18.04.1986
Neðri deild: 87. fundur, 108. löggjafarþing.
Sjá dálk 4187 í B-deild Alþingistíðinda. (3843)
442. mál, Húsnæðisstofnun ríkisins
Fjmrh. (Þorsteinn Pálsson):
Herra forseti. Hv. 2. landsk. þm. beindi til mín tveimur fsp. Í fyrsta lagi hvort hugsanlegt væri að greiðslur ríkissjóðs yrðu á næstu 10 árum eða gætu orðið 5,6 milljarðar kr. miðað við 6% ávöxtun á því fjármagni sem Byggingarsjóðurinn þarf að taka að láni og hvort slíkar tölur gætu numið 12,4 milljörðum miðað við að vextirnir yrðu 9%.
Auðvitað er unnt að reikna sig fram til stærða af þessu tagi og í störfum nefndarinnar, sem unnið hefur að þessu, hafa margs konar útreikningar farið fram og nefndin lét reikna út dæmi af ýmsu tagi og þau geta auðvitað skilað mismunandi niðurstöðu. Það er ekki aðalatriði málsins heldur hitt hvað menn treysta sér og geta gert á hverjum tíma. Nefndin, sem vann að undirbúningi málsins og samningu frv., segir í grg. að ef helmingi af þeim lánveitingum sem reiknað er með til þeirra sem eiga íbúð fyrir verði frestað' um eitt ár yrði fjárþörf Byggingarsjóðs ríkisins til lána vegna nýrra bg notaðra íbúða um 3,5 milljarðar kr. á árinu 1987 og framlög ríkissjóðs mættu þá á þessum forsendum ekki vera lægri en 1000 millj. kr. Nefndin bendir jafnframt á að framlögin eru 1100 millj. kr. í ár auk 200 millj. kr. til þeirra sem eiga í sérstökum greiðsluerfiðleikum.
Á þessu stigi málsins er auðvitað ekki hægt að ganga út frá öðru en þessum tölum sem liggja fyrir. Engar frekari ákvarðanir hafa enn verið teknar um fjárveitingar á næsta ári. Svo sem venja er til verða þær ákvarðanir auðvitað teknar við meðferð og undirbúning fjárlaga fyrir næsta ár og lánsfjárlaga. Að sjálfsögðu er fullkomlega ljóst, eins og nefndin bendir á, að framlög ríkissjóðs mega ekki vera lægri en 1000 millj. kr. ef þetta kerfi á að ganga upp og standa á við það samkomulag sem var gert og auðvitað verður við það staðið. Að öðru leyti verður að koma til mats á fjárþörf og möguleikum við undirbúning fjárlaga og lánsfjárlaga fyrir næsta ár.
Það er ljóst, og kemur glöggt fram í athugasemdum nefndarinnar, að þetta kerfi stenst ekki 5-6% vaxtamismun. 2,5 til 3% vaxtamismunur gæti gengið og hugmyndirnar eru á því byggðar að slíkur munur geti verið framkvæmanlegur.
Hv. 2. landsk. þm. spurði hvort fjmrh. væri tilbúinn að lækka vexti á almennum markaði til þess að þetta fjármagn, sem fá á til Byggingarsjóðsins, fáist á lægri vöxtum, 6%, og hv. 5. þm. Reykv. spurði hvort fjmrh. væri tilbúinn að semja um lægri vexti við lífeyrissjóðina þegar í stað. Því er til að svara að þegar viðræður fóru fram við verkalýðshreyfinguna um lausn kjarasamninganna var einn þáttur þeirrar niðurstöðu sá að lífeyrissjóðirnir lána 925 millj. kr. vegna þeirra efnahagsráðstafana sem ríkisstj. gerði og til þess að hluta til að auka fjármagn Byggingarsjóðsins á þessu ári.
Það var eftir því gengið af hálfu ríkissjóðs að þessi lán yrðu tekin á 6% vöxtum. Því var alfarið hafnað af hálfu lífeyrissjóðanna og gerð sú afdráttarlausa krafa að vextirnir yrðu 9%. Það liggur því alveg fyrir að fjmrh. var tilbúinn að semja um lægri vexti af þessum lánum en því var með öllu hafnað af verkalýðshreyfingunni.
