09.04.1984
Efri deild: 78. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 4540 í B-deild Alþingistíðinda. (3900)

274. mál, siglingalög

Heilbr.- og trmrh. (Matthías Bjarnason):

Virðulegi forseti. Ég leyfi mér hér með að mæla fyrir frv. til siglingalaga. Á síðasta áratug 19. aldar eignuðust Norðmenn, Svíar og Danir samræmda siglingalöggjöf sem var árangur norrænnar samvinnu á því sviði. Var það árangur af starfi samnorrænnar nefndar sem árið 1883 var skipuð til að vinna að undirbúningi nýrra samræmdra siglingalaga meðal Norðurlandaþjóða. Íslendingar tóku ekki þátt í þessu samstarfi. Skömmu eftir að stjórn Íslandsmála fluttist inn í landið var þó farið að huga að setningu íslenskra siglingalaga, en fram til þess tíma giltu hér að mestu úrelt ákvæði hinnar fornu lögbókar. Árið 1913 voru sett siglingalög sem að öllu verulegu leyti voru samin að fyrirmynd hinna norrænu siglingalaga. Þessum lögum var síðan breytt á næsta ári og voru þau gefin út á árinu 1914. Meginstofn þeirra laga stóð til ársins 1963, en þá voru gerðar talsverðar breytingar á lögunum og þau síðan gefin út. Var með þeim lögum leitast við að samræma lögin ýmsum alþjóðasáttmálum á sviði siglinga. Enn fremur var haft mið af þeim breytingum sem gerðar höfðu verið á norrænni siglingalöggjöf. Lögunum hefur síðan ekki verið breytt að neinu marki. Þó hefur ákvæðinu um takmörkun á ábyrgð útgerðarmanna verið breytt, fyrst og fremst til samræmis við alþjóðasamþykkt frá 1957 og 1968.

Siglingar eru alþjóðleg starfs- og viðskiptagrein sem tekur stöðugum breytingum, m. a. vegna tækniframfara og nýjunga í viðskiptaháttum. Slíkri þróun fylgja ný lögfræðileg vandamál sem bregðast verður við með fullnægjandi löggjafarbreytingu meðal siglingaþjóða. Alþjóðlegrar samræmingar hefur mjög gætt meðal siglingaþjóða varðandi siglingalöggjöf og einstaka þætti hennar og hafa margir alþjóðasáttmálar verið gerðir á því sviði.

Á þeim 20 árum sem liðin eru frá því að lög um siglingar voru sett hafa hinar Norðurlandaþjóðirnar framkvæmt heildarendurskoðun á sinni siglingalöggjöf. Ef undan er skilin breyting sem gerð var á reglunum um takmörkun á ábyrgð útgerðarmanna frá 1968 hafa íslensku siglingalögin alls ekki verið færð til samræmis við hin endurskoðuðu norrænu siglingalög.

Þar sem ljóst var að lögin frá 1963 þurftu endurskoðunar við, þannig að samræmd yrðu lögum annarra Norðurlandaþjóða en jafnframt yrði tekið nægilegt tillit til íslenskra séraðstæðna eða sérþarfa á þessu sviði, skipaði þáverandi samgrh. þann 8. sept. 1981 nefnd til að endurskoða gildandi siglingalög og sjómannalög, aðallega um réttindi og skyldur sjómanna og útvegsmanna í veikinda- og slysatilfellum sjómanna svo og líf- og öryggistryggingu sjómanna og gildissvið þeirra trygginga. Í nefndinni áttu sæti fulltrúar þessara aðila: Sjómannasambands Ístands, Farmanna- og fiskimannasambands Íslands, Landssambands íslenskra útvegsmanna, Félags íslenskra botnvörpuskipaeigenda og Vinnuveitendasambands Íslands. Formaður nefndarinnar var skipaður Páll Sigurðsson dósent. Þetta frv. er árangur af starfi þessarar nefndar.

Í frv. er fjallað um flest hin sömu og sambærileg efnissvið og er að finna í gildandi siglingalögum, en í frv. eru þó ýmsar veigamiklar og víðtækar breytingar á gildandi lögum. Margar þessar breytingar eiga rætur að rekja til nýlegra alþjóðasáttmála á sjóréttarsviði sem íslenska ríkið á ekki enn þá aðild að.

Helstu breytingar á efnisskipan eru þessar:

1) 9.–23. gr. gildandi laga, sem fjalla um félagsútgerð skipa, eru felldar brott. Þetta félagsform hefur nú hvarvetna þokað mjög fyrir hlutafélagsforminu. Hér á landi mun þetta félagsform lítt hafa verið notað og mun nú nánast óþekkt. Lagaákvæði þar um eru því talin óþörf.

2) Ný og breytt ákvæði um farsamninga, þ. e. um flutning farþega og farangurs þeirra, eru höfð í sérstökum kafla sem er V. kafli frv.

3) Í frv. er nýr og ítarlegur kafli um sjópróf og skylda atburði.

4) Tekinn er upp í frv. sérstakur kafli um takmörkunarsjóði. Er það X. kafli.

5) Í XIV. kafla, um lausn ágreiningsefna, er lagt til að samgrh. sé heimilt að koma á fót föstum gerðardómi sem viðkomandi aðilar geti borið undir ágreining sín í millum í málum á efnissviði siglingalaga.

Efni þessa frv. skiptist í 16 kafla sem ég ætla ekki að fara efnislega út í hér því að kaflarnir skýra sig sjálfir. Ég reikna með því að mikla vinnu þurfi í þinginu og víða að leita umsagna enda þótt fulltrúar hafi verið í nefndinni frá flestum þeim aðilum sem hér eiga helst hlut að máli. Það sem fyrir mér vakir er að frv. komist til nefndar á þessu þingi og nefndin leiti umsagna um málið, en vegna þess hversu seint frv. kemur fram legg ég ekki áherslu á að málið sé afgreitt á þessu þingi, enda þarf mjög að vanda til afgreiðslu á þessu frv. eins og raunar á alltaf að vera.

Virðulegi forseti. Ég sé ekki ástæðu til að hafa þessi orð fleiri. Ég legg til að að lokinni þessari umr. verði frv. vísað til hv. samgn.