16.10.1985
Sameinað þing: 3. fundur, 108. löggjafarþing.
Sjá dálk 14 í B-deild Alþingistíðinda. (20)
Tilkynning frá forsætisráðherra um breytingar á ríkisstjórninni
Svavar Gestsson:
Herra forseti. Ég tel ástæðu til þess að óska ráðherrunum gæfu í þeim störfum sem þeir taka að sér og ég hlýt á þessari stundu, herra forseti, að láta þá ósk í ljós að sá skaði sem stjórnarstefnan geri þjóðinni verði sem allra minnstur.
Á þessu sumri höfum við fylgst með undarlegum umræðum um stólaskipti og umræðum um breytingar á ríkisstjórninni. Menn hafa tekið þetta oft og tíðum sem farsa og grín. Staðreyndin er sú að þessi umræða er ekki bara leikur, stólaskiptin eru ekki bara leikur, heldur hin rammasta pólitíska alvara. Í rauninni er hér verið að leggja drög að því að framkvæma Stykkishólmssamþykkt þingflokks Sjálfstfl. um niðurskurð á ríkisútgjöldum í fyrsta lagi, í öðru lagi að tryggja framkvæmd hennar með því að skipa formann Sjálfstfl. fjmrh. og í þriðja lagi að taka ákvörðun um að veikja viðnám fagráðuneytanna með því að skipta þar um ráðherra.
Hvað er niðurskurður? Sá niðurskurður sem nú er verið að boða er ekki á bákni milliliðanna, er ekki á eyðslukerfinu í þjóðfélaginu. Það er verið að boða niðurskurð á hinni félagslegu þjónustu. Á sama tíma boðar ríkisstj. óbreyttan kaupmátt launa eða lækkandi, sbr. þá þjóðhagsáætlun sem lögð var fram í gær. Þetta þýðir ósköp einfaldlega áframhaldandi örvæntingu á þúsundum heimila í landinu. Fjölskyldurnar, sligaðar af vinnuþrældómi, hafa ekki tíma eða aðstöðu til að sinna sínum verkefnum. Börnin fá ekki aðhlynningu eins og nauðsynlegt er. Óvissan skapar vandamál meðal barnanna á heimilunum sem verða stundum aldrei leyst. Ef þau eiga að fara á barnaheimili mæta þau niðurskurðarhnífnum og dagvistarstofnanir, m.a. hér í Reykjavík, eru í stöðugu uppnámi. Í skólanum birtist niðurskurðurinn í fjölgun réttindalausra kennara og í versnandi aðbúnaði að rekstri skólans. Foreldrarnir koma örþreyttir heim eftir langan og strangan vinnudag í frystihúsi, í banka eða á skrifstofu. Þar taka á móti þeim heimilisverkin og gluggaumslögin. Vítahringur blasir við fjölskyldunum og landflótti er á næsta leiti. Fólk eygir ekki von. Stjórnarbreytingin sem nú er verið að tilkynna breytir í rauninni engu þar um.
Ákvörðun Sjálfstfl., sem er undanfari þeirra breytinga sem hér voru tilkynntar áðan, er hótun gagnvart þessu fólki, sem ég var að tala um, hótun gagnvart fjölskyldunni, hótun gagnvart barninu í skólanum, öldruðum sem bíða eftir vist á dvalarheimilum. Ég lýsi því yfir fyrir hönd Alþb. að við munum berjast af öllu afli gegn hinum áformaða niðurskurði á félagslegri þjónustu.
Á sama tíma og þetta liggur fyrir er nauðsynlegt að hafa það í huga nú þegar í upphafi þings að forsendur kjarasamninga, sem gerðir voru í vor, eru brostnar. Verkalýðshreyfingin getur ekki samið við þessa ríkisstj. vegna þess að hún stendur ekki við sín fyrirheit. Verkalýðshreyfingunni er sá kostur einn eftir að gera kröfu um verðtryggingu launa og fylgja henni fast eftir.
