26.11.1985
Sameinað þing: 21. fundur, 108. löggjafarþing.
Sjá dálk 892 í B-deild Alþingistíðinda. (709)
60. mál, alþjóðasamningur um afnám mismununar gagnvart konum
Forsrh. (Steingrímur Hermannsson):
Herra forseti. Í 1. gr. samnings um afnám misréttis gagnvart konum er það skilgreint sem hvers kyns aðgreining, útilokun eða takmörkun sem byggð er á kynferði og hefur þau áhrif eða markmið að takmarka eða gera að engu að konur, óháð hjúskaparstöðu, á grundvelli jafnréttis karla og kvenna, fái viðurkennd, geti notið eða framfylgt mannréttindum og grundvallarfrelsi á sviði stjórnmála, efnahagsmála, félagsmála, menningarmála, borgaralegra mála eða á sérhverju öðru sviði.
Ríkisstj. hefur fullan hug á því að laga það misrétti sem hér kann að vera. En mér þykir þó rétt, áður en ég kem að því hvernig sú framkvæmd stendur nú, að hafa nokkur frekari orð um aðdraganda þessa máls.
Í þessum samningi eru ákvæði sem skuldbinda aðildarríkin til að gera ráðstafanir til að afnema misrétti gagnvart konum á hinum ýmsu sviðum sem ég rakti áðan. Með lögum nr. 78/1976, um jafnrétti kvenna og karla, var tryggð framkvæmd helstu meginreglna samningsins og enn frekar með lögum nr. 65/1985, sem ég hygg að hv. fyrirspyrjandi hafi vísað til, en það eru lög um jafna stöðu og jafnan rétt karla og kvenna sem samþykkt voru á Alþingi 19. júní s.l.
Tilgangur þeirra laga er að koma á jafnrétti og jafnri stöðu kvenna og karla á öllum sviðum og markmið þeirra því hin sömu og alþjóðasamningsins um afnám allrar mismununar gagnvart konum. Samningurinn var undirritaður fyrir Íslands hönd á ráðstefnu um kvennaáratug Sameinuðu þjóðanna í Kaupmannahöfn hinn 24. júní 1980 og þá með fyrirvara um fullgildingu. Þá lá fyrir að breyta þyrfti íslenskum lögum til að geta framfylgt ákvæðum 2. tölul. 9. gr. um jöfn réttindi kvenna og karla varðandi þjóðerni barna þeirra. Það var gert með lögum nr. 49/1982, um breytingu á lögum nr. 100/1952, um íslenskan ríkisborgararétt.
Sérstök ástæða er til að benda á 4. gr. samningsins. Þar segir:
„Geri aðildarríki sérstakar bráðabirgðaráðstafanir sem miða að því að flýta fyrir að raunverulegt jafnrétti karla og kvenna náist skal það ekki talið misrétti eins og það er skilgreint í samningi þessum, en skal ekki á neinn hátt hafa í för með sér að ójöfnum eða ólíkum skilyrðum sé viðhaldið. Ráðstafanir þessar skulu felldar niður þegar markmiðunum um sömu tækifæri og meðferð hefur verið náð.“
Í lögunum um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla frá 1985, sem ég hef áður vísað til, segir í 3. gr. að hvers kyns mismunun eftir kynferði sé óheimil. Þó teljist „sérstakar tímabundnar aðgerðir, sem ætlaðar eru til að bæta stöðu kvenna til að koma á jafnrétti og jafnri stöðu kynjanna, ekki ganga gegn lögum þessum.“
Þarna er sem sagt komið í íslenska löggjöf ákvæði sem heimilar beinlínis tiltekna mismunun til þess að stuðla að því að jafna stöðu kvenna og karla.
Framkvæmd laganna um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla ber Jafnréttisráði að annast, sbr. 13. gr. laganna. Nýtt Jafnréttisráð hefur ekki verið skipað. Skv. lögunum skal það vera sjö manna, formaður skipaður af Hæstarétti, varaformaður af félmrh. og fimm af félagssamtökum. Þrátt fyrir ítrekaðan eftirrekstur er ráðið enn ekki fullskipað en mikil áhersla lögð á það af hálfu félmrh. og ríkisstj. að það gerist fljótlega. (HG: Er ekki búið að kippa því í liðinn?) Ja, það er þá eftir að ég fékk þessar upplýsingar ef ég má svara því. Það er vonandi. Ég fagna því ef svo er.
Í 15. gr. laganna eru verkefni Jafnréttisráðs tilgreind. Í 2. tölulið segir að ráðið skuli „vera stefnumótandi aðili í jafnréttismálum hér á landi.“ Ráðið skuli „vinna framkvæmdaáætlun til fjögurra ára í senn og leggja fyrir félmrh.“ Þar skuli „kveðið á um aðgerðir til að koma á jafnrétti kynjanna.“ Í 1. mgr. 22. gr. laganna segir að félmrh. skuli „leggja fyrir ríkisstj. framkvæmdaáætlun til fjögurra ára í senn.“ Þar skuli „kveðið á um aðgerðir sem fyrirhugaðar“ séu „til að ná fram jafnrétti kynjanna.“ Í 2. mgr. 22. gr. er tekið fram að við gerð framkvæmdaáætlunar félmrh. skuli höfð hliðsjón af áætlun Jafnréttisráðs, sbr. 2. tölul. sem ég nefndi áðan.
Eins og áður er greint var - a.m.k. þegar þessara upplýsinga var aflað - nýtt Jafnréttisráð ekki fullskipað. Að sjálfsögðu hefur það bundið hendur ráðherra og ríkisstj. að ganga frá þeirri framkvæmdaáætlun sem á er kveðið um í þessum lögum. En ég vil fullvissa hv. fyrirspyrjanda um að það er ætlun ríkisstj. að framkvæma það sem lögin ætlast til.
Margt í þessum málum verður að meta og af því að hv. fyrirspyrjandi kom inn á það vil ég nefna þann launamismun sem áreiðanlega er víða ríkjandi í þjóðfélaginu. Fram hefur farið nokkuð lengi - og reyndar tekið of langan tíma - athugun á launamismun kynjanna. Skv. þeim upplýsingum sem ég hef mun reynast nauðsynlegt að kanna það mál miklu betur en gert er ráð fyrir í verki Þjóðhagsstofnunar. M.a. er áreiðanlega nauðsynlegt að kanna af hvaða sökum þessi launamunur er. Ég vek athygli á því að slíkar kannanir hafa farið fram erlendis og leitt í ljós ýmislegt sem er umhugsunarvert einnig fyrir okkur Íslendinga.
En ástæðan fyrir því að þetta er ekki komið lengra er sú að Jafnréttisráð var ekki fullskipað. Ef það er nú fullskipað tekur það eflaust skjótt til starfa og leggur fyrir ríkisstj. þá framkvæmdaáætlun sem því er ætlað að gera.