21.03.1984
Neðri deild: 61. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 3993 í B-deild Alþingistíðinda. (3424)
129. mál, tekjuskattur og eignarskattur
Ólafur Ragnar Grímsson:
Herra forseti. Ég hefði nú kosið að hv. þm. Karvel Pálmason hefði fengið að bera hér af sér sakir og hv. þm. Pétur Sigurðsson hefði fengi að leiða hv. tvo þm. Framsfl. í allan sannleikann um fiskmat. Ég sé greinilega að forseti hefur verið þeirrar skoðunar að öllum þingheimi væri ljóst að það væri hrein og klár della sem þessir tveir þm. Framsfl. hefðu hér verið að segja. Þess vegna væri engin þörf á að leiðrétta þetta sérstaklega. (PS: Þetta eru líka hagsmunir frystihúsanna, Ólafur.) Já, það er að vísu rétt. Ég ætla ekki að nota þennan tíma til þess að svara þeim skætingi sem kom hér í minn garð frá þessum tveimur síðustu ræðumönnum, hv. Ólafi Þ. Þórðarsyni og Stefáni Guðmundssyni. Það voru sérkennilegar ræður sem þeir fluttu hér hæstv. forsrh. Steingrímur Hermannsson og hv. þm. Þorsteinn Pálsson. Þeir höfðu það eitt fram að færa að allir væru að misskilja þá. Hv. þm. Ólafur Jóhannesson væri að misskilja þá. Hv. þm. Ellert B. Schram væri að misskilja þá. Ásmundur Stefánsson væri að misskilja þá. Kristján Thorlacius væri að misskilja þá. Merkilegt að þessir tveir formenn ríkisstjórnarflokkanna skuli vera svona misskildir menn. En þetta er ekki í fyrsta sinn sem þessir tveir forustumenn stjórnarflokkanna hafa komið hér upp í umr. um þetta skattafrv. og ásakað alla aðra um að málflutningur þeirra, sem á móti ákvæðum frv. eru, sé byggður á misskilningi. Þegar frv. var fyrst til umr. hér í hv. Nd. bentum við ýmsir á að í frv. fælist allnokkur skattahækkun. Þá reis upp fjmrh. og forustulið Sjálfstfl. og sagði að þetta væri allt saman misskilningur. Það væri mikill misskilningur að í þessu frv., eins og það lá hér fyrir fyrst, fælist skattahækkun. Þeir fóru í ríkisfjölmiðlana og mótmættu því að í þessu frv. fælist skattahækkun. Þeir stóðu hér í ræðustól og sögðu að það væri misskilningur að í þessu frv. fælist skattahækkun. En síðan brá svo við nokkrum mánuðum seinna að þeir viðurkenndu að það væri rétt hjá okkur að í frv. hefði falist skattahækkun. Og þeir fluttu brtt. til að leiðrétta þennan misskilning sem reyndist vera þeirra eigin misskilningur en einskis annars. Einu mennirnir sem sannarlega reyndust vera haldnir misskilningi hér við 1. umr. málsins í þessari hv. deild voru formaður og varaformaður Sjálfstfl., hæstv. forsrh. og hæstv. fjmrh. Saga þessa máls hér í þinginu er því fyrst og fremst saga þess hvernig stjórnarliðið hefur orðið að leiðrétta sinn eigin misskilning.
Nú gerist það að sú leiðrétting sem stjórnarliðið kom sjálft með á frv. er dregin til baka í Ed. og flutt er till. um skattahækkun. Hæstv. forsrh. tók til máls í þessum umr. undir því yfirskini að hann væri að svara hv. þm. Svavari Gestssyni, en í raun var þetta tilraun til að svara hv. þm. Ólafi Jóhannessyni. Hv. þm. Ólafur Jóhannesson hefur þegar svarað forsrh. og lýst því yfir skýrt og skorinort, eins og alþjóð er kunnugt, að allar þessar röksemdafærslur um skattabyrði milli ára séu, svo vitnað sé orðrétt í hv. þm. Ólaf Jóhannesson, „skollaleikur sem hvert barn sér í gegnum“. Og ég spyr hæstv. forsrh.: Hvort heldur hann að þjóðin trúi frekar honum eða Ólafi Jóhannessyni í þessu efni? Það er alveg ljóst að tveir rétt kjörnir þm. stjórnarflokkanna hafa lýst sig sammála þeirri gagnrýni sem stjórnarandstaðan hefur flutt á þessa skattahækkun. Ólafur Jóhannesson gerði það í Ed. og Ellert B. Schram gerði það í leiðara Dagblaðsins og Vísis í dag. Í leiðaranum segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Eitt helsta kosningaloforð stjórnarflokkanna var slagorðið um lækkaða tekjuskatta. Stjórnarsáttmálinn tók í sama streng. Skattar áttu ekki að hækka. Ráðherrar hafa margsinnis endurtekið síðan að skattar skyldu ekki hækkaðir.
