31.01.1983
Neðri deild: 31. fundur, 105. löggjafarþing.
Sjá dálk 1621 í B-deild Alþingistíðinda. (1373)
85. mál, efnahagsaðgerðir
Fjmrh. (Ragnar Arnalds):
Herra forseti. Hv. þm. Matthías Á. Mathiesen gerði að umtalsefni úthlutun bóta til láglaunafólks og bar fram fsp. í því sambandi. Eins og kunnugt er fór fram úthlutun bóta til lágtekjumanna í desembermánuði s.l. Þar var um að ræða eins konar neikvæðan tekjuskatt, sem greiddur var út eftir ákveðinni reiknireglu, sem sett hafði verið fyrir fram. Þrátt fyrir mjög mikla undirbúningsvinnu, sem viðhöfð var af nefndinni sem undirbjó málið, og þrátt fyrir mjög ítarleg samráð við fulltrúa launþegahreyfingarinnar var hins vegar ljóst, eftir að úthlutun hafði farið fram, að reglurnar voru á ýmsan hátt gallaðar. Einnig reyndist það miklu meiri ágalli en menn höfðu gert sér grein fyrir í upphafi, að bætur voru reiknaðar út frá skattframtölum liðins árs, en því miður eru ekki neinar aðrar tiltækar upplýsingar fyrir hendi við ákvörðun bóta af þessu tagi en einmitt þær upplýsingar sem eru á skattframtölum. En hvað um það, þessar upplýsingar skattframtalanna eru gallaðar og í raun og veru miklu hæpnari grundvöllur greiðslna úr ríkissjóði en menn gerðu sér grein fyrir þegar ákvörðun um það var tekin.
Ég ætla ekki hér að fjölyrða um ágalla þessarar úthlutunaraðferðar. Ég held að óumdeilt sé að þeir reyndust býsna margir. Það er verið að endurskoða úthlutun þá sem átti sér stað í desembermánuði s.l. Þegar þeirri endurskoðun er lokið gefst betra tækifæri til að taka þessi mál hér til umr. En í kjölfar þeirrar endurskoðunar er gert ráð fyrir að úthlutun sú, sem fram fór í desember, verði endurbætt á þann hátt að allmargar greiðslur verði sendar út til viðbótar þeim sem sendar voru út í desembermánuði.
Einnig er að sjálfsögðu í athugun hvernig skynsamlegast sé að haga greiðslum af þessu tagi síðar á árinu, en athugun á því er heldur ekki lokið og því ekki tímabært að taka málið til efnislegrar umr. að svo stöddu. Ég vænti þess hins vegar, að innan skamms verði það kleift.
Hv. þm. spurðist fyrir um það, hvort lagagrundvöllur væri fyrir hendi til greiðslu láglaunabóta — eða til þessa neikvæða tekjuskatts eða hvað helst á að kalla greiðslur af þessu tagi — og vitnaði til þess að hann hefði spurst fyrir um þetta með bréfi til fjmrn. í seinustu viku og svo hefði hann aftur nú nýverið átt hlut að því í fjh.- og viðskn., þ.e. í gær eða í morgun, að prófessor Sigurði Líndal var send beiðni um lagatúlkun í þessu máli. Ég vil staðfesta það sem fram kom í máli hv. þm., að vegna fsp. frá honum og Sighvati Björgvinssyni s.l. föstudag:
„Sem svar við fsp. yðar, sem fram kom á fundi fjh.og viðskn. Nd. Alþingis í gær, vill rn. taka eftirfarandi fram:
Rn. telur enga lagalega fyrirstöðu á því að greiða bætur til láglaunafólks á grundvelli þeirra heimilda sem fjárlagafrv. fyrir árið 1983 veitir. Rn. minnir á að mörg dæmi eru þess, að Alþingi hafi veitt framkvæmdavaldinu svipaðar heimildir, og tilgreinir þar sérstaklega liðinn „Niðurgreiðslur á vöruverði“, sbr. lið 12 201 í 4. gr. fjárl. fyrir árið 1983.“
Eins og fram kom hjá hv. þm., þá var ákveðið í tengslum við setningu brbl. að greiða 175 millj. til fólks án þess að getið væri um það á því stigi með hvaða hætti það væri gert. Í brbl. var því heimild til greiðslu í desembermánuði. Sú greiðsla nam um 50 millj. kr. eins og flestum mun kunnugt. Viðbótarheimildin var síðan sett í fjárlagafrv. og síðan afgreidd í fjárlögunum sjálfum, að upphæð 130 millj., sem að vísu eru merktar efnahagsráðstöfunum, en á allra vitorði var að einmitt þessi sama upphæð var ætluð í þessu skyni, til útgreiðslu úr ríkissjóði til fólks sem talið væri að hefði sérstaka þörf fyrir stuðning frá ríkinu á þeim erfiðleikatímum sem nú ganga yfir.
