24.02.1987
Sameinað þing: 55. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 3471 í B-deild Alþingistíðinda. (3066)
307. mál, álit milliþinganefndar um húsnæðismál
Jón Baldvin Hannibalsson:
Herra forseti. Þessar umræður hafa aldeilis ekki orðið gagnslausar. Ég leyfi mér að vekja athygli t.d. á eftirfarandi sem fram hefur komið í umræðunum:
Hv. þm. Guðmundur H. Garðarsson flutti hér um margt athyglisverða ræðu þótt hann hefði að vísu sagt að nær væri að leysa málin en ganga upp í þeirri dul að þau yrðu leyst með ræðum og hlotið meira að segja ákúrur hæstv. forseta fyrir að halda sig ekki við efnið. En í þessari ágætu ræðu kom á daginn að við erum sammála um eftirfarandi meginatriði þessarar umræðu:
1. Við erum báðir á einu máli um að sú fjármögnun húsnæðislánakerfisins sem fólst í þeim lögum sem við hér ræðum sé bráðabirgðalausn og geti ekki staðist til frambúðar.
2. Við erum sammála um að það verði ekki meginhlutverk lífeyrissjóða fram í tímann að líta að vera lánasjóðir í húsnæðismálum eða skyldusparnaður sem hagnýttur er af ríkisvaldi til að dekka hallarekstur á ríkisbákninu heldur er meginhlutverk þeirra, er og verður og á að vera, að tryggja þeim sem iðgjöld greiða mannsæmandi lífeyri.
Við erum líka sammála um það, hv. þm. og ég, að leiguhúsnæði eigi fullan rétt á sér. Ég veit ekki hvort hv. þm. er sammála mér um að sú þörf sé brýnni nú en oft ella eftir þá gerbreytingu sem varð á húsnæðismarkaði við verðtryggingu og háa raunvexti. Ég er þeirrar skoðunar. En það gladdi mig að heyra þennan talsmann Sjálfstfl. í húsnæðismálum kveða upp úr með það að hann hefði fullan skilning á nauðsyn leiguhúsnæðis og kvað dálítið við annan tón en við erum vanir að heyra hér í þingsalnum frá þeim manni sem klæðist skikkju sérfræðings Sjálfstfl. í húsnæðismálum og við heyrðum í hérna rétt áðan.
Hv. þm. sagði í fjórða lagi að hann væri andstæðingur hins miðstýrða kerfis og vildi gjarnan sjá þá þróun verða að almennir bankar gætu tekið meiri þátt í fjármögnun húsnæðislána, þ.e. með lánum til lengri tíma, en þeir gera nú. Ég tek undir að gjarnan vildi ég sjá þá þróun og gjarnan stuðla að því að það megi verða. En við núverandi kerfi hefur bankakerfið brugðist að þessu leyti. Á því eru margar skýringar. Til þess að stefna að þessari leið eru líka margar leiðir. En um þessi grundvallaratriði sýnist mér að við séum sammála.
Hitt kippi ég mér ekki upp við þótt hv. þm. hafi ekki á þessu stigi málsins verið búinn að kynna sér sem skyldi kaupleigutillögur okkar jafnaðarmanna. Ég er ekki svo heimtufrekur að ég ætlist til þess á þessu stigi málsins, en ég veit út frá þeim sjónarmiðum sem hv. þm. talaði út frá að hann mun kynna sér þær tillögur hleypidómalaust.
Það hefur komið fram við þessar umræður að hv. þm. Guðmundur J. Guðmundsson lítur tillögurnar um kaupleiguíbúðir fremur jákvæðum augum. Það er rétt að hann greiddi atkvæði á móti þeim þegar þær voru fluttar sem brtt. við lögin um Húsnæðisstofnun á þeim forsendum að hann hefði ekki viljað greiða atkvæði neinum brtt. þá af því að það samkomulag var gert við aðila vinnumarkaðar. Nú mátti skilja á hans máli að hann viðurkenndi líka að fenginni tæplega hálfs árs reynslu að ágallar væru á þessu kerfi. Það kom sérlega skýrt fram í fyrri ræðu hans að það væri ekki nægilega vel séð fyrir þörfum hins félagslega kerfis, þar skorti á fjármögnun, og ef ég skildi hann rétt hafði orð um að hann væri reiðubúinn að beita sér fyrir því innan raða ASÍ og í miðstjórn ASÍ að aðilar vinnumarkaðarins og þá sérstaklega verkalýðshreyfingin tækju þau mál upp til endurskoðunar og þá væntanlega til að beina meiru af fjármagni lífeyrissjóðanna meðan það kerfi er við lýði til félagslega þáttarins.
