14.11.1984
Efri deild: 14. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 1011 í B-deild Alþingistíðinda. (722)
150. mál, veiðar í fiskveiðilandhelgi Íslands
Valdimar Indriðason:
Virðulegi forseti. Fyrir tæpu ári byrjuðum við hér í þessari hv. deild að fjalla um frv. til l. um breyt. á lögum um veiðar í fiskveiðilandhelgi Íslands. Í því frv., sem síðar varð að lögum, var gerð veruleg kerfisbreyting, ef svo má segja um tilhögun veiða í fiskveiðilögsögunni, frá því sem áður var. Tekin var upp ákveðin skipting á aðalfisktegundunum og var tegundum skipt upp á milli veiðiskipa og sett á hið svokallaða kvótakerfi sem unnið hefur verið eftir nú á árinu 1984. Einnig voru sjútvrh. fengnar auknar heimildir frá fyrri lögum til þessara framkvæmda. Þetta frv., sem varð að lögum í des. 1983, skyldi gilda í eitt ár og falla þá úr gildi um næstu áramót. Þess vegna hefur hæstv. sjútvrh. nú lagt fram nýtt frv. um stjórnun fiskveiða sem tæki gildi um næstu áramót.
Enginn er hrifinn af því að þurfa að viðhalda því kerfi sem við búum við og allra síst hv. 4. þm. Vestf. Það er enginn okkar hrifinn af að þurfa að halda kvótakerfinu við, sem við höfum búið við þetta ár, sem býður upp á aukna miðstýringu í aðalatvinnugrein okkar. Þar er ég þm. sammála. En þá er spurningin sem við veltum fyrir okkur í fyrra og gerum enn: Hvað skal gera í því ástandi sem nú ríkir hjá okkur í þessum efnum?
Fiskifræðingar okkar boða okkur að fiskistofnanir við landið séu það illa á sig komnir nú að það verði að sýna verulega aðgætni í veiðum svo að við eyðileggjum ekki afkomumöguleika þjóðarinnar um alla framtíð. Það er ekki aðeins verið að hugsa 2–3–4 ár fram í tímann. Þessi verðmæti verðum við að ganga vel um. Við megum ekki skilja eftir auðn, þegar aðrir taka við, í þessum efnum. Vissulega eru ekki allir sammála um niðurstöður fiskifræðinga okkar um stofnstærðarmælingar og væntanlega fiskgengd. En eins og ég sagði tel ég að við höfum ekki efni á að sniðganga algerlega álit þeirra og spár í þessum efnum. Það teldi ég vera rangt því að þó að sannað sé að vísindagreinin sé ekki óskeikul er ekki verjandi fyrir okkur, sem á að heita að stjórnum þessu landi, að ganga algerlega á snið við niðurstöður vísindamannanna sem um þessi mál fjalla.
Vissulega olli það okkur miklum vonbrigðum að sjá á haustdögum spána um þorskstofninn fyrir 1985, að hann væri aðeins 200 þús. lestir, en það er sama spáin og var gerð fyrir 1984. Við höfðum flest vonað, ég var a.m.k. þannig hugsandi, að þetta mundi lagast töluvert á næsta ári vegna þeirra breytinga sem orðið hafa í lífríkinu í sjónum kringum landið, heitari sjávar og aukins ætis, þannig að maður gæti átt von á að eitthvað glæddist frekar á miðunum en verið hefur. En því miður er sú ekki niðurstaða þeirra rannsókna sem búið er að gera. Það er að vísu veruleg fjölgun seiða. Klak hefur tekist vel og vonandi mun það koma okkur til góða eftir ákveðinn tíma, en því miður eru 3–4 ár þar til hægt er að veiða þá stofna. Við verðum að horfast í augu við þetta með fullri einurð og djörfung. Okkur tók sárt að þurfa að taka upp takmarkanir í þessum efnum, en samt verðum við að búa við það um einhvern tíma, það fer ekki milli mála.
Það frv. sem hér liggur fyrir gerir ekki ráð fyrir, að mínum dómi, verulegum breytingum frá fyrra frv., en þó er kveðið þar nokkru fastar að orði og heimildir ráðh. auknar. Þótti þó mörgum nóg um í frv. í fyrra. En það vil ég taka sérstaklega fram, að þrátt fyrir hinar miklu heimildir sem ráðh. voru fengnar með þeim lögum sem við settum í fyrra er það mín skoðun að hann hafi staðið vel að verki og starfsmenn hans ásamt ráðgjafarnefndinni og þeir hafi leitast við í þessu viðkvæma máli að fara um þetta eins næmum höndum og ég tel mögulegt að hægt sé. Auðvitað verða árekstrar, en þessum mönnum er mikill vandi á herðar lagður: Ég held að enginn óski eftir að bera hann á sínum herðum, en menn verða að gera fleira en gott þykir. Ég held samt að dómurinn verði sá að farsællega sé að þessu staðið eftir atvikum. Við komumst ekki hjá því að meðan við höfum þessa stjórnun verður einhver að hafa úrskurðarvaldið. Ég tel það hvergi vera betur sett en einmitt í höndum sjútvrh. og sjútvrn.
Ég sagði að í þessu frv., sem liggur fyrir, fælust litlar breytingar, en þó má benda á að í frv. er ekki lagt til neitt ákveðið um kvótafyrirkomulagið eða hvernig veiðunum skuli hagað. Það er einnig minnst á sóknarmarkið, eins og kom fram hjá ráðh. áðan. Ef ég skil ályktun Fiskiþings rétt, það sem varð ofan á í atkvgr. þar, leggur það til að þarna verði valkostir uppi, annaðhvort svokallaður aflamarkskvóti, sem við erum með, eða sóknarkvóti.
Einnig má benda á að í þessu frv. er lagt til, sem verður nokkuð umdeilt, að ráðh. fái heimild til þess að úthluta aflamarki skips, sem hverfur úr rekstri af hagkvæmnisástæðum eða vegna sjóskaða, til útgerðarfyrirtækis skips eða fiskvinnslufyrirtækis þess sem skipið hefur einkum lagt upp afla hjá. Ég hef þegar heyrt nokkrar gagnrýnisraddir um það og geri ráð fyrir að um þennan lið verði töluvert rætt, hvort slíkri heimild skuli beitt eða ekki. Það verður töluvert rætt um þennan lið.
Í þriðja lagi vil ég benda á, sem hér hefur komið til umr. einnig, að þessi lög skulu gilda til ársloka 1987 um stjórnun veiðanna. Þetta mun einnig verða mikið rætt.
Vegna aðildar minnar að sjútvrn. ætla ég ekki að leggja neinn dóm á þessi atriði hér. Þau munu verða ítarlega rædd í sjútvn. þegar að því kemur.
Virðulegi forseti. Ég ætla ekki að segja öllu fleiri orð núna. Eins og ég sagði kemur frv. til sjútvn. þessarar hv. deildar og þar mun ég leggja áherslu á að hægt sé að vinna saman í nefndum beggja deilda til að spara tíma. En nefndirnar þurfa áreiðanlega nokkurn tíma til umfjöllunar því að þarna er um mikið mál að ræða og menn þurfa að tjá sig um þá reynslu sem fengist hefur af kvótakerfinu. Ég legg áherslu á að við reynum að ljúka afgreiðslu málsins sem fyrst vegna þess að þeir sem þetta kerfi snertir, sem hv. Alþingi mun leggja dóm á á næstunni, þurfa að gera sínar áætlanir til þess að vinna eftir á næstu árum eins og frv. gerir ráð fyrir.