15.05.1985
Neðri deild: 70. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 5336 í B-deild Alþingistíðinda. (4611)
430. mál, bankaráð ríkisbankanna
Stefán Valgeirsson:
Herra forseti. Ég vil vekja athygli hv. alþm. sem hér eru staddir á því að þetta er mál sem mun vera alveg einstakt í sinni röð. Ég hygg að það sé sama hvað langt er leitað aftur að hliðstætt frv. hafi aldrei verið flutt á Alþingi.
Umfjöllun um þetta mál, líka í fjölmiðlum, hefur verið með eindæmum. Málsatvik eru slík að það er ekkert kannað í þessu máli. Það er fullyrt af ýmsum aðilum að bankaráð ríkisbankanna hafi framið lögbrot, hér sé um svívirðilegt hneykslismál að ræða sem einhverjir vökulir blaðamenn hafi komist á snoðir um. Fremstir í þessum flokki eru auðvitað farísear 20. aldarinnar, þ. e. þeir hv. Alþfl.-menn, þessir menn sem ferðast um landið og eru að reyna að fá svör við því hver eigi Ísland. (Gripið fram í.) En það var einu sinni maður í Frakklandi sem vann það sérstæða afrek að hann komst á þing með því að hann lærði búktal og varð ráðherra með sams konar list. Þegar hann kom á fundi heyrðist alls stað: Heyr, heyr, heyr. Formaður Alþfl. minnir mann mjög á þennan Frakka í sínum málflutningi öllum.
Mönnum koma kannske þessi vinnubrögð ekkert á óvart. menn muna aðförina að Ólafi heitnum Jóhannessyni, og hverjir stóðu að henni. Öll þessi sviðsetning, allt þetta brambolt virðist gert til þess að skapa jarðveg fyrir þennan einstæða, svívirðilega frumvarpsflutning.
En hverjir skyldu nú hafa staðið fyrir þessari breytingu? Ég held það sé langbest að ég komi strax að því hverjir það voru. Ég er hér með bréf fyrir framan mig sem er skrifað 26. febrúar 1970 til bankaráðs Búnaðarbanka Íslands: „Hér með sendist bankaráði Búnaðarbanka Íslands reglugerð um bifreiðamál ríkisins sem sett hefur verið skv. ákvörðun ríkisstj. Jafnframt er bankaráðinu tjáð að ríkisstj. hefur ákveðið að reglugerðin skuli ná til allra stofnana ríkisins eftir því sem við getur átt um einstök ákvæði hennar. Samkvæmt þessu væntir ráðuneytið þess að bankaráðið hlutist til um að gerðar verði ráðstafanir til að koma bifreiðamálum Búnaðarbanka Íslands í það horf er samræmist ákvæðum reglugerðarinnar og eigi síðar en 1. júlí n. k.“
Hverjir skyldu nú hafa verið ráðherrar 1970? Það var fyrrv. formaður Alþfl., Gylfi Þ. Gíslason, sem þá var bankamálaráðherra, það var Eggert Þorsteinsson sem var sjútvrh., félags- og heilbrrh., ef ég man rétt, það var Emil Jónsson sem var þá utanrrh. Og á þessum tíma var Bjarni heitinn Benediktsson forsrh. Eins og menn heyra á þessu bréfi, er um að ræða fyrirmæli um það að fara eftir ríkinu vegna þess að sú hefð hefði skapast um áratuga skeið að bankastjórar höfðu sömu fríðindi og ráðherrar. Það má della um það hvort þetta er rétt eða rangt. En þetta hefur verið við lýði síðan 1935 í Búnaðarbanka Íslands og ég hygg enn þá lengur í öðrum bönkum.
En það er ekki öll sagan sögð í sambandi við þennan frumvarpsflutning sem vænta má því að annað er þeim þm. Alþfl. hér í Nd. betur gefið en rökhyggja. Lagt er til í þessu frv. að menn séu reknir úr bankaráðunum fyrir það sem fyrirrennarar þeirra í starfi gerðu. Minnir þetta ekki á það sem manni hefur verið sagt að hafi gerst í Rússlandi og í Þýskalandi hjá Hitler? Er það kannske það sem á að koma ef draumur hv. þm. Jóns Baldvins rætist — sem ég vona fyrir hönd minnar þjóðar að rætist aldrei?
