28.02.1983
Efri deild: 51. fundur, 105. löggjafarþing.
Sjá dálk 2352 í B-deild Alþingistíðinda. (2080)

184. mál, kosningar til Alþingis

Dómsmrh. (Friðjón Þórðarson):

Herra forseti. Frv. það um breytingu á lögum um kosningar til Alþingis. sem hér liggur fyrir og komið er óbreytt frá hv. Nd., felur í sér breytingar á fjórum greinum kosningalaga. Í athugasemdum með frv. er gerð nokkur grein fyrir hverju þessara ákvæða fyrir sig. Tel ég ekki þörf að rekja efni þeirra allra hér, en vil þó fara nokkrum orðum um tvö ákvæðanna, þeirra sem eru í 2. og 3. gr. frv. Með fyrra ákvæðinu, sem er í 2. gr., er lagt til að þeim sem af trúarástæðum geta ekki sótt kjörfund á kjördegi verði heimilað að greiða atkvæði utan kjörfundar. Miðað við ákvæði 62. gr. laga er þetta eigi gild ástæða til að greiða atkvæði utan kjörfundar.

Fyrir sveitarstjórnarkosningar á s. l. vori kom í ljós að sumir kjósendur, sem teljast til Sjöunda dags aðventista, töldu það ekki samrýmast sinni trúarskoðun að neyta kosningarréttar síns á laugardegi, sem þá var kjördagur í fyrsta sinn. Gildir þetta um laugardaginn fram til sólseturs.

Heimild til að greiða atkvæði utan kjörfundar er samkvæmt 62. gr. laganna bundin við tilteknar ástæður, þ. e. fyrirhugaða fjarveru á kjördegi, ráðgerða sjúkrahúsvist og barnshafandi konur, sem ætla má að verði hindraðar í að sækja kjörfund á kjördegi. Aðrar ástæður heimila eigi atkvæðagreiðslu utan kjörfundar.

Hér er þess og að geta að kjósanda ber að greina kjörstjóra frá ástæðu þess að hann vill kjósa utan kjörfundar og gera grein fyrir því hvar hann muni verða staddur á kjördegi. Skal færa þessar upplýsingar í þar til ætlaða bók sem umboðsmenn lista hafa aðgang að. Reynist þessar ástæður ekki fyrir hendi á kjördegi er kjósanda skylt að tilkynna nærveru sína áður en atkvæðagreiðslu lýkur að viðlagðri refsiábyrgð. Vegna þessa ákvæðis töldu kjörstjórar eigi heimilt að leyfa utankjörfundaratkvæðagreiðslu af trúarástæðum, einkum við sveitarstjórnarkosningar á s. l. ári, þar sem þetta kom glögglega í ljós. Til að koma til móts við þessa kjósendur er lagt til að kveðið sé ótvírætt á um það í 62. gr. kosningalaganna að þeim sé heimil kosning utan kjörfundar ef þeir af trúarástæðum geta eigi sótt kjörfund á kjördegi.

Þótt ekki sé það lagt til nú tel ég ástæðu til að tekið verði til athugunar hvort raunveruleg ástæða sé til að kanna jafn rækilega og nú er gert rök kjósanda sem óskar eftir að kjósa utan kjörfundar. Mætti ætla að kjósanda mætti treysta til að meta það sjálfur hvort hann hafi ástæðu til að greiða atkvæði utan kjörfundar og að ekki séu efni til að láta skipta máli þótt ástæða reynist ekki fyrir hendi þegar kjördagur rennur upp. Það er rétt að minna á að fyrir alþingiskosningarnar í des. 1979 var heimilað að kjósa utan kjörfundar, þótt þær ástæður sem í lögum eru tilgreindar ættu ekki við, ef kjósandi hafði ástæður til að ætla að veður eða færð mundi hamla honum kjörsókn á kjördegi.

Síðara ákvæðið, sem ég vil minnast á, varðar notkun stimpla við utankjörfundaratkvæðagreiðslu. Það mál var tvívegis til meðferðar á hv. Alþingi á síðasta ári. Í samræmi við lög frá því þingi voru stimplar útbúnir til notkunar við sveitarstjórnarkosningarnar á s. l. ári. Voru stimplar notaðir hjá 51 kjörstjóra, þ. e. við borgarfógetaembættið í Reykjavík, hjá embættum sýslumanna og bæjarfógeta, í sendiráðum og hjá nokkrum hreppstjórum.

Að kosningum loknum leitaði dómsmrn. upplýsinga frá kjörstjórum og yfirkjörstjórnum í kaupstöðum um reynslu af notkun stimplanna. Hefur verið gert sérstakt yfirlit með þeim upplýsingum sem þar kom fram. Var þar bæði lýst kostum og göllum í sambandi víð notkun stimplanna. Ekki tel ég ástæðu til að lesa hér upp það yfirlit sem gert var. Með frv. þessu er hins vegar lagt til að fengin verði frekari reynsla af stimplanotkun áður en endanlega verði kveðið á um það að einungis skuli notaðir stimplar við utankjörfundaratkvæðagreiðslu.

Herra forseti. Ég tel eigi ástæðu til að rekja efni þessa frv. frekar en gert hefur verið. Ég legg til að því verði að þessari umr. lokinni vísað til 2. umr. og hv. allshn.