24.11.1983
Sameinað þing: 25. fundur, 106. löggjafarþing.
Sjá dálk 1136 í B-deild Alþingistíðinda. (983)
372. mál, bráðabirgðasamningur milli Íslands og SwissAluminium
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir:
Herra forseti. Þessi umr. hefur þegar farið vítt og breitt og út í helstu smáatriði þessa máls. Mig langar til að segja hér nokkur orð um það sem fyrir mér eru meginatriðin í þessu máli.
Ég vil byrja á að lýsa yfir andstöðu SK við þann bráðabirgðasamning milli ríkisstjórnar Íslands og Alusuisse sem hér liggur fyrir til umr. Við kvennalistakonur höfum ítrekað hafnað þungaiðnaði, svonefndri stóriðju, sem valkosti í íslenskri atvinnuuppbyggingu og það á margvíslegum forsendum.
Það bráðabirgðasamkomulag sem hér liggur fyrir er enn eitt sýningardæmi þess, að á þessu sviði er ekki um raunhæfa möguleika að ræða í íslensku efnahagslífi. Þetta samkomulag sýnir glöggt að lítið þjóðríki á borð við Ísland hefur lítið að gera í samninga við fjölþjóðarisa á borð við Alusuisse — eða eigum við að trúa því að íslensku samningamennirnir hafi ekki verið vanda sínum vaxnir og svo fákunnandi að þeir hafi ekki getað samið betur eða hvers vegna glutra þeir niður samningsstöðu sem samkv. öllum skynsamlegum rökum virðist hafa verið með besta móti?
Þegar þetta samkomulag er gert er verð á áli á heimsmarkaði hækkandi og rannsókn Coopers & Lybrand á fjárreiðum ÍSALs hafði leitt ýmislegt miður gott í ljós. Sem sagt: betri samningsstaða en stundum áður. Auk þess var efnahagsástand heima fyrir afar slæmt og óvenjumikill þrýstingur þaðan, er mér nær að ætla, í þá átt að ná góðum samningum og fá t.d. raforkuverð til fyrirtækisins verulega hækkað. Það lá auk heldur ljóst fyrir að Íslendingar gætu ekki við þáverandi og núverandi efnahagsástæður aukið orkusölu til fyrirtækisins, því þá hefði þurft að leggja í nýjar stórvirkjanir og fjármagna þær með erlendum lánum.
Á Íslandi sat og situr ríkisstj. að völdum sem hefur þá yfirlýstu stefnu að auka ekki erlendar lántökur. Um hvað semja svo íslensku samningamennirnir við þessar aðstæður? Þeir semja um tímabundna orkuverðshækkun upp á lítil 3 mill, sem fellur úr gildi ef framhaldssamkomulag næst ekki m.a. um stækkun álbræðslunnar í Straumsvík. Við höldum sem sagt áfram að selja Alusuisse raforku á verði sem er langt undir kostnaðarverði og það þótt íslenska þjóðin sé að kikna í hnjáliðunum undan efnahagsástandinu í landinu.
Samningamennirnir ganga síðan enn lengra og tengja alla frekari orkuverðshækkun til Alusuisse yfirleitt því skilyrði að fyrirtækið geti stækkað verksmiðjuna og nýtt orku sem nemur um það bil einni Blönduvirkjun orku sem ekki er til í landinu í dag. Þetta er alvarlegasta atriðið í öllu samkomulaginu. Þeir láta tímabundna orkuverðshækkun upp á 3 mill í skiptum fyrir vilyrði um nýja stórvirkjun. Vissu þeir ekki að Íslendingar hafa ekki bolmagn í nýja stórvirkjun án stórfelldrar erlendrar lántöku og vissu þeir ekki að slík lántaka getur ekki verið á dagskrá við núverandi efnahagsástæður eða áttu þeir engra kosta völ?
Og enn er ekki sagan öll. Þeir semja auk heldur um það, að reynt verði á Alþingi að opna fyrir möguleika á því að ÍSAL geti tekið nýjan eignaraðila inn í fyrirtækið til að auðvelda fyrirtækinu að standa straum af fjármagnskostnaði við stækkun þess. Hvaða hagsmuna voru íslensku samningamennirnir að gæta hér? Varla íslenskra hagsmuna, því hér er fyrst og fremst um hagsmuni Alusuisse að ræða. Og síðan er okkur sagt að það sé okkur til mikilla hagsbóta að taka deilumálin margnefndu úr alþjóðlegum gerðardóm og setja þau í dómnefndir, vegna þess að þá fjalli íslenskir aðilar um deilumálin, en það getur varla verið úr því að íslenskir aðilar hafa ekki getað samið betur en reynslan sýnir um þessi mál hingað til.
Þetta bráðabirgðasamkomulag tekur af allan efa um það, að Íslendingar hafa ekkert með hagsmuni sína að gera í hendurnar á fjölþjóðarisafyrirtækjum. Lítið þjóðríki á borð við okkur hefur aldrei neina samningsstöðu gagnvart slíkum aðilum. Er ekki kominn tími til, hv. þingheimur, að við íhugum þessi mál gaumgæfilega og frá grunni, að við horfumst í augu við ófarir okkar í þessum efnum, reynum að læra af reynslunni og sameinumst um að snúa þessari óheillastefnu við eða finnst hv. þm. eitthvert vit vera í því, að enn seljum við raforku úr landi sem er langt undir framleiðslukostnaði, langt undir því verði sem þarf til að reka Landsvirkjun? Er eitthvert vit í því að hafa uppi áform um enn aukna sölu á niðurgreiddri raforku til erlendra aðila, eins og ákvæði um stækkun álbræðslunnar býður upp á?
Við það bætist að sama er uppi á teningnum varðandi járnblendiverksmiðjuna á Grundartanga. Japanarnir sem voru hér á ferð í september s.l. sögðust hafa áhuga á að ganga inn í það tapfyrirtæki einungis vegna hins lága raforkuverðs til stóriðju hér á landi. En er nokkurt vit í því að íslenskur almenningur haldi áfram að greiða niður raforku til erlendra hagsmunaaðila? Er nokkurt vit í því að reka fyrirtæki sem enginn bókfærður arður er af? Er það haldbær lausn í íslensku atvinnulífi að leggja allt undir fyrir afskaplega fá en dýr atvinnutækifæri, að byggja upp atvinnurekstur sem óhjákvæmilega mengar náttúru landsins og hefur þar að auki í för með sér töluverða byggðaröskun og þar með ótöluleg félagsleg vandkvæði? Er ekki kominn tími til að staldra við og hyggja að því, að hvers konar þjóðfélagi við viljum stefna hér í landi?
Það er deginum ljósara, að sú stefna sem hingað til hefur verið rekin í stóriðju- og orkumálum leggur ekki grunninn að traustu framtíðarþjóðfélagi, og það er deginum ljósara, að það borgar sig ekki að skapa atvinnu og verðmæti á Íslandi með því að eiga viðskipti við erlend risafyrirtæki. Þau viðskipti sem fela í sér sölu á íslenskum verðmætum úr landi á gjafverði og frekari áform þar um eru í rauninni ekkert annað en að selja landið í erlenda fjötra, og af því höfum við Íslendingar miður góða reynslu í 1100 ára sögu okkar.
Herra forseti. Ég hef lokið máli mínu.