Hér er vert að benda á að enginn minntist á skattbyrði, enda verður að ætla að menn eigi við hvorutveggja þegar talað er um hækkaða eða lækkaða skatta. Stjórnmálamenn eru að segja kjósendum að skattar og greiðslubyrði þeirra sé spennt til hins ýtrasta og lengra verði ekki gengið.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur margoft ítrekað að skattar eigi ekki að vera afturvirkir. Skattþegar eigi að vita nákvæmlega hver skattprósentan og álagningin verði þegar þeir telja fram.
Með skattahækkuninni nú hefur verið vikið frá þessari afstöðu. Í því felst skollaleikurinn.“
Þessi ummæli eru nákvæmlega sams konar dómur og hv. þm. Ólafur Jóhannesson felldi í Ed. Þar sagði hv. þm. að ósanngjarnt væri að láta þessa skattahækkun koma í kjölfarið á mjög tilfinnanlegri kjaraskerðingu. Hann sagði einnig að það væri óviðfelldið í mesta máta að nota tækifærið þegar fólk hefði fengið eitthvað hærra kaup og taka hluta af því aftur með því að hækka skattstigann.
Ég rifja upp að hæstv. fjmrh. beitti sér fyrir því í febrúarmánuði að framtalsfrestur var framlengdur um vikutíma eða svo. Meginrök hæstv. fjmrh. fyrir því að framlengja framtalsfrestinn voru að hann samþykkti þá skoðun, sem kom fram hér á hv. Alþingi, að skattgreiðendur ættu kröfu á að fá að vita hver skattstiginn yrði þegar þeir skiluðu framtali sínu. Þess vegna beitti fjmrh. sér fyrir því, sem var óvenjulegt ef ekki einsdæmi, að framtalsfresturinn var formlega framlengdur. Rökin voru þau að fjmrh. vildi að fólkið í landinu vissi skattstigann þegar það skilaði framtalinu. Nú kemur fjmrh. hér, röskum mánuði eftir að hann framlengdi framtalsfrestinn á þessum grundvelli, og flytur till. um að hækka skattstigann. Samkv. hans eigin rökum, sem notuð voru í febrúarmánuði þegar hann var að slá sig til riddara með því að framlengja framtalsfrestinn, ætti framtalsfresturinn ekki að vera útrunninn enn. Ég spyr hæstv. fjmrh.: Hvað á að þýða að koma svona aftan að fólkinu í landinu, standa keikur í febrúarmánuði og segja: Ég er að framlengja framtalsfrestinn svo allir viti hver skattstiginn á að vera þegar þeir skila framtalinu sínu inn, en hlaupa svo frá öllu saman nú og leggja fram till. um hækkun á skattstiganum? Það væri æskilegt að hæstv. fjmrh. útskýrði fyrir fólkinu í landinu hvernig þetta er hægt.
Í öðru lagi er það sérstök ósvífni að sækja rökstuðning í þessa skattahækkun í nýgerða kjarasamninga. Það liggur alveg ljóst fyrir að kjarasamningarnir hafa verið notaðir sem tilefni skattahækkunar. Ræður hæstv. forsrh. og hv. þm. Þorsteins Pálssonar í dag sanna að þeir hafa vitandi vits verið að nota kjarasamningana til að hækka þessa skatta. Þeir koma hér í ræðustólinn og segja blákalt við forseta Alþýðusambands Íslands og formann BSRB, Kristján Thorlacius og Ásmund Stefánsson: Við höfum ekki lofað ykkur neinu um það að breyta ekki sköttunum. Það er allt saman misskilningur hjá ykkur að svo hafi verið. En hvað segja Ásmundur Stefánsson og Kristján Thorlacius í bréfi sínu? Þeir segja, með leyfi hæstv. forseta:
„Í þessu sambandi skal vísað til þess, er skýrt kom fram í viðræðum um kjarasamning ASÍ og VSÍ, að ekki væri gert ráð fyrir aukinni skattheimtu“.
