05.03.1981
Sameinað þing: 57. fundur, 103. löggjafarþing.
Sjá dálk 2734 í B-deild Alþingistíðinda. (2859)
100. mál, stefnumörkun í landbúnaði
Eyjólfur Konráð Jónsson:
Herra forseti. Þetta er vonandi ekki að verða spurningaþátturinn „Veistu svarið“. Athugasemdir hv. síðasta ræðumanns minna okkur á hvernig svör oddvita núv. hæstv, ríkisstj. venjulega eru, enda held ég að menn fari nú að átta sig á því. En þar sem sá ágæti maður er nú ekki hér mættur ætla ég ekki að ræða hans persónu sérstaklega að þessu sinni, það gefast tækifæri til þess síðar.
Næsti hv. ræðumaður þar á undan, talsmaður Alþfl. í landbúnaðarmálum, sagði: Betra er seint en aldrei. — Það eru ummæli hans um núverandi stefnu núv. ríkisstj. í landbúnaðarmálum. Hann sagði, að þar hefði allt verið stjórnlaust, og fáraðist mjög yfir því, og það hafa þeir Alþfl.- menn gert, eins og menn vita, í áratugi, einnig í viðreisnarstjórninni þótt þeir yrðu að láta þar í minni pokann, að allt of mikið væri framleitt í landbúnaðinum og allt of mikið byggt og allt of mikið ræktað. Allt þetta þekkja menn, og ég hélt satt að segja að t. d. ég og hv. þm. Stefán Valgeirsson og hæstv. landbrh. værum sammála um að vera á móti stefnu Alþfl.
Vitnisburðurinn um stefnu hæstv. ríkisstj. í landbúnaðarmálum frá Alþfl. er þessi: Betra er seint en aldrei. Ég held að hann hafi tvítekið það. Ég held að það sé dómur um það, að landbúnaðurinn sé staddur í erfiðleikum á þeim vegamótum, eins og bæði ég og hv. þm. Stefán Valgeirsson útlistuðum hér í nokkrum orðum í ræðum okkar. Ég held, að það séu mjög erfiðir og alvarlegir tímar fram undan í landbúnaðarmálum, og skal ekki fara lengra út í þá sálma. En ég bið stuðningsmenn hæstv. núv. ríkisstj. að hugleiða orð Alþfl.: Betra er seint en aldrei. Nú loksins eru þeir ánægðir. Nú er Alþfl. ánægður. Nú er Dagblaðið, málgagn ríkisstj., ánægt. Nú eru allir þeir, sem hafa nítt skóinn niður af bændum, ánægðir eftir þessum orðum að dæma. Og þetta eru sjálfsagt ekki mín orð. Mín orð eru nákvæmlega þau sömu og hv. þm. Stefáns Valgeirssonar. Það er mikill vandi fram undan í landbúnaðinum og miklir erfiðleikar. Ég held að hann hafi sagt eitthvað á þá leið, að hann væri hræddur um að minnkunin gæti haldið áfram. Það er ég líka hræddur um.
Að því er varðar aftur svör hæstv. landbrh., þá er ég honum mjög þakklátur fyrir þau. Hann vék að bæði því málinu, sem heyrir beint undir hann og fjmrh., þ. e. beinu greiðslurnar til bænda. Að vísu sagði hann að frá bændum hefðu ekki komið óskir um sérstaka athugun á þessu máli. Það er ekki rétt. Ég hef að vísu ekki opinberlega heyrt neitt nú nýverið um það, en ég las hér upp ályktun Búnaðarþings 1979, og ég held að ég verði að fá að endurtaka hana að gefnu þessu tilefni, að bændur hafi ekki óskað eftir athugun á þessu sínu mesta hagsmunamáli. Það hafa þeir einmitt gert. En þar segir um 6. mál þingsins:
„Tillaga Eyjólfs Konráðs Jónssonar um að hluti niðurgreiðslna og útflutningsbóta verði greiddur beint til bænda.
Málið afgreitt með eftirfarandi ályktun, sem samþykkt var með 24 shlj. atkv.:
Búnaðarþing telur, að enn liggi ekki fyrir nægar upplýsingar til þess að unnt sé að taka efnislega afstöðu til þeirra hugmynda, sem í till. felast, en óskar eftir því við stjórn Stéttarsambands bænda, að hún láti fara fram frekari könnun á málinu.“
Og í grg. segir:
Ýmsir hafa leitt hugann að því, hvort það fjármagn, sem hið opinbera ver til niðurgreiðslna og útflutningsbóta búvara, kunni að nýtast betur í öðru formi en því sem beitt hefur verið. Hér er um háar fjárhæðir að ræða og full ástæða til þess að gaumgæfa vel alla möguleika um hagkvæmari notkun þess fyrir landbúnaðinn og þjóðarheildina.