Það sem gerðist hjá þeim bankaráðum sem breyttu til var það að metin voru þau hlunnindi sem bankastjórarnir höfðu haft. Við í Búnaðarbankanum höfum ekki metið þetta. Það voru aðrir sem gerðu það. Við vorum síðastir af bönkum til að taka þessa ákvörðun. En ég fullyrði að við brutum engin lög. Það eina sem hv. þm. Alþfl. ættu að gera er að koma hér upp og biðjast afsökunar á þessu dæmalausa frumhlaupi sínu og ekki síst að biðja bankaráð Seðlabankans, Landsbankans og Búnaðarbankans fyrirgefningar á þeim rógi sem þeir hafa sett á svið. Ef þeir hefðu litið á málið þannig að við hefðum ekkert brotið af okkur, var þá rökrétt að ætla að reka okkur úr bankaráðunum eins og frv. leggur til? Ég sé að formaður Alþfl., hv. þm. Jón Baldvin, glottir en hann skilur kannske ekki mælt mál, hann mænir kannske svo fast á ráðherrastólinn að hann skilur ekki lengur mæli mát.
Rúsínan í pylsuendanum er hins vegar það sem sagt er í grg., að auðvitað megi reka bankaráðin fyrst og svo kjósa þau aftur. Hér er verið að dæma menn áður en málið er kannað, hvað þá sekt þeirra sönnuð. Ég sé ekki betur en að það liggi í augum uppi að þarna er ekki um neina sök að ræða hjá neinum. Hitt er allt annað mál að menn geta deilt um það hvað ráðherrar. bankastjórar. aðrir í þjóðfélaginu eigi að hafa í hlunnindi. Við getum deilt um allt. En það er ekki hægt að deila um það að eigi að flytja frv. á Alþingi Íslendinga. leggja til að reka saklausa menn þar sem það liggur fyrir að 28. desember, þremur dögum áður en nýju bankaráðin tóku við í Landsbanka t. d. og Seðlabanka, var þessi ákvörðun tekin.
Þetta mál er allt á einn veg. Það er líka rætt um það hvernig standi á því að bankastjórarnir borgi ekki í lífeyrissjóð. Það hefur verið í reglugerð bankanna allt fram til 1980 eða 1981 — (HBl: 1982.) 1982, já, þakka þér fyrir — að bankastjórar ættu ekki aðgang að lífeyrissjóði bankanna. Hvar áttu þeir að borga í lífeyrissjóð? Síðan er gefin út reglugerð eftir að lögin tóku gildi 1980 — ég man nú ekki hvenær þáverandi viðskrh. gaf reglugerðina út um það að bankastjórarnir og aðstoðarbankastjórarnir mættu ekki vera í lífeyrissjóði.
Það er fleira við þetta mál. T. d. verðtryggja bankarnir lífeyrissjóðina alveg eins og ríkið. Lífeyrissjóðurinn borgar t. d. manni sem byrjaði að taka lífeyri 1970 aðeins 16% af launum hans, bankinn bætir við á sama hátt og ríkið gerir. Hver er munurinn á því að borga þá þó að þessar reglur hefðu verið aðrar? En nú er verið að ráðast á bankaráðin einnig fyrir þetta jafnvel þó að það sé viðskrh. þáverandi sem gaf út þessa reglugerð sem ég gat um áður og bankastjórarnir hafi ekki aðgang að þessum sjóðum. Þó að það hefði verið í lagi, hefðu það aðeins verið 16% kannske, það eru eitthvað tæp 20 núna t. d. í Búnaðarbankanum. sem lífeyrissjóðirnir borga af eftirlaunum. Bankinn borgar hitt. Því miður athugaði ég það ekki hvað er í fjárlögum til þess að tryggja eftirlaun ríkisstarfsmanna en það eru fleiri hundruð milljónir í ár. (Grípið fram í: Það eru 30% .) Já, það gæti verið, það gæti verið ósköp líkt og er í bankanum. ég hugsa að það sé rétt, hv. þm. Guðmundur H. Garðarsson.
Hér er mál sem er reynt að þyrla upp. Blöðin hafa tekið sinn þátt í því, þau eru ekki saklaus í þessu máli frekar en í mörgum öðrum. Við megum búa við það m. a. s. hér á Alþingi að hér viðgengst hlutdrægni í fréttaflutningi. Ég ætla ekki að rekja það hér en ég skal koma með dæmi ef þess verður óskað. Þar á ég við sjónvarpið, það skal tekið fram.
Þeir þm. Alþfl. sem standa að þessu máli eiga engan annan kost ef þeir vilja teljast siðaðir menn en að biðja bankaráðin og Alþingi fyrirgefningar á þessum frumvarpsflutningi.