15.02.1983
Sameinað þing: 51. fundur, 105. löggjafarþing.
Sjá dálk 2016 í B-deild Alþingistíðinda. (1748)
192. mál, langtímaáætlun í vegagerð
Ólafur Þ. Þórðarson:
Herra forseti. Í umr. um vegamál hljóta það að vera þrjú höfuðatriði sem skipta máli. Í fyrsta lagi er það upphæð þess fjármagns sem fer til framkvæmdanna, í annan stað hvernig því er skipt og í þriðja lagi hvernig að verki er staðið. Ég ætla ekki að gagnrýna hér þá upphæð sem varið er til vegamála þessi ár sem hér er verið að tala um. Eftir atvikum vil ég einnig una þeirri skiptingu sem lagt er til. En hitt hlýtur að vera umhugsunarefni, hvernig að verki er staðið.
Það voru eðlileg vinnubrögð þegar vegagerð hófst hér á landi að ráða menn í vinnu með haka og skóflu og greiða þeim tímakaup fyrir unnin verk. En það er spurning, hvort það sé yfir höfuð skynsamlegt á okkar dögum að þessi opinbera stofnun, Vegagerð ríkisins, sjái sjálf að stórum hluta bæði um áætlanagerð verka og einnig að framkvæma verkin. Ég hygg að það væri t. d. fróðlegt að fá hér sem fskj. upplýsingar um gjaldskrár áhaldahússins á hinum ýmsu gögnum sem þeir skrifa út á hin ýmsu verk. Ég hefði t. d. gjarnan viljað fá upplýst hjá ráðh. hvað venjulegur áhaldaskúr verður leigður á í sumar, ef hægt væri að fá svör við því.
Það hefur komið í ljós að Vegagerðin og Hafnamálastofnun hafa staðið mjög ólíkt að framkvæmdum ef það er borið saman við t. d. Reykjavíkurborg. Hún hefur miklu meira beitt útboðum. Tvö hliðstæð verk voru unnin af Vegagerðinni annars vegar og Reykjavíkurborg hins vegar. Það voru undirgöng við Rauðavatn, sem Vegagerðin lét vinna, og undirgöng við Elliðaár á móti hesthúsum Fáks sem Reykjavíkurborg lét vinna. Ég hygg að það væri ákaflega fróðlegt að bera saman kostnaðinn við þetta. Það var athyglisvert í sumar að kynnast því hvernig áætlunargerð Hafnamálastofnunar og kostnaður varðandi t. d. Grundarfjörð fór gersamlega úr böndunum og horfa svo á hitt seinna í haust, þegar verið var að bjóða út hafnargerð við Stálvík, að þá kom fram miklu lægra tilboð en hinn áætlaði kostnaður útboðsgjafans, Vita- og hafnamálastofnunar. Ég tel t. d. alveg sjálfgefið að það eigi að bjóða út alla brúarsmíði á Íslandi, enga undantekningu með það. Ég tel það mjög óheillavænlega þróun að Vegagerðin haldi áfram að safna ársráðnum mönnum til starfa sem svo, þegar bestur er framkvæmdatíminn, þurfa að taka sitt sumarfrí eins og aðrir sem eru ráðnir sem ársmenn. Þannig gerðist það á Vestfjörðum í sumar að tekið var vikufrí þegar bestur tími var til framkvæmda vegna veðráttu .
Ég hygg að sú breyting sem ég er hér að tala um hljóti að koma í áföngum til þess að hinir ýmsu aðilar eigi kost á að aðlagast henni, m. a. starfslið Vegagerðarinnar. En ég er sannfærður um að það veldur ekki undir 30% skekkju í nýtingu á fjármagni til vegagerðar og hafnagerðar, hvort við höldum áfram að láta vinna þessi verk eftir tímakaupskerfi eða förum út í útboð á þessum verkum. Ég vil vekja athygli á því að t. d. varðandi sjávarútveginn hefur vinnan í landi hjá hraðfrystihúsunum fyrir löngu tekið þeirri breytingu að ekki er notað einfalt tímakaupsgreiðslukerfi, heldur er greitt fyrir afköst að verulegu leyti. Ég er ekki trúaður á að lífskjör í landinu væru jafngóð og þau eru ef við hefðum þar ekki breytt til.
Flestir hafa ábyggilega gert sér grein fyrir því, að í þeim kjarasamningum sem samþykktir hafa verið á liðnum árum hafa í mörgum tilfellum verið settar fram kröfur um aðbúnað, sem hljóta að vekja þá spurningu hvort ekki væri eðlilegra að greiða mönnum frekar óþægindaálag fyrir það sem á skortir í fullkomnustu aðbúð en spara aftur á móti kostnaðinn sem liggur í því að stjana undir mönnum á þann veg að stundum virðist sem vinnutíminn sjálfur fari til lítils.
Ég veit að þetta er ekki vinsælt umræðuefni og menn hafa gjarnan viljað drepa því á dreif að það eigi að bjóða út verk. Menn hafa komið sé undan því eftir öllum leiðum. En við hljótum að spyrja hvort það sé t. d. eðlilegt að vegavinnuverkstjóra sé falið það vald að ráða til sín mikið af vinnuvélum, sem e. t. v. eru í eigu manna honum mjög náskyldra eða hann er e. t. v. á bak við tjöldin einn af meðeigendunum. Erum við ekki hér að tala um vandamál sem er vissulega til staðar í þessu þjóðfélagi? Ég hygg að það væru heiðarlegri vinnubrögð að gefa út þá stefnuyfirlýsingu að við ætluðum að færa nýframkvæmdir vega yfir í útboð, en halda viðhaldinu aftur á móti innan verksviðs Vegagerðarinnar. Með því móti þyrftum við ekki að fara eins hratt í að fjölga ársmönnum hjá þessari stofnun og mundum tryggja það, að þann tíma sem hagstæðast er að vinna að opinberum framkvæmdum í þessu landi yrði unnið og menn þyrftu ekki að taka hann í sumarfrí.
Ég gæti nefnt hér ótal dæmi um fjárveitingar, sem ég veit að hafa farið í ýmsa afmarkaða kafla í vegum en hafa skilað sáralitlu, vegna þess að flutningurinn á tækjunum og skúrunum var það stór hluti, ásamt skatti til áhaldahúsanna, að þegar upp var staðið varð lítið eftir.
Þetta mál hefur mjög oft verið rætt af sveitarstjórnarmönnum. Ég held að menn þurfi ekki að líta á það sem gagnrýni á þær stofnanir sem ég er hér að tala um, heldur hljóti menn að íhuga hvort ekki sé eðlilegt að við tökum mið af þeim vinnubrögðum sem hafa fært vestrænum þjóðum árangur í verklegum framkvæmdum og eru þar almennt viðhöfð.
Ég óska eftir því við hæstv. samgrh. að hann afhendi gjaldskrá yfir hin ýmsu tæki sem leigð eru út frá áhaldahúsum Vegagerðarinnar.