Hv. þm. Guðmundur J. Guðmundsson sagði að í áheyrn helstu forráðamanna húsnæðislánakerfisins hefði spurningum verið svarað um það hvort mönnum hefði verið synjað í stórum stíl um lán vegna þess að lág laun risu ekki undir greiðslubyrði og fengið þau svör að þau tilfelli væru fá. Ég hef upplýsingar um það frá stjórnarmanni í Húsnæðisstofnun að þau tilfelli séu ekki fá, þau séu mörg. Ég vildi gjarnan mega vænta þess af hæstv. félmrh. hér á eftir, ef hann hefur þær upplýsingar, að hann svaraði því hversu mörg þau eru. Ég tók eftir því sem hæstv. félmrh. sagði að ekki skyldi standa á honum að leggja á borðið upplýsingar þar sem fram kæmi flokkun á því á hvaða forsendum mönnum hefði verið synjað, t.d. hvort hér væri um að ræða stóreignamenn sem teldu fram lágar tekjur og hefði verið synjað á þeim forsendum o.s.frv. Ég vildi gjarnan mega treysta því að þessar upplýsingar yrðu lagðar fram og á þessu stigi málsins svarað hversu margar um það bil eru þær umsóknir sem hefur verið synjað á forsendum um lág laun eða ónóga greiðslubyrði.
Hv. þm. Guðmundur J. Guðmundsson tók undir að það væri ekki ásættanlegt fyrir forsvarsmenn verkalýðshreyfingarinnar sem aðila að þessu máli og aðila að lífeyrissjóðum launþega að fólk sem ætti stórar eignir og væri að selja á markaði og hefði á sínum tíma fengið þær að verulegu leyti fyrir tilstuðlan opinbers lánakerfis á neikvæðum vöxtum fengi nú nýjan rétt til lána á niðurgreiddum kjörum á sama tíma og því fólki sem fjármagnar þetta kerfi væri synjað. Sumum kann að þykja það hart, eins og fram kom í máli hv. þm. Halldórs Blöndals, að hér væri verið að mismuna fólki. Það má lengi mismuna. Hverjum hefur ekki verið mismunað hér í húsnæðismálum? Er ekki mikill munur á þeim kynslóðum, þeim aldursárgöngum sem fengu lán á sínum tíma og þurftu kannske ekki að greiða til baka nema helminginn og verðbólgan greiddi síðan niður eignamyndunina? Er ekki mikill munur á þeirri aðstoð sem þá var fengin frá öldruðum sparifjáreigendum sem voru rændir þessum upphæðum og svo hins vegar harmkvælahópnum eftir 1980 sem lenti bæði í ógöngum misgengislána og launa og hækkun raunvaxta og hefur orðið að standa undir sínum húsnæðiskostnaði með margfaldlega fleiri vinnustundum að baki því húsnæði en þeir sem á undan komu?
Þá er það spurningin um biðtölurnar allar saman af því að menn eru enn að rífast um þetta. Það er undarlegt að geta ekki fengið þetta á borðið. Menn eru að gera sér upp prívatskoðanir um hvernig eigi að meta þær, hvað afföllin verði mikil, hvort fólk meini eitthvað með þessum umsóknum, hvort það sé að gera þetta að gamni sínu eða í öryggisskyni eða af því að það hafi ekki trú á kerfinu, vilji vera á blaði. Sumir eru jafnvel að gera því skóna að það eitt að spyrjast fyrir um þetta veki upp vantrú og sé til stórskemmdarverka á kerfinu. Hæstv. ráðh. sýnir á sér ekkert snið til að fara að svara þessum spurningum. Nú langar mig til að spyrja og óska eftir því að hann svari á eftir: Er það rétt eða ekki rétt að þeir sem lögðu inn umsóknir sínar fyrir 1. nóv. og til 26. nóv. 1986 og áttu íbúð fyrir geti gert sér vonir um að fá fyrri hlutann í janúar 1988 samkvæmt áætlun Húsnæðisstofnunar? Er það rétt eða ekki rétt? Er það rétt að þeir sem lögðu inn umsóknir í janúar 1987 og eru að eignast sína fyrstu íbúð fái fyrri hlutann í desember 1987? Er það rétt eða ekki rétt? Er það líka svo, ef reiknað er með svipuðum fjölda umsókna næstu mánuði og inn komu í janúar 1987 að frádregnum hinum frægu 15% afföllum, að þeir sem leggja inn umsóknir í lok mars 1987 og eru að eignast sína fyrstu íbúð fái fyrri hluta lánsins í júlí 1988 og seinni hlutann í janúar 1989? Er þetta rétt eða ekki rétt? Er það rétt að þeir sem eru að skipta um íbúðir og leggja inn umsóknir í febrúar 1987 fái fyrri hluta láns í júlí 1988 og seinni hluta í janúar 1989? M.ö.o: er það rétt eða ekki rétt að við séum að tala um 17-23 mánaða biðtíma samkvæmt áætlunum Húsnæðisstofnunar?