Ég viðurkenni að eðlilegra hefði verið að í fjárlagafrv. hefði þessi fjárlagaliður heitið Greiðslur til láglaunafólks eða Greiðslur á neikvæðum tekjuskatti eða einhverju slíku nafni. En það varð nú ekki. Hann var nefndur allt öðru nafni. Hann var nefndur Efnahagsráðstafanir og vissu þó allir að hverju var stefnt í þessu sambandi. Ég hygg nú að mörg dæmi séu um það að fjárlagaliðir séu ekki nánar eða betur tilgreindir heldur en á sér stað í þessu tilviki, eins og raunar er vitnað til í bréfi rn., þar sem á það er benf að einn fjárlagaliður er gjarnan nefndur Niðurgreiðslur, en það fer síðan eftir nánari ákvörðun ríkisstj. með .hvaða hætti þessar niðurgreiðslur eiga sér stað, hvaða vörutegundir eru þar valdar og með hvaða hætti þessu fé er komið til neytenda. Það geta verið margar leiðir sem koma til greina og það er ævinlega ákvörðun ríkisstj. hverju sinni hvaða leið hún velur.
Auk þess eru býsna mörg fordæmi fyrir því að greiðslur til almennings í formi niðurgreiðslna hafi verið ákveðnar með aukafjárveitingu. Hygg ég að það hafi verið gert flest ár.
Ég sé ekki ástæðu til að fjölyrða frekar um þessa hlið málsins. Það er skoðun okkar í fjmrn. að fjárlagaheimildin sé sú heimild sem þörf er á í þessu sambandi. Við teljum enga lagalega fyrirstöðu á því að greiða bætur á þeim grundvelli sem fyrir liggur. Aftur á móti er fsp. sem send hefur verið til prófessor Sigurðar Líndals allt annars eðlis, og er satt að segja svo einkennilega orðuð af jafn ágætum og gáfuðum nefndarmönnum sem þar áttu í hlut, að mig undrar stórum. Þar er ekki spurt að því hvort einhver lagaleg fyrirstaða sé á því að bætur verði greiddar á grundvelli fjárlagaheimilda, heldur er spurt að því hvort næg lagafyrirmæli séu fyrir hendi til greiðslu á bótum af þessu tagi. Sem sagt, fyrirspyrjendur vita alveg fyrir fram að þeir fá neikvætt svar. Þeir haga orðalagi bréfsins beinlínis með það fyrir augum að svarið verði neikvætt. Ég er út af fyrir sig ekkert að gagnrýna það að menn hagi orðalagi bréfa á þann veg sem þeim sýnist, en svarið kemur ekki til með að segja neitt sem skiptir máli í þessu sambandi. Það sem skiptir máli í þessu sambandi er það sem ég hef nú þegar rætt, að það virðist ekki vera nem lagaleg fyrirstaða á því að bætur séu greiddar með þessum hætti. En það er hins vegar alveg ljóst, og við þurfum ekki að spyrja Sigurð Líndal um það, að það eru engin lagaleg fyrirmæli um það að greiða skuli þessar bætur. Mér dettur ekki í hug að halda að nm. í fjh.- og viðskn. hafi látið sér til hugar koma að slík lagafyrirmæli væru fyrir hendi. Þeir þekkja alveg nægilega vel bæði fjárlagaheimildir og fyrirmæli fjárlaga og einnig þau lög, sem hér koma til greina, til þess að þurfa ekki að leita ráða hjá Sigurði Líndal um það, hvort slík lagafyrirmæli séu einhvers staðar fyrir hendi. Þetta vita þeir og þurfa ekki að spyrja að því. Það er í raun og veru alveg óskyld spurning, sem ekki kemur þessu máli neitt við, hvernig sem svarið verður. Og þar sem það getur að sjálfsögðu ekki verið nema á einn veg, þ.e. neitandi, þá virðist það nú ekki skipta neinu máli í þessu sambandi.