Á sama tíma og þing kemur saman er verið að bjóða upp framleiðslutækin í byggðarlögunum allt í kringum landið - Már í gær, Kolbeinsey á morgun - og því er haldið fram að peningar séu ekki til. Þetta er rangt. Frá því að ríkisstj. tók við hefur kaupsýslan, gælugrein ríkisstj., sogað til sín stóraukið fjármagn, m.a. úr bankakerfinu. Lán til verslunarinnar hafa aukist um 5,2 milljarða frá ágúst 1983 til ágúst 1985. Lán til verslunarinnar voru þá, í ágúst 1983, 3,4 milljarðar kr., en eru í ágúst 1985 8,7 milljarðar kr. Á sama tíma er aukning útlána til sjávarútvegsins, sem stendur undir framleiðslu og lífskjörum í þessu landi, upp á 5,2 milljarða kr. Þessar tölur eru að meðtöldum afurðalánum, en ef við tökum þau út fyrir og skoðum lánaaukningu almennra lána til atvinnuveganna kemur í ljós að frá ágúst 1984 til ágúst 1985 hefur útlánaaukning til landbúnaðar numið 783 millj. kr., útlánaaukning til sjávarútvegsins alls 972 millj, kr., en útlánaaukning til verslunarinnar á sama tíma nemur 2,3 milljörðum kr. Þetta segir sína sögu. Þetta segir þá sögu að verslunin, kaupsýslan, gælugrein ríkisstj., hefur hirt fjármagnið úr bönkunum. Þarna sést hvar áherslan liggur. Ríkisstjórn sem leggur rækt við eyðslu gæðinganna en vanrækir fólkið, eins og ég lýsti hér áðan, og framleiðsluna á sama tíma er auðvitað ekki trausts verð á neinn hátt. Þjóðarbókhaldið er vitlaust, eins og vitur maður sagði nýlega. Það sem borgar sig er að eyða. Það er tap á því að framleiða verðmæti. Á öllum sviðum ýtir ríkisstj. undir verslun og milliliðastarfsemi. Verslunarfrelsið birtist okkur í upplýsingum frá Verðlagsstofnun um allt upp í 300% verðmun á sömu vörum. En nú heitir þetta frelsi. Ræningjarnir eru orðnir löglegir og bera framan á sér orðið „frelsi“, stoltir, sigurvissir fyrir hönd frjálshyggjunnar. Það er þetta sem vegur nú að fjölskyldunum í landinu. Það er þetta sem ógnar sjálfstæði þjóðarinnar um þessar mundir. Þessi grundvallaratriði er nauðsynlegt að hafa í huga nú við upphaf þings.
Verðbólguna átti að kveða niður. Verðbólgan er enn talin í kringum 40% þrátt fyrir hið lága kaup. Viðskiptahallann átti að afnema. Hann er nú orðinn samtals 10 milljarðar kr. í tíð þessarar ríkisstjórnar. Eyðslulýðurinn heldur áfram að blómstra og græðir milljónir í neðanjarðarhagkerfinu á skuldabréfabraski. Og í þjóðhagsáætluninni eru ekki boðaðir lækkandi vextir heldur hækkandi vextir, en vextir áttu einmitt að lækka. Kaupið átti aðeins að lækka í fáeina mánuði meðan verðbólgan væri keyrð niður. Niðurstaðan er sú að kaupmáttur frá því að stjórnin tók við, allan tímann, er 25% lægri en 1982 þó að þjóðartekjur á mann hafi aðeins minnkað um 4% á sama tíma. Og nú boðar ríkisstj. kauprán í þrjú ár í viðbót.
Ríkisstj. ætlaði að lækka erlendar skuldir. Hún hefur aukið við erlendar skuldir, en nú á að sögn að lækka þær og með sömu aðferðum og verðbólguna. Það á að láta launafólkið borga niður erlendu skuldirnar eins og verðbólguna.
Ríkisstjórnin sem nú situr, hvað sem mannabreytingum líður, beitir bersýnilega og ætlar að beita gamaldags afturhaldsúrræðum. Slík ríkisstjórn leysir engan vanda. Slík ríkisstjórn þarf að fara frá.