Hvernig væri að hæstv. ráðh. svaraði þessu, þetta er honum fyrirhafnarlaust, já eða nei? Er það rétt að þeir sem leggja inn umsóknir í maí 1987 og eru að eignast sína fyrstu íbúð geti gert ráð fyrir því að fá fyrri hluta lánsins í janúar 1989 eða að þeir sem eru að skipta um íbúðir og leggja inn umsóknir í apríl 1987 muni fá fyrri hluta lánsins í janúar 1989? Erum við með öðrum orðum að tala um biðtíma sem er að nálgast 20 mánuði? Rétt eða ekki rétt? Já eða nei? (HBl: Eru samtöl leyfð í þingsalnum?) Þetta eru fyrirspurnir til hæstv. ráðh. Þeim er ekki beint til hv. 2. þm. Norðurl. e. Ég vænti engra skýringa af hans hálfu í húsnæðismálum.
Þessar fyrirspurnir eru fram bornar af því tilefni að menn eru hér að velkjast í vafa um þessar biðtölur. Menn eru jafnvel að gera því skóna að það sé til eitthvert leyniskjal innan veggja Húsnæðisstofnunar. Stjórnarmenn í Húsnæðisstofnun sem eru kjörnir af Alþingi hafi í höndum slíkt skjal, en það sé rækilega merkt með trúnaðarstimpli af því að það flokkist undir hernaðarleyndarmál ríkisins hversu lengi þetta fólk á að bíða. Það er ekki nein fordild að spurt er úr þessum ræðustól. Við erum að biðja um upplýsingar sem eru að sögn í höndum þeirra manna sem við höfum kjörið til að fara með húsnæðismál og varða þessa umræðu því að við erum að reyna að meta árangur eða niðurstöðu af því kerfi sem nú hefur verið reynt í nokkra mánuði. Menn eru jafnvel að meta þýðingarmikla hluti eins og t.d. uppruna lánsfjár í lífeyrissjóðum úti á landi eða í Reykjavík eða höfuðborgarsvæðinu á mælikvarðann umsóknir, að umsóknir séu svo og svo margar frá Reykjavík og Reykjanesi, svo og svo margar utan af landi. En umsóknir eru ekki lánveitingar. Auðvitað væri það gott, og ég mundi fagna því að þetta reyndist rétt, að þær upplýsingar sem hér var farið með væru réttar og það væri svo að því er varðar þegar á reynir lánveitingarnar sjálfar.
Að lokum vil ég svo að því er þetta varðar taka undir með hv. þm. Guðmundi J. Guðmundssyni að það er ekki einleikið hvað byggingarkostnaður í þessu landi er hár. Sú þróun sem þar hefur átt sér stað að því er varðar nýja tækni, væntanlega bætt skipulag og allt hvað eina, lýsir sér í sífellt lengri byggingartíma og hærri byggingarkostnaði. Það var og er væntanlega enn í lögum um Húsnæðisstofnun ríkisins eitt af hennar hlutverkum að gera tilraunir og fylgjast með tilraunum til lækkunar byggingarkostnaðar. Það væri kannske sá verkþáttur sem helst réttlætti tilveru þeirrar stofnunar því að ég tek undir það með hv. þm. Guðmundi H. Garðarssyni að það væri mjög æskilegt að afgreiðsla lánanna, þjónustan sjálf við fólkið í landinu gæti farið fram í gegnum bankakerfið þó að það breyti ekki því að ráðuneytið þarf að vera vel mannað til að móta stefnu í húsnæðismálum til langs tíma og að auðvitað þarf ríkisvaldið að stuðla að lækkun byggingarkostnaðar á kerfisbundinn hátt.
