26.03.1984
Neðri deild: 65. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 4165 í B-deild Alþingistíðinda. (3543)
159. mál, tekjuskattur og eignarskattur
Ólafur Þ. Þórðarson:
Herra forseti. Ég hygg að það sé dálítið hæpið hjá hv. 1. þm. Suðurl. að átelja þá Alþb.-menn mjög hart fyrir það þó að þeir hafi tekið upp sömu stefnu og viðgengist hefur hjá Verslunarmannafétagi Reykjavíkur. Það er spurning hvort þeir hafi ekki smitast vegna samstjórnar með þessum mönnum innan verkalýðshreyfingarinnar. En annars hygg ég að það mál hljóti að verða rætt innan raða Sjálfstfl. hvort þeir menn, sem þar hafa staðið að því að fjárfesta í hlutafélögum, hafi brugðist stefnu Sjálfstfl.
En það sem kom mér til að standa hér upp og hefja umr. aftur er að það gerist æ algengara hér í þingsalnum að hv. 3. þm. Reykv. telji sig þurfa að rétta við stefnu og sjónarmið sem birtast hjá hv. 7. þm. Reykv. og virðist manni sem skipstjórinn sé ekki alltaf sáttur við þá stefnu sem stýrimaðurinn tekur. Þetta birtist m. a. áðan í þeirri yfirlýsingu hv. 3. þm. Reykv. þegar hann gat þess að að sínu mati hefði samvinnuhreyfingin miklu hlutverki að gegna í landinu og hann bætti við: Ég tel nauðsynlegt að taka þetta fram vegna ummæla sem fallið hafa úr þessum ræðustól. (ÓRG: Það var ræða Páls Péturssonar.) Það fór ekki á milli mála hver átti skotið. (ÓRG: Páll Pétursson.) Hv. 7. þm. Reykv. var búinn að hella sér yfir forstjóra Sambandsins og velja þeim hina verstu umsögn og var búinn að draga hér upp þá mynd að ef raunverulega ætti að skipta sér af valddreifingunni væri aðalatriðið að gera þeirra hlut sem minnstan á öllum sviðum. Það fór ekki á milli mála. Hann var með þá líkingu hér úr pontu að það sem verið væri að gera með þessum frumvörpum væri eins og krækiber í helvíti. Það voru hans óbreyttu orð. Það skildi hver einasti maður hvert skotum var beint.
Ég vil undirstrika það að ég hef löngum litið svo á að margir aðilar innan Alþb. væru einlægir samvinnumenn. Hitt er svo annað mál, að það virðist löngum vera eitur í þeirra beinum að fyrirtæki eigi að vera rekin með hagnaði. Þeir hafa löngum verið því hlynntir að á sama tíma sem þeir hafa talið eðlilegt að samvinnuhreyfingin héldi uppi verslunarrekstri t. d. í Reykjavík væri samtímis haldið uppi af öðrum aðilum það miklu verðlagseftirliti að það væri spurning hvort fyrirtækið héldi velli eða ekki. Ef það er skoðað hvaða árangri þeir hafa náð í sínum samvinnurekstri hér á höfuðborgarsvæðinu, markaðshlutdeild þeirra metin og afrakstur þeirrar starfsemi kemur í ljós að sú samvinnuhreyfing sem þeir vilja berjast fyrir og telja hina æskilegu hefur ákaflega lítil umsvif og væri raunverulega ekki megnug til neinna átaka. Ég hygg að hv. 7. þm. Reykv. geri sér grein fyrir því að það væri ekki mikið vald sem lægi hjá þeirri samvinnuhreyfingu til félagslegrar uppbyggingar í landinu.
Aftur á móti fer það ekki á milli mála að Framsfl. hefur sem félagshyggjuflokkur og vinstri flokkur barist mjög grimmt fyrir því að fólkið ætti sem greiðasta möguleika til afskipta í sínum byggðum. Ávallt þegar vel hefur tekist til hefur Alþb. kvakað á þann veg að það væri vissulega hlynnt samvinnuhreyfingunni, en þegar erfiðleikar hafa gengið yfir hafa þeir löngum skorast undan merkjum.