Ljóst er að hugmyndin um að greiða hluta framleiðsluverðs beint til bænda með þessu móti krefst ítarlegar skoðunar á mörgum þáttum framleiðslu- og sölukerfisins. M. a. munu hugmyndir Eyjólfs Konráðs Jónssonar vera í frumathugun hjá Stéttarsambandi bænda og því ekki tímabært fyrir Búnaðarþing að taka endanlega afstöðu til málsins.“
Þetta eru skýr orð og þarf ekki að fjalla um þau frekar. Það er sem sagt ósk Búnaðarþings að Stéttarsambandið haldi áfram þessum athugunum.
Ég efast ekki um að það hefur farið fram könnun á því, hvernig hægt væri að koma orlofsfénu beint til bænda. En ég er ekki viss um nema það geti verið að einhverju leyti flóknara. Þessir ágætu embættismenn okkar, sem þeir flestir eru, hafa nú fundið það upp að flækja hlutina býsna mikið á ýmsum sviðum og þ. á m. í orlofsmálum þannig að erfitt er fyrir menn að brjótast í gegnum frumskóginn oft á tíðum. Það kann vel að vera að þannig sé um það búið að þegar menn lendi inni í kerfinu og eigi að brjótast út úr því, þá sjái þeir ekki útgönguleiðina.
Þá er ég kominn að því að ræða um útreikninga Árna Jónassonar í bréfinu sem mér var sent 6. apríl 1979 og hæstv. ráðh. vék að. Þeir eru byggðir á þágildandi vísitöluútreikningum, þeim reglum og kerfi þegar búið er að margníðast á vísitölunni af öllum ríkisstj. og sérstaklega með niðurgreiðslu landbúnaðarvaranna til þess að hafa sem mest áhrif til fölsunar á vísitölu, vil ég segja. Allar ríkisstj. hafa verið að reyna að falsa blessaða vísitöluna, í staðinn fyrir að ganga hreint til verks og skerða kjörin, eins og núv. hæstv. ríkisstj. þó gerði, og breyta frá grundvellinum. Og nú er verið að breyta vísitölugrundvelli, ekki eftir ákvörðun núv. ríkisstj. að vísu. Það er miklu betra að koma hreint til verks. Að vísu gat hæstv. ráðh. þess réttilega, að með nýju vísitölunni og öðrum reglum kynni þetta dæmi að koma öðruvísi út. En bara samkvæmt ósköp einfaldri, venjulegri skynsemi hlýtur það að koma betur út fyrir bændur. og þar með neytendur, þótt vöruverðið sé lægra, að bændur fái sína peninga beint í hendur, í staðinn fyrir að bíða eftir einhverjum útreikningsdæmum og útreikningskúnst. Ég skil ósköp vel að hæstv. landbrh. hefur ekki búið til allar þessar kúnstir. Hann lendir í þessu kerfi, í þessu tilfelli að sjálfsögðu sem stjórnmálamaður, en líka embættismaður. Hann á að framkvæma þetta eftir einhverjum reglum sem eru orðnar svo skrumskældar, ekki af hans verkum, heldur allra mögulegra manna annarra, að það er ekki hægt af þessum sökum. Auðvitað á að breyta þessum frumskógi svo að fólkið í landinu skilji. Það er þetta sem ég átti við með ofstjórnarskerfinu, ekki að það væri sök hæstv. ráðh., — alls ekki. En það er haldið áfram á sömu braut. Það er haldið áfram á braut vinstri stefnunnar, sem hlýtur auðvitað að leiða til lakari lífskjara en ella væru og leiða til þess, að enginn veit sitt rjúkandi ráð í öllum ósómanum. Það er ekki einu sinni hægt að skilja svo einfalt mál, að það hljóti að vera betra fyrir bændur að fá sína peninga beint, af því að það þurfi að reikna þetta eftir einhverjum kúnstum, að vöruverðið muni hækka, smjörkg um 70 kr. eða mjólkurlítrinn eða hvað það nú er. Það er þetta sem er að verða óþolandi, og ég hygg að hæstv. landbrh. skilji mætavel að það þarf að brjótast út úr þessum vítahring.
Þá er hitt málið, rekstrar- og afurðalánin. Ég hef nöfnin á mönnum sem í henni voru, það voru nokkrir bankamenn og ýmsir heiðursmenn aðrir og ég held að hæstv. ráðh. hafi sagt að einn nm. hafi sagt við sig að Alþingi hafi orðið sér til minnkunar með því að samþykkja tillöguna. (Gripið fram í: Ekki minnkunar, en niðurstöður nefndarinnar væru í rauninni alvarlegar fyrir Alþingi.) Já, niðurstöður nefndarinnar væru alvarlegar fyrir Alþingi. Þá skil ég það svo, að Alþingi hafi gert eitthvað sem því var ekki sæmandi, það hafi samþykkt reglur sem eru óframkvæmanlegar, og þá hefur Alþingi náttúrlega orðið sér til minnkunar. Ég held að þetta hljóti að ganga upp svona og komi heim og saman.