Þorsteinn Pálsson og Steingrímur Hermannsson segja í dag að ekkert hafi verið á það minnst. Ætli það sé ekki réttara, sem forseti Alþýðusambandsins og formaður BSRB segja um þetta efni, að alveg greinilega hafi verið gengið úr frá því í kjarasamningunum að skattstiganum yrði ekki breytt. Það minntist ekki nokkur maður á hækkun skattstigans þegar kjarasamningarnir voru til umr. hér í þinginu, og var þó tekinn heill dagur í að ræða það og hvað ríkisstj. mundi gera í kjölfarið á þessum kjarasamningum. Þá minntist ekki nokkur maður á, enginn ráðh. og enginn í stjórnarliðinu, að eitt af því sem ríkisstj. mundi gera sem lið í þessum kjarasamningum væri að hækka skattstigann. Það var algjör þögn um það atriði. Það er ekki fyrr en mörgum vikum seinna sem það er dregið fram í dagsljósið. Og svo hafa forustumenn stjórnarflokkanna til að bera þá óskammfeilni að segja að það sé bara sjálfsagt mál.
En það segir meira í bréfinu frá Ásmundi Stefánssyni og Kristjáni Thorlacius. Þar segir einnig, með leyfi hæstv. forseta:
„Þá voru og gefnar skýrar yfirlýsingar af hálfu fulltrúa fjmrh. í samningaviðræðum við BSRB um að auknar tekjur ríkissjóðs vegna almennra launahækkana næðu langleiðina til að brúa bilið á milli áætlaðra útgjalda ríkissjóðs vegna launahækkana skv. fjárlögum og aukinnar hækkunar skv. þeim samningi sem undirritaður var 29. febrúar s. 1.“
Það er þess vegna alveg ljóst að þeir forustumenn opinberra starfsmanna sem gerðu þennan samning við fjmrh. gerðu hann í trausti þess að fjmrh. ætlaði ekki að fara að afla sérstakra tekna vegna þessa kjarasamnings því rn. hans hafði gefið yfirlýsingar um að það væru nægilegar tekjur til staðar.
Í sjónvarpinu í gærkvöld greip hæstv. fjmrh. Albert Guðmundsson til þess ráðs að reyna að svara Ólafi Jóhannessyni. Það var merkilegt að formaður Sjálfstfl., hv. þm. Þorsteinn Pálsson, kom með nákvæmlega sömu þuluna í tilraun sinni til að svara hv. þm. Svavari Gestssyni í umr. áðan. Þulan var á þá leið hjá hæstv. fjmrh., eins og hann sagði orðrétt í sjónvarpinu,“ að tillögur Ólafs Jóhannessonar í skattamálum hefðu þýtt 600 millj. kr. aukna skattheimtu á almenning.“ Tillögur Ólafs Jóhannessonar í skattamálum hefðu þýtt þetta, sagði fjmrh. í sjónvarpinu í gærkvöld. (Fjmrh.: Ekki var minnst á till., heldur hugmyndir.) Jæja, hugmyndir, já, já. Látum alveg liggja á milli hluta hvort það eru kallaðar tillögur eða hugmyndir. Tillaga er það kannske sem formlega er lagt fram hér í þinginu, en hugmyndir eru það sem þú sagðir að væri vilji Ólafs Jóhannessonar. Það þýðir ekkert að vera að hlaupa frá því hér núna. Það heyrði öll þjóðin þetta í sjónvarpinu í gærkvöld. (Fjmrh.: Ég var þar líka.) Já, það fór ekki fram hjá neinum að þú komst á síðustu stundu því að Þorsteinn Pálsson, Friðrik og Lárus neituðu að fara fyrir þig. (Fjmrh.: Voru þeir beðnir um það?) Já, þeir voru beðnir um það, og voru hér umr. lengi dags á göngum þingsins um það hver ykkar ætti að fara. Þú vísaðir á Lárus og Lárus vísaði á Þorstein og Þorsteinn vísaði á Friðrik og Friðrik vísaði á þig. (Gripið fram í.) Menn höfðu ekki hugmynd um það, fyrr en þátturinn átti að byrja, hver ykkar mundi koma. (JBH: Eða hvort það yrði gat.) Eða hvort það yrði gat. Það er alveg rétt. En það er nú heimilisvandamál ykkar og kemur okkur ekki við hér í þinginu.
