30.11.1983
Efri deild: 23. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 1275 í B-deild Alþingistíðinda. (1115)

122. mál, framsal sakamanna

Landbrh. (Jón Helgason):

Hæstv. forseti. Á þskj. 152 er frv. til l. um framsal sakamanna og aðra aðstoð í sakamálum. Það var samið í dómsmrn.

Frv. er flutt í tengslum við væntanlega aðild Íslands að samningi Evrópuráðsins um framsal sakamanna og tveimur viðbótarsamningum við hann og samningi Evrópuráðsins um gagnkvæma aðstoð í sakamálum ásamt viðbótarsamningi við hann. Framangreindir samningar hafa verið undirritaðir af Ístands hálfu og verða fullgiltir verði frv. þetta að lögum. Að höfðu samráði við utanrrn. eru framangreindir samningar prentaðir sem fskj. með frv. þessu. Auk þess er á bls. 9–12 í grg. tekið saman yfirlit um efnislegt innihald samninganna.

Aðalefni frv. er um framsal sakamanna. Hér á landi gilda engin almenn lög um þetta efni, en í 9. gr. almennra hegningarlaga eru nokkur efnisatriði um framsal sakamanna. Um framsal sakamanna á milli Norðurlandanna gildir hins vegar samræmd löggjöf. Eru íslensku lögin nr. 7 frá árinu 1962. Á þeim voru gerðar breytingar með lögum nr. 44/1975. Eftir gildistöku laga um framsal sakamanna til hinna Norðurlandanna hefur skapast verulegt ósamræmi um framsal. Framsal er það viðamikil ráðstöfun að til þess ætti ekki að koma nema samkvæmt skýrri lagaheimild.

Frv. þetta byggir á norrænni löggjöf um framsal, en náið samstarf var á milli hinna Norðurlandanna er þau endurskoðuðu eða settu almenn lög um framsal. Framangreind endurskoðun á framsalsákvæðum í löggjöf hinna Norðurlandanna var gerð í framhaldi af gerð Evrópusamnings um framsal og byggir á þeim meginreglum sem lagðar eru í samningnum.

Þessi samvinna Norðurlandanna var framhald samvinnu um samræmda löggjöf um framsal milli Norðurlandanna og stöðu Norðurlandanna til Evrópusamnings um framsal. Telja verður æskilegt að á Norðurlöndum gildi sömu grundvallarákvæði um framsal.

Frv. það sem hér er til umr. skiptist í fimm meginkafla. Í 1. kafla er fjallað um skilyrði fyrir framsali, í II. kafla um meðferð framsalsmála, í III. kafla um aðrar ákvarðanir í tengslum við framsal, í IV. kafla um aðra aðstoð vegna reksturs sakamála og í V. kafla um sameiginleg lokaákvæði.

Eins og áður sagði fjallar I. kafli frv. um skilyrði framsals. Skilyrði framsals samkv. frv. eru þau að viðkomandi maður sé í erlenda ríkinu grunaður, ákærður eða dæmdur fyrir hinn refsiverða verknað. Þó er framsal aðeins heimilt fyrir verknað eða sambærilegan verknað sem getur varðar fangelsi í meira en eitt ár samkv. íslenskum lögum. Á þetta bæði við þegar um er að ræða framsal til meðferðar máls og vegna fullnustu dóms.

Ef um er að ræða framsal vegna meðferðar máls þarf auk framangreinds skilyrðis að vera búið að taka ákvörðun í erlenda ríkinu um að sá sem óskast framseldur skuli handtekinn eða fangelsaður fyrir viðkomandi verknað.

Ef um er að ræða framsal til fullnustu á refsingu þarf refsingin að vera a.m.k. fjögurra mánaða refsivist eða, ef vista á viðkomandi á stofnun samkv. dómi, verður dvöl hans þar að geta varað í a.m.k. fjóra mánuði.

Í 2. og 4. til og með 10. gr. frv. eru ákvæði um í hvaða tilfellum framsal er óheimilt, að undantekinni 7. gr., þar sem heimilt er að synja um framsal ef ákvæði greinarinnar eiga við. Þá er í lok I. kafla ákvæði um skilyrði sem setja skal fyrir framsali. Heimilt er að setja frekari skilyrði fyrir framsali en frv. gerir ráð fyrir, en gagnkvæmir samningar geta takmarkað þá heimild.

Í II. kafla frv. er fjallað um meðferð á beiðnum um framsal. Ákvæði frv. eru að flestu leyti í samræmi við ákvæði laga nr. 7/1962, um framsal sakamanna til hinna Norðurlandanna. Helsta frávikið frá þeim lögum er að í þessu frv. er ekki gert að skilyrði að rannsókn vegna framsalsmáls sé dómsrannsókn. Er það í samræmi við þróun rannsóknar í refsimálum hér á landi.

Í IV. kafla eru ákvæði um atriði sem nauðsynlegt er að lögfesta svo að hægt sé að fullgilda Evrópusamning um gagnkvæma aðstoð í sakamálum. Efnisatriði í þessum kafla eru tvö. Í fyrsta lagi, er ákvæði um að til að afla sönnunargagna til notkunar í refsimáli í öðru ríki sé heimilt að beita ákvæðum laga um meðferð opinberra mála um leit og hald á munum á samsvarandi hátt og í sambærilegum málum sem rekin eru hér á landi.

Í öðru lagi er heimilað að maður sem fangelsaður er hér á landi eða sviptur frelsi samkv. dómi vegna refsiverðs verknaðar skuli sendur til annars ríkis til yfirheyrslu sem vitni eða til samprófunar. Í þessum kafla eru svo ákvæði um skilyrði til að hægt sé að verða við beiðni um framangreind atriði og um málsmeðferð.

Í lokakafla frv. er heimildarákvæði um að gera samninga um framsal og aðra gagnkvæma aðstoð í sakamálum með ákveðnum skilyrðum sem þó mega ekki ganga gegn ákvæðum frv. Rétt er að nefna að frv. sem slíkt, verði það að lögum, felur ekki í sér skyldu til framsals þótt uppfyllt séu ákvæði þess, en framsalssamningar geta falið í sér skilyrði til framsals.

Í aths. við frv. er gerð grein fyrir þeim samningum um framsal sem taldir eru í gildi. Eru þeir allir gerðir fyrir lýðveldisstofnun og flestir frá síðustu öld.

Í frv. er tekin sú afstaða til samninganna að þeir halda gildi sínu þótt frv. verði að lögum og ákvæði þeirra séu ekki í samræmi við ákvæði frv. Verði frv. að lögum er eðlilegt að í kjölfarið fylgi endurskoðun á samningunum eða að þeim verði sagt upp. Gildi lagasetningarinnar. mundi takmarkast um of ef eldri samningar stæðu óbreyttir. Verði frv. þetta að lögum gilda samt áfram lög um framsal sakamanna til hinna Norðurlandanna.

Áður en endanlega var gengið frá frv. þessu var það sent nokkrum aðilum til umsagnar. Bárust ýmsar gagnlegar ábendingar frá Þórði Björnssyni ríkissaksóknara og Jónatan Þórmundssyni prófessor og voru þær hafðar til hliðsjónarmið endanlega gerð frv.

Fjárlaga- og hagsýslustofnun hefur látið það álit í té að verði frv. að lögum muni það ekki hafa aukningu útgjalda í för með sér.

Hæstv. forseti. Ég legg til að að lokinni þessari umr. verði frv. vísað til 2. umr. og hv. allshn.