10.03.1983
Efri deild: 66. fundur, 105. löggjafarþing.
Sjá dálk 2885 í B-deild Alþingistíðinda. (2886)
216. mál, Landsvirkjun
Iðnrh. (Hjörleifur Guttormsson):
Herra forseti. Ég mæli fyrir frv. til l. um Landsvirkjun, en það var lagt fram í Nd. og er þaðan komið án breytinga frá því sem málið var lagt fyrir. Hér er um hið mikilsverðasta mál að ræða, sem segja má að sé lokagerð í sambandi við skiputag raforkuvinnslu og raforkuflutnings í landinu og að koma henni í aðalatriðum á eina hendi, þó að nokkrir aðilar framleiði raforku fyrir utan Landsvirkjun.
Þetta frv., sem hér liggur fyrir, er samið að beiðni iðnrn. af viðræðunefndum eignaraðila að Landsvirkjun, þ.e. fyrir utan fulltrúa ríkisins af fulltrúum Reykjavíkurborgar og Akureyrarbæjar, sem um þetta mál fjölluðu.
Aðdragandi að þessu máli er sá, að í febr. 1981, svo að ekki sé lengra litið til baka, var undirritaður á Akureyri sameignarsamningur milli ríkisstj., Reykjavíkurborgar og Akureyrarbæjar um Landsvirkjun, en samkv. þeim samningi, sem birtur er sem fskj. með þessu frv., mun Akureyrarbær 1. júlí n.k. gerast meðeigandi í Landsvirkjun og leggur til hennar eignarhlut sinn í Laxárvirkjun.
Í 5. tölul. ákvæða til bráðabirgða með þeim samningi segir að á aðlögunartímabilinu séu aðilar sammála um að vinna að endurskoðun á fyrirkomulagi stjórnarkjörs Landsvirkjunar og að nauðsynlegri lögfestingu á samkomulagi þeirra þar að lútandi. Auk ákvæða um stjórnarkjör var það álit eignaraðila að nauðsynlegt væri að lögfesta ýmis önnur atriði sameignarsamningsins, t.d. skilgreiningu á hlutverki og starfssvæði fyrirtækisins, eignarhlutdeild, höfuðstól og arðgreiðslum. Þar fyrir utan var svo tekið á nokkrum atriðum sem iðnrn. óskaði eftir að fjallað yrði um við undirbúning að þessu frv., þ.á m. varðandi aðild annarra sveitarfélaga en Reykjavíkurborgar og Akureyrarbæjar að fyrirtækinu, þeim skilyrðum sem sett eru fyrir slíkri aðild og möguleikum sveitarfélaga í landinu, landshlutasamtaka þeirra sérstaklega, til að fylgjast með málefnum þessa stóra fyrirtækis.
Með samningi sem undirritaður var í Reykjavík 11. ágúst s.l. var samið um að Landsvirkjun yfirtæki frá síðustu áramótum til eignar og reksturs meginstofnlínukerfi landsins, hinar svokölluðu byggðalínur. Jafnframt var, með vísun til 1. gr. laga nr. 60 frá 1981, um raforkuver, samið um að Landsvirkjun mundi reisa og reka Blönduvirkjun, Fljótsdalsvirkjun og Villinganesvirkjun, sbr. einnig þál. dags. 6. maí frá 1982. Með gerð þessa samnings varð grundvallarbreyting á hlutverki og starfssviði Landsvirkjunar. Hlutverk hennar hefur þannig vaxið í það að reisa og reka öll meiri háttar raforkuver í landinu og annast raforkuflutning milli landshluta. Starfssvæði Landsvirkjunar verður þannig nánast landið allt.
Það atriði sem ekki skiptir minnstu máli í sambandi við þennan sameignarsamning og þá lagasetningu sem hér er till. um er að Landsvirkjun skuldbindur sig til að selja raforku í heildsölu samkv. sömu gjaldskrá til allra landshluta frá afhendingarstöðvum út frá stofnlínukerfinu.
Það tókst heildarsamkomulag milli þeirra nefnda sem um þetta mál fjölluðu, en þær unnu verk sitt frá nóvembermánuði s.l. til janúarloka. Þann 28. jan. undirrituðu þessar nefndir sameiginlega bókun um samkomulag um frv. það sem hér liggur fyrir og það hlaut síðan staðfestingu ríkisstj. og einnig Reykjavíkurborgar og Akureyrarbæjar, þannig að eignaraðilar hafa fyrir sitt leyti fallist á frv. eins og það hér er flutt og er þannig um það víðtækt samkomulag.
