21.05.1985
Sameinað þing: 84. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 5460 í B-deild Alþingistíðinda. (4710)
462. mál, lán Fiskveiðasjóðs Íslands
Sjútvrh. (Halldór Ásgrímsson):
Herra forseti. Ég vænti þess að fleiri en hv. fyrirspyrjandi geti talað fyrir hönd skattborgaranna og ég vænti þess að ég sé einnig að gera það, enda eru allir þm. af þeim kosnir til Alþingis.
Varðandi þetta mál vil ég taka það fram að Fiskveiðasjóður á aðild að uppboðsmálum þriggja togara og vil ég aðeins rekja það. Þeir eru: bv. Sölvi Bjarnason BA 65, bv. Kolbeinsey ÞH 10 og bv. Sigurfari II SÁ 105. Fiskveiðasjóður á fyrsta veðrétt í öllum skipunum til tryggingar fyrir veðlánum sínum. Um önnur veð er ekki að ræða.
Hæpið hlýtur að teljast, og meira en hæpið, að hér sé um nægar tryggingar að ræða eins og málum er nú komið og skýrist það e. t. v. betur með tölum, sem ég vil gjarnan lesa hér upp, sem sýna vátryggingarvirði skipanna og eign Fiskveiðasjóðs í þeim. Tekið skal fram að lán til bv. Sölva Bjarnasonar var afgreitt á seinna misseri 1980 og lán til hinna togaranna tveggja á seinna misseri 1981. Lánsloforð vegna smíði á bv. Sölva Bjarnasyni var gefið 18. okt. 1977, vegna bv. Sigurfara II 9. okt. 1979 og vegna bv. Kolbeinseyjar 29. maí 1980.
Að því er varðar fyrsta skipið, þ. e. Sölva Bjarnason BA 65, þá var vátryggingarvirði hans 31. ágúst 1980 31 millj. kr., eign Fiskveiðasjóðs hjá viðkomandi skipi þá 21.6 millj. kr. eða 69.7% af vátryggingarvirði skipsins. 31. des. 1981 er skuldin komin í 84.7% af vátryggingarvirði skipsins, 31. des. 1982 í 101.7%, 31. des. 1983 í 119.7%, 31. des. 1984 í 125.8% og 16. apríl 1985 er vátryggingarvirði skipsins 123.7 millj., en eign Fiskveiðasjóðs hjá viðkomandi skipi 164.2 eða 132.7% af vátryggingarvirði.
Að því er varðar annan togarann, Sigurfara II SH 105, þá var vátryggingarvirði hans 31. des. 1981 64.6 millj. og eign Fiskveiðasjóðs þá 45.3 millj. eða 70.2% sem er mjög sambærilegt við fyrra dæmið. 31. des. 1982 er eign Fiskveiðasjóðs sem hlutfall af vátryggingarverðmæti orðin 100.7%, 31. des. 1983 124.5% og 31. des. 1984 141.2% en 16. apríl 1985 er staðan sú að vátryggingarvirði þessa skips er 186.8 millj., en eign Fiskveiðasjóðs í viðkomandi skipi 280.1 millj. eða 149.9%.
Að því er varðar síðasta skipið, Kolbeinsey ÞH 10, þá var staða þess skips 31. des. 1981 sú að vátryggingarvirði var 64.6 millj., en eign Fiskveiðasjóðs 44.2 millj. eða 68.4%. Það er mjög sambærilegt við hin fyrri dæmi. Þarna munar mjög litlu. 31. des. 1982 er eign Fiskveiðasjóðs sem hlutfall af vátryggingarvirði orðin 100.8%, 31. des. 1983 124%, 31. des. 1984 139.4% og 16. apríl 1985 er vátryggingarvirði þessa skips 175.7 millj., en eign Fiskveiðasjóðs 254.2 eða 144.7%.
Margar ástæður eru fyrir þeirri þróun sem ég hef hér rakið og kemur mjög glöggt fram á þessum tölum. Þar má nefna eftirfarandi fjórar höfuðástæður: í fyrsta lagi minnkandi afla, í öðru lagi háa erlenda vexti, í þriðja lagi lækkandi afurðaverð og í fjórða lagi óhagstæða gengisþróun að því er varðar lán sem tekin voru til þessara skipa. Af öllu þessu má vera ljóst að Fiskveiðasjóður hafði í byrjun en hefur nú ekki nægar tryggingar fyrir umræddum lánum. Til harðra innheimtuaðgerða var gripið 1983, en aðgerðum var þá frestað vegna umfangsmikilla skuldbreytinga sem nú er lokið. Niðurstaða þeirra skuldbreytinga er sú að greiðslubyrði skipanna á árunum 1984 og 1985 lækkar úr 3500 millj. í 1500 millj. kr.
Vandi skipanna kemur að sjálfsögðu ekki eingöngu fram að því er varðar þessi þrjú skip. Mjög mörg skip hafa skuldbreytt sínum lánum og þar var miðað við 90% mark af vátryggingarvirði. Ef það var ekki uppfyllt þurfti að setja frekari tryggingar sem viðkomandi skip gátu ekki gert. Síðan hefur verið haldið áfram á þessari braut og nú hefur verið ákveðið að þeir sem ekki gátu fullnægt þeim skilyrðum munu þurfa að missa skip sín og þau verða boðin upp eins og fram hefur komið.
Í seinni lið þessarar fsp. er spurt hvort ráðh. telji að stjórn og forstjóri Fiskveiðasjóðs hafi sinnt skyldum sínum. Ég tel að svo sé. Ég tel að ekki sé hægt í þessu sambandi að ásaka stjórn og forstjóra Fiskveiðasjóðs. Að sjálfsögðu er hægt að hafa langt mál um það hvers vegna málum er svo komið, hvers vegna þessir hlutir hafa gerst og hverjir eru þar ábyrgir. Það er alltaf auðvelt að finna sökudólga og ásaka menn fyrir það sem orðið er. Ég tel það hins vegar ekki skipta máli í þessu sambandi. Aðalatriðið er að við lærum af þeim mistökum sem við höfum gert í sjávarútvegi og komum í veg fyrir að slíkt endurtaki sig. Ég tel ekki rétt að eyða miklum tíma í að finna út úr því hverjum er um að kenna.