26.04.1984
Sameinað þing: 84. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 4943 í B-deild Alþingistíðinda. (4345)
244. mál, lífeyrisréttindi húsmæðra
Helgi Seljan:
Herra forseti. Ég vildi aðeins segja örfá orð við þessa umr. um þessa till. til áréttingar grunnhugsun þeirri sem þar liggur að baki. Í umr. á Alþingi á undanförnum árum um eftirlaun aldraðra og lagasetningu þar um og síðari breytingar á þeim lögum var reynt að ná til sem allra flestra þeirra sem ekki höfðu rétt til lífeyrissjóðsgreiðslna. En vitanlega voru þau lög engu að síður bundin við eftirlaun til aldraðra félaga í stéttarfélögum og mönnum var ljóst þá að ekki mundu allir njóta, þó að þau væru mikil bót fyrir fjölmarga og margir kæmu þar inn í með viðbót sem ekki höfðu áður notið slíkra réttinda. Ég býst við að húsmæðrahópurinn sé í þessu tilfelli stærstur. Þó eru enn nokkrir fleiri sem ekki ná þeim sjálfsögðu réttindum að njóta einhverrar viðbótar úr lífeyrissjóðakerfinu. Þetta á t. d. við um aldrað vinnufólk í sveitum, bæði karla og konur, ekki fjölmennan hóp að vísu, en ég þekki vel til nokkurra sem er útilokað að nái þessum rétti sínum í gegnum umsjónarnefnd eftirlauna aldraðra. Hið sama gildir og um fólk í þéttbýli. Það fólk hefur þá aldrei unnið úti á vinnumarkaði af ýmsum ástæðum, m. a. og alveg sérstaklega af heilsufarslegum ástæðum, tímabundnum eða til langframa. Þetta gildir fremur um konur en karla, en dæmi um hvort tveggja þekki ég.
Meðan við höfum ekki komið á einum lífeyrissjóði fyrir alla landsmenn eða samræmt það kerfi hinu almenna tryggingakerfi okkar, sem væri auðvitað það eðlilegasta og sjálfsagðasta í þessum efnum að þar yrði fullkomin samræming á, þá verðum við að sjá til þess að stíga skrefið til fulls, þannig að allir nái a. m. k. sama rétti og þeir sem nú njóta viðbótar frá umsjónarnefnd aldraðra. Það er býsna takmarkað engu að síður og eins og hv. flm. kom réttilega inn á nær það náttúrlega engan veginn því sem þeir lífeyrissjóðir sem geta gert best við sína félaga veita þeim. Þó að ég viti að húsmæður séu hér langstærstur hópur þá vildi ég mælast til þess, ef þessi till. verður afgreidd hér á þingi, sem sannarlega er full ástæða til, að þessi mál verði athuguð öll í heild svo að sem allra flestir þeirra sem engra .lífeyrissjóðsréttinda njóta í dag eða aðeins fá viðbót frá umsjónarnefnd eftirlauna aldraðra megi einhvers góðs njóta af samþykkt till. af þessu tagi.
Ég bendi hins vegar á að lögin um eftirlaun aldraðra falla úr gildi nú um næstu áramót ef ekkert verður gert frekar í þeim efnum. Eitthvað verður í því efni að gera. Ég þykist vita að hæstv. ríkisstj. hafi það til athugunar hvað eigi að gera þegar lögin um eftirlaun til aldraðra falla úr gildi og sé í þann veginn að móta ákveðna stefnu, sem gæti einmitt komið inn á það mál sem hér er verið að fjalla um alveg sérstaklega, hvernig skuli taka á þessum málum til frambúðar. Það hefur sem sagt sýnt sig að mikið vantar á að sá aðlögunartími sem menn reiknuðu með að þessi lög þyrftu að hafa nægi og þá þætti mér einboðið að huga að fleiri þáttum um leið. Allsherjarendurskoðun ætti því að geta skilað lífeyrisréttindum til fleiri hópa ef t. d. hugsun þeirrar till. sem hér er til umr. er höfð til hliðsjónar og að leiðarljósi. Ég bendi á það engu að síður að húsmæður í sveit ná nú loks, með breytingu á Lífeyrissjóði bænda, ef af verður, sem ég ætla að vona að Alþingi nái fyrir þinglokin, viðunandi rétti úr þeim sjóði með þeirri breytingu sem nú liggur fyrir Alþingi í frv. til l. um Lífeyrissjóð bænda. En ég bendi líka á það að brýn þörf er á því einnig varðandi húsmæður í sveit og að vinnuframlag sveitakonunnar til bústarfanna sé endurmetið. Það hefur ævinlega verið ranglega metið svo að í raun og veru hneisa er að. En varðandi lífeyrisréttinn er það rétt að ef Alþingi sér sóma sinn í því að afgreiða frv. um Lífeyrissjóð bænda þá verður þar mikil breyting á.
Um þýðingu húsmóðurstarfsins þarf ekki að hafa fleiri orð en þau sem hv. flm. hafði hér. Ég bendi hins vegar á að þar þyrfti e. t. v. ekki síður að huga að fleiri atriðum en lífeyrisréttinum, svo sem t. d. ýmis atriði í okkar tryggingalöggjöf eru gleggst dæmi um. Þar er mismunun af ýmsu tagi eins og þeir þekkja sem um það mál hafa fjallað. Þarf ekki að nefna annað en sjúkradagpeninga til þess að benda á augljós dæmi um mismunun gagnvart heimavinnandi húsmæðrum, þó að þar hafi vissulega verið gerðar vissar leiðréttingar. Mesta leiðréttingin er nú liðega orðin 12 ára gömul eða eitthvað því um líkt, á því að rétta hlut heimavinnandi húsmæðra varðandi sjúkradagpeningana.
Ég kemst hins vegar ekki hjá því, þegar um lífeyrismál er talað, að minna á þann hóp manna sem engra lífeyrisréttinda getur aflað sér sakir fötlunar og örorku. Hér er um nokkurn hóp að ræða. Sumir sem í slysum hafa lent eiga einhvern óverulegan rétt. Sama gildir um þá öryrkja sem fatlast hafa tiltölulega ungir. Og ótrúlega stór er sá hópur sem aldrei hefur átt þess kost að ávinna sér nokkurn rétt úr lífeyrissjóði og fær enga viðbót ofan á sína tekjutryggingu, allt sitt líf jafnvel, og hefur ætíð orðið að búa við hin kröppu kjör öryrkjans og heldur því fram til hins síðasta. Að þessu fólki þarf svo sannarlega að huga. Þó að hér sé um óskyld mál að ræða hljótum við að reyna að hugsa um þessi mál öll í heild sinni. Því get ég ekki annað en minnt á þennan hóp alveg sérstaklega. Öryrki sem hafði samband við mig rétt fyrir þennan fund var einmitt að benda á hver kjör hans hefðu verið frá upphafi og hver þau mundu verða ef honum entist þó sú heilsa sem hann hefur til þess að eiga einhverja elli.
Ég ítreka sem sagt aðeins að þessi mál þarf að skoða öll í heild, réttindi allra þeirra sem engra greiðslna njóta. M. a. kæmi til greina aðlögun að eftirlaunum til aldraðra þar sem stéttarfélagsaðild væri ekki skilyrði. Það kemur mér einna helst í hug ef við eigum að ná til stærri hóps en hér er um að ræða. En sjái menn sér ekki fært að gera það þá hlýt ég að lýsa yfir stuðningi við grunnhugsun þessarar tillögu.