Helstu nýmæli samkv. þessu frv. eru:
1. Breytt er ákvæðum laganna um eignarhlutdeild eignaraðila. Eftir sameiningu Laxárvirkjunar við Landsvirkjun og með því að ríkissjóður hefur með ákvæði 8. gr. 3. tölul. samningsins frá 11. ágúst 1982 tekið að sér greiðslu vegna áframhaldandi 50% eignaraðildar ríkissjóðs að Landsvirkjun verður eignarhlutdeildin þannig: Ríkissjóður á 50%, Reykjavíkurborg 44.525% og Akureyrarbær 5.475%, nákvæmt tilgreint.
2. Með hliðsjón af breyttu hlutverki og starfssvæði Landsvirkjunar er ákvæðum um hlutverk fyrirtækisins breytt á þann veg að starfssvæði þess nær að heita má til landsins alls. Kveðið er á um hlutverk Landsvirkjunar að hafa með höndum meginhluta orkuöflunar og heildsölu raforku í landinu. Aukin er skylda Landsvirkjunar til að hafa með viðunandi öryggi tiltæka nægilega raforku til að anna þörfum viðskiptavina sinna á hverjum tíma.
3. Starfssvæði Landsvirkjunar er skilgreint sem orkusvæði og er ákveðið landið allt, eftir því sem raforkuverð fyrirtækisins, stofnlínur og aðveitustöðvar spanna.
4. Ákvæðum laganna um stofnframlög og eiginfjárframlög er breytt til samræmis við ákvæði sameignarsamningsins þar um.
5. Til samræmis við skuldbindingu Landsvirkjunar samkv. samningum frá 11. ágúst 1982 og samkv. sameignarsamningum frá 27. febr. 1981 er lagt til að lögfest verði að sama gjaldskrá skuli gilda um afhendingu rafmagns til almenningsrafveitna frá afhendingarstöðum Landsvirkjunar.
6. Breytt er ákvæðunum um einfaldar ábyrgðir eignaraðila á skuldbindingum Landsvirkjunar.
Felld eru úr gildi ákvæði sem sérstaklega eiga við um Búrfellsvirkjun og ábyrgðir hennar vegna.
8. Landsvirkjun fær nú það hlutverk að reisa og reka öll meiri háttar raforkuver í landinu og starfrækja meginstofnlínukerfi landsins, hinar svokölluðu byggðalínur, en hringtengingu þeirra verður væntanlega lokið á yfirstandandi ári eða í síðasta lagi á hinu næsta. Nær þá starfssvæði fyrirtækisins til allra landshluta. Með hliðsjón af því er lagt til að lögfest verði að önnur sveitarfélög en Reykjavíkurborg og Akureyrarbær hafi möguleika á að gerast eignaraðilar að fyrirtækinu.
9. Með tilliti til þess að Landsvirkjun mun starfa í öllum landshlutum er lagt til að komið verði á föstum samráðsvettvangi við samtök sveitarfélaga í hinum einstöku landshlutum um málefni fyrirtækisins. Í frv. er lagt til að haldnir verði ársfundir með þátttöku fulltrúa frá landshlutasamtökum sveitarfélaga, þar sem kynntar verði áætlanir og afkoma Landsvirkjunar og þar sem fulltrúar sveitarfélaga geta komið sjónarmiðum um málefni Landsvirkjunar á framfæri.
10. Þá er stjórnarfyrirkomulagi breytt þannig, að stjórnarmönnum er fjölgað um tvo og kjörtímabil stjórnar stytt úr sex árum í fjögur ár. Þá er og lagt til að ráðh. orkumála skipi einn fulltrúa til setu á fundum stjórnar.
Herra forseti. Það mætti tala langt mál um þetta frv. hér, svo mikilsvert sem það er, en ég ætla ekki að taka tíma til þess. Ég vil aðeins minna á að að þessum málum hefur verið unnið alllengi, skipulagsmálum raforkuiðnaðarins í landinu. Skoðanir hafa verið nokkuð skiptar um það, en færst þó nær því samkomulagi sem hér liggur fyrir smám saman. Raforkuvinnslan hefur verið að vaxa hvað snertir uppsett afl og framleidd orka í vatnsaflsstöðvum landsins eru nú uppsett um 750 megawött samtals, í gufuaflsstöðvum 25–30 megawött og í olíustöðvum eitthvað yfir 100 megawött. Hefur orðið mikil breyting á þessu frá því sem var fyrir fáum áratugum og ekki síst hinu, að nú eru að heita má öll rafveitusvæði landsins samtengd með stofnlínum. Það má segja að sé eðlileg forsenda þess að fyrirtæki af þessari gerð verður til, þar sem er þessi nýja útfærða Landsvirkjun sem að stofni til byggir á því fyrirtæki sem ríkið og Reykjavíkurborg hafa staðið að frá árinu 1965 að telja.
Herra forseti. Ég vænti þess að það megi takast fyrir lok þessa þings að afgreiða þetta frv. sem lög frá Alþingi og legg til að að lokinni þessari umr. verði málinu vísað til hv. iðnn.