgang, því að ég er sannfærður um að þetta er eitt af mikilvægustu málum sem á þarf að taka. Við megum ekki drepa umr. á dreif með því að tala um smáatriðin og alls konar útúrdúra, eins og tilhneiging er til, en horfa fram hjá meginatriðinu. Og það er meginatriðið, einungis meginstefnan, sem verið er að setja fram í því frv. til l. sem hér er til umræðu. Ef við höldum áfram að drepa umr. á dreif, hugsa um loðnuflotann, hugsa um hvað eru margir gamlir bátar og hvort eigi frekar að fara togari á stað A heldur en B, þá komumst við aldrei til þess verks sem er mikilvægast, og það er að marka stefnuna um hvernig eigi að sjá til þess, að hér sé hæfilega stór fiskiskipastóll.