Fjmrn. hófst þegar handa um undirbúning að þessari lántöku og lífeyrissjóðum hefur verið skrifað af því tilefni. Þess verður freistað að reyna að hraða því að lífeyrissjóðirnir gangi til þess að framkvæma þetta samkomulag. Á meðan það er ekki komið til framkvæmda er af augljósum ástæðum erfitt að lækka almenna vexti af spariskírteinum, meðan það er svo skýlaus krafa af hálfu verkalýðshreyfingarinnar að vextirnir séu þetta háir.
Ég hafði hins vegar haft það í huga að vexti af spariskírteinum mætti lækka núna í maímánuði og hef stefnt að því að svo mætti verða. En það getur auðvitað ráðist af því hversu hratt samningarnir við verkalýðshreyfinguna koma til framkvæmda.
Nú er það svo að það er auðvitað ekki sama um hverja er verið að tala í þessu efni. Sumir hafa haldið því fram í umræðum um þessi mál að undanförnu að ríkissjóður ætti þann einfalda leik að lækka vextina og þá gengi allt eftir og vextir almennt lækkuðu. En hv. 3. þm. Reykv. benti mjög réttilega á að í þessu efni gilda lögmál framboðs og eftirspurnar. Þegar eftirspurn eftir lánsfjármagni er mikil og framboðið takmarkað eru það auðvitað þeir sem eiga fjármagnið og ráða yfir því sem hafa mest um það að segja hvaða vaxtastig gildir. Hinir, sem þurfa að taka fjármagnið að láni, geta minna um það sagt og nú er ríkissjóður í þeirri stöðu að hann er að taka fjármagnið að láni en það eru lífeyrissjóðirnir sem eiga peningana sem til ráðstöfunar eru og eftirspurnin er meiri en ráðstöfunarféð. Þetta verður auðvitað að hafa í huga þegar þessi mál eru metin.
Ég er hins vegar sammála því, sem fram kom hjá hv. 3. þm. Reykv. í þessari umræðu, að lífeyrissjóðirnir mega auðvitað þakka fyrir þegar fram í sækir að þetta samkomulag skuli hafa tekist og þeir eigi þess kost að fá aðila til þess að taka þetta fjármagn að láni því að með því samkomulagi sem gert var á dögunum var um það samið að greiða iðgjöld af öllum launum og það mun stórauka sparnaðinn í lífeyrissjóðakerfinu á næstu árum og þar að auki mun sjóðssöfnunin í lífeyrissjóðunum aukast mjög verulega fram yfir aldamót og þar verður mikil uppspretta þvingaðs sparnaðar í þjóðfélaginu. Það skiptir auðvitað miklu máli fyrir lífeyrissjóðina að eiga þess kost að ávaxta þetta fjármagn. Ég hygg að þegar fram líða stundir muni það skipta lífeyrissjóðina miklu máli að eiga möguleika á því að ávaxta sitt pund með þessum hætti og viðbúið að þeir hefðu lent í miklum erfiðleikum eftir nokkur ár ef þessa hefði ekki verið kostur. Þá kann þetta dæmi auðvitað að snúast við og ríkissjóður kemst væntanlega í sterkari aðstöðu, samningsstöðu gagnvart lífeyrissjóðunum til þess að fá þetta fjármagn á lægri vöxtum. Um þetta er ég fyllilega sammála hv. 3. þm. Reykv. Eins og dæmið blasir við í dag held ég að þetta sé það sem líklegast er að gerist á næstu árum.
Á þessu ári er staðan hins vegar sú að fjármagnið er enn takmarkað og eftirspurnin mikil og það mun auðvitað hafa áhrif á vaxtastigið. Ég vænti þess þó enn að sú fyrirætlan að lækka vexti af spariskírteinum í maímánuði muni takast. Það var óhjákvæmilegt að gera bindandi samkomulag við verkalýðshreyfinguna um 9% vexti á þeim 925 millj. sem samið var um að lífeyrissjóðirnir legðu af mörkum til þess að fjármagna þær efnahagsaðgerðir sem gerðar voru í tengslum við samningana.