Ég sagði í upphafi máls míns að þessar umræður hefðu alls ekki verið gagnslausar og vil reyndar árétta það. Þar sleppti ég einu þýðingarmiklu atriði. Við ræddum hér um lífeyrissjóðina og hlutverk þeirra. Ég tók sérstaklega eftir því með hliðsjón af málflutningi formanns Sjálfstfl. að því er varðar tillögur okkar um endurskipulagningu lífeyrissjóðanna að hv. þm. Guðmundur H. Garðarsson er alls ekki sammála formanni Sjálfstfl. í þeim efnum. Hv. þm. Guðmundur H. Garðarsson talaði um að æskilegt væri að endurskipuleggja lífeyrissjóðina í 10-20 sjóðum, þeir eru núna tæplega 100, og er þar með kominn langleiðina að nálgast okkar tillögur sem voru um það að mynda einn lífeyrissjóð landsmanna sem reyndar hv. þm. Guðmundur H. Garðarsson flutti frv. til l. um, mjög myndarlegt og gott frv., árið 1976 eða 1977. Við leggjum til að að því er réttindin varðar verði einn sjóður, en að því er varðar fjárráðstöfunina og ákvörðunina um nýtingu fjárins og ávöxtun þess verði hann deildaskiptur eftir landshlutum. Þetta held ég að þýði að við erum nær hvor öðrum í skoðunum, hv. þm. Guðmundur H. Garðarsson og við Alþýðuflokksmenn í þessu efni eins og reyndar mörgum öðrum, en þeir sem tala í nafni Sjálfstfl. alls.
Herra forseti. Hv. þm. Halldór Blöndal reyndi að útskýra áðan hver væru ágreiningsmál hans við Alþfl. í húsnæðismálum. Og nú kvað við annan tón. Nú var ekki sami gassagangurinn og lætin eins og í fyrri tilraunum hv. þm. til að skýra þennan ágreining. Nú var það sæmilega hógvær og lítillátur maður sem talaði. Fyrsta spurningin að því er varðar þetta er þessi: Er einhver þörf fyrir leiguíbúðir eða er kenning hv. þm. ættuð úr Hávamálum og skýrð með lundarfari eyjarskeggja, að við viljum bara engar leiguíbúðir hafa, afkomendur víkinga sem hér tórum, heldur viljum við vera eigin herrar í eigin húsum? Um það sagði hv. þm., þegar ég var búinn að tíunda fyrir honum niðurstöður þriggja kannana sem sýndu það að fólk vildi að vísu taka þann kost að eiga öryggi í húsnæðismálum í formi leiguhúsnæðis, að það væri ekkert að marka þetta. Ef þetta eru ekki vitlausar kannanir, eins og hæstv. félmrh. segir, þá segir forsjárhyggjumaðurinn mikli, talsmaður Sjálfstfl., að það sé fólkið sem sé vitlaust. Það væri ekkert að marka þetta. Ég bara veit betur. Það er forsendan. Stendur skrifað í Hávamálum væntanlega.
Í annan stað er hv. þm. alls ekkert á móti leiguhúsnæði eftir allt saman. Nei, nei. Hann metur kostina í húsnæðismálum að því er það varðar þannig að hann setur reyndar leiguhúsnæði í eigu sveitarfélaga númer eitt og verkamannabústaði sem næstgeðfelldasta kostinn. En leiguhúsnæði á vegum sveitarfélaga númer eitt. Hvað er leiguhúsnæði á vegum sveitarfélaga? Það eru íbúðir sem byggðar eru eða keyptar að frumkvæði sveitarfélaga með langtímalánum úr opinberum sjóðum og eiginfjárframlagi sveitarfélaganna sjálfra sem eru þar með að binda fé sitt. Til hvers? M.a. til þess að leysa húsnæðisvandamál fólks sem ekki er talið ráða við ríkjandi kjör á markaðnum, sem markaðurinn úthýsir. En engu að síður. Það eru sveitarfélög sem eru að binda fé, eiga þar á móti íbúðirnar, eignamyndun verður sveitarfélagsins, og þau eru að gera þetta í ákveðnum tilgangi, annaðhvort til þess að leysa félagsleg vandamál eða, eins og fram kom í hinum áður tilvitnuðu könnunum, til að greiða fyrir því að sveitarfélagið gæti fengið til búsetu og til starfa við sveitarfélagið utanaðkomandi fólk sem ella væri ekki fáanlegt, m.ö.o. til þess að styrkja atvinnulíf, efla atvinnulíf á viðkomandi stöðum. Það er í lagi. Þá er allt í lagi að mismuna fólki. Þá er allt í lagi að binda fé. Og að því er varðar verkamannabústaðina. Það er auðvitað lán sem eru til langs tíma, 85%, jafnvel upp í 90% ef um er að ræða einstaklinga með af einhverjum ástæðum skerta tekjuöflunargetu eða lágar tekjur. Þeir eru byggðir að frumkvæði sveitarfélaga og úthlutað af sérstökum samstarfsnefndum frá stéttarfélögum og sveitarfélögum. Eignamyndunin verður að lokum þess aðila sem fær inni í verkamannabústað þegar hann hefur greitt upp að fullu. Það eru kaupleiguíbúðir, ákaflega hliðstætt kerfi þó það hafi nokkra kosti umfram verkamannabústaðakerfið. En málið er tvíþætt. Sveitarfélaginu er ætlað frumkvæði í málinu, en til þess að gera þennan kost fýsilegan fyrir sveitarfélögin verður að koma til í fyrsta lagi lagasetning og í annan stað fjárhagsleg fyrirgreiðsla.