Hv. þm. Þorsteinn Pálsson tók til máls og sagði að till. Svavars Gestssonar þýddu 600 millj. kr. skattahækkun. Skv. þessum málflutningi fjmrh. og formanns Sjálfstfl. ætli þeir að vera hér með einhverjar till. og hugmyndir Ólafur Jóhannesson og Svavar Gestsson sameiginlega um að hækka skatta á almenning í landinu um 600 millj. Hvers konar bull er þetta eiginlega sem mönnum er boðið upp á hér? Það liggur alveg skýrt fyrir hér í þingskjölum hverjar eru tillögur Svavars Gestssonar. Þær liggja hér fyrir á sérstöku þskj. Um það verða greidd atkv. í þessari hv. deild. Það eru tillögur sem aðrir þm. stjórnarandstöðunnar standa að. Það er alveg ljóst að í þessum formlegu till., sem hæstv. fjmrh. og formaður Sjálfstfl. fá að greiða atkv. um, felst veruleg skattalækkun. Það er sérstaklega merkilegt dæmi um á hvaða stig þessi málflutningur er kominn að hv. þm. eins og Þorsteinn Pálsson og fjmrh. þurfa að sækja sér bullröksemdir og búa til algjöra endileysu til þess að réttlæta þessa skattahækkun, því að hvorki Ólafur Jóhannesson né Svavar Gestsson hafa nokkurs staðar sett fram neinar tillögur eða hugmyndir sem þýða 600 millj. kr. skattahækkun. Það er nokkuð erfitt að eiga rökræður við þessa menn um landstjórnina og efnahagsmálin þegar þeir beita röksemdum af þessu tagi.
Það liggur alveg ljóst fyrir að ríkisstj. hefur ákveðið að hækka skattana og hagnýta sér kjarasamningana sem röksemd í þeim efnum. Það liggur ljóst fyrir í öðru lagi að hæstv. fjmrh. frestaði framtalsskyldu á skattaframtali í febrúarmánuði með þeim rökum að skattstigar ættu að vera ljósir þegar framtalsfrestur rynni út. Nú hefur hæstv. fjmrh. hlaupið frá því fyrirheiti sínu og leggur fram till. um hækkaðan skattstiga. Það liggur fyrir í þriðja lagi að tveir þm. ríkisstjórnarflokkanna, Ólafur Jóhannesson og Ellert Schram, hafa báðir lýst algjörri andstöðu sinni við þessa skattahækkun. Það liggur í fjórða lagi ljóst fyrir að forseti Alþýðusambands Íslands og formaður BSRB telja þessa skattahækkun algjört brot á þeim fyrirheitum sem launafólki voru gefin í kjarasamningunum. Þeir kalla skattahækkunina beinlínis hreina ögrun við launafólk, svo notuð séu óbreytt orð þeirra. Það liggur í fimmta lagi ljóst fyrir að í yfirlýsingum sem forustumenn Sjálfstfl. í samtökum launafólks, Björn Þórhallsson og Bjarni Jakobsson, hafa gefið er þessi skattahækkun, að þeirra dómi, einnig algjört brot á þeim fyrirheitum sem launafólki voru gefin við kjarasamningana.
Virðulegi forseti. Það væri þess vegna mjög æskilegt að ríkisstj. gerði nú hið sama og hún gerði hér fyrr á þessu þingi að breyta skattstiganum á ný í það horf sem hún samþykkti vegna þrýstings stjórnarandstöðunnar fyrr á þessu þingi. Sómi ríkisstj. væri meiri ef hún viðurkenndi nú mistök sín, líkt og hún viðurkenndi fyrri mistök áður á þessu þingi, og samþykkti þá till., sem stjórnarandstaðan hefur flutt hér, að skattstigi verði á ný færður í það horf sem hann var þegar almenningur í þessu landi skilaði skattframtölum sínum. Ég skora því á hæstv. fjmrh. og forustulið stjórnarflokkanna að fara nú að vilja Ólafs Jóhannessonar og verkalýðssamtakanna að svíkja ekki þau fyrirheit, sem gefin voru þegar skattframtölunum var skilað, og sýna fólkinu í landinu einu sinni að hægt sé að treysta því sem ráðamenn segja. Hv. þm. Ólafur Jóhannesson minnti hæstv. fjmrh. á að það fylgdi ráðherradómi sá vandi að fólk þyrfti að geta treyst þeim orðum og yfirlýsingum sem gefin væru. Fjmrh. gaf þá yfirlýsingu í febrúarmánuði þegar hann framlengdi framtalsfrestinn að skattstiginn yrði í reynd sá sem ríkisstj. hafði flutt till. um þegar framtalsfresturinn var framlengdur. Ef hæstv. fjmrh. ætlar nú að knýja í gegn í þinginu í dag endanlega hækkun á þessum skattstiga skuldar hann a. m. k. þjóðinni skýringu á því hvers vegna hann hefur einnig ákveðið að svíkja þetta loforð. — [Fundarhlé.]