Við vissum það allir, alþm., þegar við samþykktum þetta, að bankakerfið var búið æ ofan í æ að halda því fram að þetta væri óframkvæmanlegt. Við vissum líka allir jafnvel, að það var vel framkvæmanlegt, og það var margsinnis útlistað hvernig það væri framkvæmanlegt. Það er einfaldasta mál í heimi að koma peningum manna inn á bankabók eða sparisjóðsreikning eða hvernig sem þeir vilja fá þá, og um veðsetningarnar fer nákvæmlega eins og t. d. í sjávarútvegi. Þetta er ekkert einsdæmi, enda benti hæstv. ráðh. á það strax í næsta orðinu réttilega, og það er ég honum innilega þakklátur fyrir, að til væru einmitt þessar leiðir sem ég var að tala um, að afurðasölufyrirtækin legðu þetta annaðhvort inn á viðskiptareikning strax eða beint inn á bankareikning strax. Ráðh. sjálfur benti á leiðina. Ég hef oft bent einmitt á þessa leið, og ég las hér upp meira að segja grg. 25. nóv. s. l. um hvernig þetta gerðist í sjávarútveginum. Það gerðist 1977 endanlega. Að vísu hefur verið bannað allt frá árinu 1930 með lögum nr. 22 að færa launatekjur sjómanna og verkamanna í innskrift, eins og gert er með bændur. Það hefur verið bannað. En það voru samt vandkvæði á að koma aflahlutnum eða öllu heldur fiskverðinu stundum til útvegsmanna. Þeir fengu það ekki strax frá fiskvinnslunni. Þá gerði ríkisstj. samþykkt, svohljóðandi, með leyfi forseta:
„Ríkisstjórnin hefur ákveðið að beita sér fyrir því, að viðskiptabankar sjávarútvegsins taki að sér að annast greiðslur hráefnisandvirðis til fiskseljenda“ o. s. frv. — Síðan er bókað í gerðabók Landssambands ísl. útvegsmanna, að þetta hafi ekki gengið fram. Það var krafa þess og hún var samþ. af ríkisstj. Síðan segir: „Gekk ekki eða rak í þessu efni fyrr en forsrn. var ritað svo hljóðandi bréf, dags. 12. okt. 1977:
„Vér höfum ákveðið að rifta kjarasamningum við sjómenn, sem undirritaðir voru með fyrirvara 9. júlí s.l., vegna vanefnda á gefnu loforði ríkisstj. um greiðslu aflaandvirðis af afurðalánum.““ Þetta er auðvitað gert af því að bankarnir segja að þetta sé óframkvæmanlegt, neita að fari inn á það. Hvað gerist þá? Hér stendur enn þá bókað:
„Daginn eftir að bréf þetta var ritað var formaður LÍÚ boðaður á fund forsrh., sjútvrh: og forstjóra Þjóðhagsstofnunar. Þar var þeim gerð grein fyrir að LÍÚ mundi þann dag rifta kjarasamningum við sjómenn ef ekki fengjust efndir á hinu gefna loforði um greiðslu afurðaandvirðis. Eftir að kvaddir höfðu verið til tveir bankastjórar Seðlabankans fékkst loforð um að Seðlabankinn mundi gera það að skilyrði fyrir endurkaupum afurðalána að aflaandvirði væri greitt.“
Í framhaldi af þessum fundi, sama daginn, ritaði Seðlabankinn viðskiptabönkunum svohljóðandi bréf: „Í framhaldi af viðræðum milli ríkisstj., Seðlabanka, Landsbanka og Útvegsbanka um framkvæmd á þessu atriði hefur verið ákveðið að viðskiptabankarnir greiði af afurðaláni“ o. s. frv. Síðan eru nákvæmari fyrirmæli til viðskiptabanka um að greiða mönnum peningana sem þeir eiga að fá.
Það þarf eitt svona bréf, ekki annað. Auðvitað er þetta nákvæmlega á sama hátt hægt að gera gagnvart bændum eins og útvegsmönnum og sjómönnum, það sér hvert mannsbarn. Ég er satt að segja svo oft búinn að tala um þetta mál, að ég nenni því varta lengur. En ég er mjög þakklátur hæstv. landbrh. fyrir að hann virðist ætla að taka á báðum þessum málum og beita áhrifum sínum til þess að þau komist loks í höfn og vilji Alþingis verði staðfestur og framkvæmdur.