20.12.1985
Efri deild: 42. fundur, 108. löggjafarþing.
Sjá dálk 2004 í B-deild Alþingistíðinda. (1714)
2. mál, lánsfjárlög 1986
Ragnar Arnalds:
Virðulegi forseti. Það fór eins og spáð var við fyrri umræðu um þetta mál að tölur lánsfjáráætlunar um erlendar og innlendar lántökur áttu eftir að hækka allverulega í meðförum Nd. Hér er frv. komið til okkar á nýjan leik og er þá gert ráð fyrir að lántökur aukist um 1241 millj. kr. Þar af séu erlend lán hækkuð um hvorki meira né minna en 851 millj. kr.
Ástæða þessa er auðvitað bæði sú að ekki var búið að taka endanlega inn í frv. niðurstöðutölur fjárvöntunar ríkissjóðs eins og hann er orðinn eftir að 3. umr. er fyrirhuguð, en einnig kemur til hitt að allt var dæmið byggt á röngum forsendum, úreltum forsendum. Þarf það kannske ekki að koma neitt á óvart út af fyrir sig því að fjárlagafrv. var á desemberverðlagi þessa árs. Það er reyndar ekki í fyrsta sinn í ár sem fjárlagafrv. er, þegar það er lagt fram, byggt á mjög röngum forsendum. Það hefur oft áður verið gert. Ég minnist þess að þegar ég var í starfi fjmrh. á seinasta kjörtímabili lagði ég aldrei fram fjárlagafrv. miðað við desemberforsendur þess árs þegar fjárlögin voru afgreidd. Ég miðaði hins vegar við áætlaða verðbólgu á komandi ári, hafði að vísu þá áætlun frekar í þrengra lagi, og það var nefnt reiknitala frv., varlega áætluð verðbólga næsta árs. En þá var þó gert ráð fyrir, strax og frv. var lagt fram, að um einhverja verðbólgu yrði að ræða á komandi ári. Núna er frv. lagt fram eins og það var fyrir langa löngu þegar tölur voru allar miðaðar við verðlag í árslok.
Ég ætla ekki að fara að deila um þetta atriði. Þetta skiptir ekki miklu máli, er annað vinnulag ef svo má segja. Það lá hins vegar alltaf ljóst fyrir að forsendurnar væru rangar, dæmið þyrfti allt að reiknast upp á nýjan leik miðað við breyttar forsendur og þá mundu þessar tölur, sem mest hefur verið veifað í sambandi við umræður um erlendar lántökur á næsta ári, allar reynast mjög rangar og allt of lágar. Þetta var fyrir löngu fyrirsjáanlegt og kemur í sjálfu sér engum á óvart. Hins vegar er nauðsynlegt að menn átti sig á því þegar tölur um erlendar lántökur hækka um hvorki meira né minna en 851 millj. kr. á einu bretti. Það var nefnilega verið að gera tilraunir til að lækka þessar tölur fyrr á þessu hausti. Þá lækkuðu erlendu lántökurnar við 2. umr. hér í deildinni um líklega í kringum 800 milljónir. Svo fóru þær að síga upp á við á nýjan leik, hækkuðu um liðlega 300 milljónir við 3. umr. og eru að hækka um hvorki meira né minna en 851 milljón til viðbótar.
Hins vegar verður að segjast eins og er að ekki eru miklar efnisbreytingar fólgnar í þeim breytingum sem hér liggja fyrir fyrir utan þá efnisbreytingu sem fólgin er í því að ríkissjóður þarf á eitthvað meiri erlendum lántökum að halda en áður var reiknað með.
