16.04.1986
Efri deild: 77. fundur, 108. löggjafarþing.
Sjá dálk 3963 í B-deild Alþingistíðinda. (3594)
400. mál, verslun ríkisins með áfengi
Helgi Seljan:
Virðulegi forseti. Um þetta mál allt mætti vissulega setja á langa tölu, en ég skal ekki gera það hér.
Hér er talað nokkuð um þröngsýni í þessum efnum. Ég kalla það að fara að öllu með gát vegna þess að þetta eru þau alvörumál að við þurfum að fara að öllu með gát í þessum efnum og megum ekki rasa í neinu um ráð fram. Það er einnig talað um hræsni í sambandi við afstöðu manna í þessu máli. Ég frábið mig öllu slíku tali þó að ég staldri við og vilji skoða þetta mál býsna vel vegna þess einfaldlega að sú áfengismálalöggjöf sem gildir hér á landi er mér ekki að skapi. Því þýðir ekki að vera að vitna í að þetta og hitt sé þar í gildi og þar af leiðandi sé það hræsni ef maður mótmælir einhverju nýju, einhverri viðbót í því efni. Það eru margir gallar á þeirri löggjöf nú þegar. Ég held að það sé ótvírætt um vissa stefnubreytingu að ræða í þessum efnum. Ég held að það sé útilokað að skoða þetta einstaka mál sem slíkt án samhengis við hugsanlegt framhald. Það dettur auðvitað engum í hug að þetta sé eitt og einangrað mál og síðan verði ekkert framhald á því.
Ég hlýddi á merkan kennimann á dögunum af Vesturlandi sem hafði greinilega af þessu máli miklar áhyggjur. Ég ætla ekki að fara að rekja hans mál. Hann benti á að útflutningur okkar Íslendinga til þessa hefði verið á hollustu- og nytjavörum, matvælum fyrst og síðast og yfirleitt þeim varningi sem tengdist fæði og klæðum, þessum grunnþörfum mannsins. Nú væri til viðbótar talað um íslenska hugvitið sem væri lögð áhersla á að nýta til þessa markmiðs til ávinnings fyrir þjóðarheill. Það var greinilegt að honum þótti hér skjóta nokkuð skökku við og varaði við þessari útflutningsvöru sem einhverri þjóðarnauðsyn.
Hér hefur verið minnst á álit dr. Tómasar Helgasonar um þessi mál öll, en hann hefur rannsakað þau mjög vel og er virtur á því sviði að kanna áhrif hinna ýmsu þátta áfengismálanna á neysluvenjur. Ég leyfi mér að taka hið fyllsta mark á áliti hans í þessu sem öðru því sem hann hefur fjallað um jafnvandlega og vísindalega og raun ber vitni.
Hann hefur vakið athygli á alveg sér í lagi, það eru ekki mín orð heldur hans, þeim áhrifum sem hagsmunaaðilar eða fjármagnsaðilar í þessu tilfelli gætu haft til óheilla í öllum vímuefnamálum okkar og ekki þá hvað síst varðandi áfengið. Hann hefur stutt þetta sterkum rökum og beinum tilvísunum til annarra þjóða.
Þetta hefur hann oft gert áður og við þekkjum þetta. Ég endurtek því það, sem ég sagði við 1. umr., að hér ætti að fara að öllu með gát og horfa til allra átta. Ég hlýt að undrast hvaða hraði er á þessu máli og viss forgangur þess hér í gegnum þingið. Mér skilst að þetta mál hafi ekki verið á forgangslista hæstv. ríkisstj., en allt í einu er það á mjög mikilli hraðferð hér í gegn.
Hér er býsna mikið um atvinnuatriði talað. Því er ekki að neita þó ekki sé það neitt sem slíku máli skiptir að hér þurfi svo hröð handtök til eins og gífurlegir hagsmunir séu þar í húfi varðandi atvinnumál fjölda manna. Auðvitað fá fáeinir menn þarna vinnu. Annað er það ekki sem gerist í þessu efni.
Varla hef ég trú á að það séu hagsmunir einhverra einstakra aðila, sem hér standa að verki, sem reka svo á eftir þessu frv. Ég hef t.d. ekki í önn þessara daga getað kynnt mér það sem skyldi á hvern hátt þessir aðilar hugsa sér þetta og að koma því í framkvæmd þó að ég viti býsna vel um aðdraganda og ástæður þessa máls vegna góðs kunningsskapar við þá sem eru í forsvari fyrir þessu. Því fer fjarri, og ég vil að það komi skýrt fram, þekkjandi þar til, að ég geri því skóna að einhverjar illar hvatir liggi að baki hjá þessum aðilum varðandi það að auka á þá vá sem við höfum af vímuefnum hér á landi. Hins vegar er hér um býsna margþætt mál að ræða vegna þess að auðvitað dettur engum í hug að hér verði látið staðar numið. Við þurfum að horfa til hugsanlegrar þróunar á þann hátt að ég hygg að öllum hefði verið hollt að staldra við og íhuga málið allt og gera sér grein fyrir því í sem víðustu samhengi, en ekki taka það einangrað út úr og segja: Þetta er bara sjálfsagður hlutur.
Það koma þarna inn ákveðnar milljónir. Kannske finnur einhver ráðherra þarna eitthvað í sína „þjóðarbókhlöðu“, það kann vel að vera, út úr þeim gróða sem þarna fæst. Þá er það vel, því þeir eru á höttunum eftir slíkum matarholum núna þessa dagana, eins og menn þekkja, og mætti þá kannske segja að það væri ekki til einskis af stað farið ef þeir uppgötvuðu það og þetta rynni þá til góðra hluta.
En ég bendi hv. þingdeildarmönnum á að þegar við erum að tala úti í þjóðfélaginu af miklum alvöruþunga og alveg sér í lagi hæstv. ráðh., sem standa að þessu frv., um sérstakt átak í vímuefnamálum til varnar og verndar og þegar fólk um allt þjóðfélagið, m.a. hæstv. ráðh., sem standa að þessu stjfrv., taka undir að það þurfi að gera sérstakt heilbrigðisátak fram til ársins 2000 með forvörn og fyrirbyggjandi starf að leiðarljósi einmitt í þessum málum, alveg sérstaklega í þessum málum, samkvæmt því sem Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin og hennar fulltrúar leggja áherslu á, þá finn ég ekki samhljóm í öllu þessu alvörutali og hugsanlegum afleiðingum þessa máls hér, ekki þessa einstaka máls heldur sem upphafs að því sem við engan veginn gerum okkur grein fyrir hvernig enda muni.
Ég get því ekki þrátt fyrir atvinnurök og útflutningstekjur, sem er býsna hátt hampað hér, fylgt þessu frv. sem stríðir bæði gegn mínum grundvallarsjónarmiðum og samvisku.