Það hvarflar að mér þegar hv. 3. þm. Reykv. fer að gera það að umræðuefni hér úr ræðustól að nauðsynlega þurfi að kalla á ákveðinn aðila til viðtals við fjh.og viðskn. eða fá umsögn frá viðkomandi aðila þá sé það auglýsingamennska fyrst og fremst sem um sé að ræða. Hvers vegna óskaði hann ekki eftir þessu í nefndinni þar sem hann starfar? Hvers vegna er það tekið upp hér í ræðustól? Eru það ekki hin venjulegu vinnubrögð að nm. óska eftir því á nefndarfundi hvert mál séu send til umsagnar? Hvenær hefur slíkt verið gert að venju að taka það fyrir hér í ræðustól í skrumi til auglýsingar? (SvG: Þegar formaðurinn þráast við.) Hv. 3. þm. Reykv. segir: Þegar formaðurinn þráast við. Ber að skilja þessa yfirlýsingu á þá leið að Alþb. hafi á nefndarfundi óskað eftir þessu og því hafi verið neitað að málið yrði sent til umsagnar? Ber að skilja það svo? Hv. 3. þm. Reykv. svarar ekki. Hann dregur aftur á móti pennann upp úr vasanum og hyggst fara að skrifa eitthvað niður sem er vafalaust yfirlýsing um það að við eigum von á loðnum svörum þó ekki sé meira sagt. Sennilega verður það þúsund blóma ríkið sem verður nú tekið til útlistunar.
Það hvarflar að manni að þegar Alþb. lýsir því yfir að hin mikla valddreifing eigi að vera fólgin í því að láta þúsund rósir spretta — og sú speki kennd við hv. 7. þm. Reykv. sem ekki er hér staddur og vitnað í Mao formann sem höfuðspeking að þessari kenningu hvort hin raunverulega stefna sé svo óljós að ekki sé hægt að koma henni á framfæri í skiljanlegri orðum en þessum. Þegar Alþb. fjargviðrast út í það að Framsfl. haldi sinni gömlu stefnu að dómi annars aðilans, þ. e. 7. þm. en að dómi 3, þm. Reykv. mun flokkurinn vera búinn að glata stefnunni, minnist maður þess að arftakar þeir sem hér sitja fyrir hönd Alþb. áttu líka sögulega forvera sem stofnuðu flokka og buðu fram til þings. En æra þessara flokka reyndist ekki merkilegri en svo að það sem þeir töldu aðalatriðið ef þeir ættu að halda á ný til alþingiskosninga var að skipta um nafn og númer. Tvisvar sinnum hefur það verið þrautalendingin til þess að bjarga fylginu. (Gripið fram í.) Það hvarflar að manni að það sé kannske ekki mjög beysin staða hjá slíku afli að halda áfram á þeirri braut.
Sannleikurinn er sá að samvinnuhreyfingin hefur vissulega í gegnum tímans rás farið út í ýmis skipulagsatriði sem geta orkað tvímælis. Eitt af því er eignaraðild í hlutafélögum í jafnríkum mæli og verið hefur. Þar kemur m. a. inn í sú staðreynd að hlutafélagsformið er með takmarkaða áhættu en samvinnurekstrarformið er aftur á móti með mun meiri áhættu fyrir þá aðila sem að því standa. Ég hygg að þetta hafi haft mjög mikil áhrif á ákvarðanatöku hjá samvinnuhreyfingunni þegar þeir hafa valið þann kostinn að reka ýmis fyrirtæki í hlutafélagsformi. Satt best að segja undrar það mig að heyra að þeir aðilar sem í orði tala nú hvað grimmast um lýðræði fólksins, skuli vera fulltrúar fyrir flokk sem vitað er að kom sér fyrir löngu upp því kerfi að Þjóðviljaeignirnar höfðu úrslitavald innan Alþb., innan Sósíalistaflokksins gamla, innan Kommúnistaflokksins, um það hverjir héldu velli. Það er hið virka lýðræði sem hv. 7. þm. Reykv. talaði um áðan.
Ég ætla ekki að fara út í lengri umr. um samvinnuhreyfinguna. En það er ákaflega merkilegt hvernig menn ætla annars vegar að sverta hennar æðstu menn úr þessum ræðustól alveg miskunnarlaust, en halda svo jafnframt að hinn almenni samvinnumaður muni hylla þá sem einhverja sérstaka hugsjónamenn þar sem þeir í öðru orðinu telja sig styðja samvinnuhreyfinguna. Ég hygg að nauðsynlegt væri fyrir hv. 3. þm. Reykv. að ná samkomulagi við 7. þm. Reykv., þann sem nú situr á þingi, um það hver sé hin opinbera stefna Alþb. gagnvart samvinnuhreyfingunni.