Nú er ákveðið með nýju skerðingarákvæði að fella niður framlag ríkissjóð til forfalla- og afleysingaþjónustu í sveitum og kemur það nokkuð á óvart vegna þess að margir munu minnast þess að þegar félagsmálapakkar voru afgreiddir í ríkisstjórn Ólafs Jóhannessonar árið 1979 var forfalla- og afleysingaþjónusta í sveitum eini pakkinn sem féll í hlut bænda. Talið var eðlilegt, þegar launamenn fengu ýmiss konar ívilnanir, bráðnauðsynlegar allar, í tengslum við aðgerðir í efnahagsmálum í ársbyrjun 1979, að eitthvað félli í hlut bændastéttarinnar. Mér kemur mjög á óvart ef bændastéttin hefur núna fallist á að afhenda þennan pakka ríkinu aftur og vildi mjög gjarnan, úr því að okkar ágæti hæstv. landbrh. er nærstaddur, spyrja hann hvort hann geti upplýst hvort þessi ákvörðun hafi verið tekin með samþykki Stéttarsambands bænda eða annarra forsvarsmanna bænda, t.d. samþykki stjórnar Stofnlánadeildar landbúnaðarins. Mér er nefnilega ekki alveg ljóst hvaðan á að taka þetta fé. (Gripið fram í: Úr stofnlánadeildinni.) Mér er ekki alveg ljóst hvar stofnlánadeildin ætlar að að taka þetta fé. stofnlánadeildin hefur engar fastar tekjur frá ríkinu aðrar en framlagið í Lífeyrissjóð bænda sem fer í gegnum stofnlánadeildina. Ég sé ekki betur en að það hljóti að eiga að senda bændum þennan reikning og þá væntanlega í því formi að framleiðendagjaldið sem bændur greiða stofnlánadeildinni gangi til þessa verkefnis. Það er auðvitað, eins og ég hef þegar orðað það, sama og að senda reikninginn beint til bænda.
Ég undrast þetta mjög. Ég leyfi mér að benda á að flestir eru sammála um að bændur hafi átt erfiða daga í tíð þessarar ríkisstjórnar. Það hefur margt bjátað á. Enginn vafi er á því að stefna ríkisstjórnarinnar hefur komið afar þungt niður á bændum. M.a. kemur það fram í mjög erfiðri skuldastöðu þeirra um allt land og mjög erfiðri skuldastöðu samvinnufélaga og kaupfélaga sem aftur hefur svo haft mjög slæm áhrif á fjármál og viðskiptalíf í þeim bæjum og héruðum þar sem samvinnufélögin og viðskipti þeirra vega þungt. Ég er því undrandi ef það er rétt að forustumenn bænda og landbrh. hafi fallist á að skila þessum félagsmálapakka. Það er mjög sérstætt og þarfnast nánari skýringar.
Að lokum vil ég minna á að málefni Lánasjóðs ísl. námsmanna liggja jafnafvelta eftir meðferð Nd. á þessu máli sem áður. Hækkunin sem kemur í hlut lánasjóðsins upp á 165 millj. kr. er einvörðungu verðlagsuppfærsla vegna þess að menn taka í notkun raunhæfari verðlagsforsendur en áður var. Vantar þó vafalaust mikið á að þær séu orðnar fullkomlega raunhæfar vegna þess að í þessum verðlagsforsendum er ekki reiknað með nema 20% verðbólgu frá upphafi til loka næsta árs. Ég hygg að yfirgnæfandi líkur séu á því að sú spá muni ekki standast. Það vantar vafalaust um 450 millj. kr. í Lánasjóð ísl. námsmanna til þess að hann geti gegnt skyldum sínum eins og þær hafa verið á undanförnum árum og eru nú áætlaðar af Fjárlaga- og hagsýslustofnun. Áætlanir sjóðsins ganga hins vegar út á miklu hærri upphæðir. Munurinn þar á milli liggur í mismunandi mati á forsendum, t.d. um fjölgun lántakenda og verðbólgu á komandi ári. En lágmarksupphæðin í þessu sambandi er a.m.k. í kringum 450 millj. kr. eða öllu heldur 430 millj. eins og Fjárlaga- og hagsýslustofnun nefndi í viðræðum sínum við fjvn. Ef þetta ákvæði verður lögfest, að ekki megi á komandi ári greiða lánasjóðnum hærri upphæð en þetta, að fjmrh. sé bundinn á höndum og fótum og megi ekki koma lánasjóðnum til aðstoðar frekar en hér er gert ráð fyrir, er þegar sýnt að lán til námsmanna á síðari hluta næsta árs verða sama sem engin því þegar er búið að ganga frá lánum í upphafi þessa árs og allt útlit fyrir að mikill meiri hluti ráðstöfunarfjár sjóðsins eyðist upp á fyrri hluta ársins og þá verður harla lítið eftir á seinni hlutanum.
Ég vil að lokum segja það eitt að þetta frv. er bersýnilega með svo stórum ágöllum að verði ákvæðið um Lánasjóð ísl. námsmanna og önnur þau ákvæði sem við Alþýðubandalagsmenn höfum harðlega gagnrýnt í þessu frv. samþykkt treystum við okkur ekki til að greiða þessu frv. atkvæði heldur munum greiða atkvæði á móti.