Annars vegar erum við að ræða um leiguíbúðir, byggðar að frumkvæði sveitarfélags með lánum til langs tíma, og þá er það sveitarfélagið eða félagasamtök önnur sem leysa það af hólmi sem leggja fram hluta af byggingarkostnaðinum og eru þá eigendur og eignamyndunin verður þeirra rétt eins og um leiguíbúðir sveitarfélaga væri að ræða sem hv. þm. segir að hann taki jafnvel fram yfir verkamannabústaði. Ef kenning hv. þm. um að eyjarskeggjar af víkingaættum vilji undir engum kringumstæðum þiggja þann kost að leigja ganga þeir inn í þetta kerfi, sem heitir kaupleigukerfi, á þeim kjörum að þeir gera samninga um kaup sín á 20% hlutanum og þá er um að ræða algera og fullkomna endurgreiðslu að öllu leyti, bæði á 80% láni úr Byggingarsjóði ríkisins og eins á 20% framlagi hvort heldur er sveitarfélags eða félagasamtaka. Og hver er þá þessi skelfilegi munur? Hvar er sú rökvísi? Hann segir: Leiguíbúðir á vegum sveitarfélaga eru góðar, tek þær fram yfir verkamannabústaði. Verkamannabústaðir, sem flokkur hv. þm. reyndar hamaðist á móti með mjög svipuðum rökum og nú gegn kaupleiguíbúðum, eru góðir, en kaupleiguíbúðir, sem eru sveigjanlegt form, gefa valfrelsi milli annars vegar eignamyndunar eða leigu, aldeilis óalandi og óferjandi. Hann byggir síðan röksemdafærsluna á því að það sé vegna þess að Alþýðuflokksmenn vilji aldrei una því að fólk sitji við sama borð, sitjandi uppi með þær staðreyndir, sem við erum búnir að fara með og allir sem þekkja til hér í húsnæðismálum þekkja, að gamla kerfið var vissulega þess eðlis, og þá er ég að tala um tímabil hinna neikvæðu vaxta, var vissulega þess eðlis að það færði til fjármuni frá hinum efnaminni til hinna efnameiri. Þeim mun stærra húsnæði sem byggt var, þeim mun stærri lán sem voru tekin, þeim mun meiri vaxtaniðurgreiðsla, þeim mun meira vaxtatap hjá ríkinu og þeim mun meiri raunverulegur hagnaður hinna efnameiri. Í rauninni stenst það engan veginn, ef hv. þm. meinar það sem hann segir, að stefna Sjálfstfl. sé sú að stuðla að séreignastefnu samkvæmt lögmálum markaðarins á þeim vaxtakjörum sem markaðurinn býður fyrir alla þá sem þeim kjörum geta tekið, en viðurkennir hins vegar félagslega þörf og rétt leiguíbúða. Þá er raunverulega engin skýring til á því rökrétt hvers vegna maðurinn bölsótast svona gegn leiguíbúðum nema þetta séu eðlislæg viðbrögð íhaldsmanns sem aldrei má heyra minnst á nýjar hugmyndir eða bætta framkvæmd og það verði að líða aftur nokkrir áratugir og fást reynsla af kerfinu. Þá væri hann kannske vís til þess að syngja því sama lofið og hann syngur verkamannabústöðunum nú.
Dæmi hafa verið nefnd um að íbúðir í verkamannabústöðum eru oft dýrar. Þannig hefur tiltekist í framkvæmd að kostnaðurinn er hár, verðið er hátt þannig að jafnvel 10-15% eigið fjárframlag er ofviða mörgu fólki, sér í lagi því fólki sem um leið á að fullnægja því tekjuhámarki sem á að vera skilyrði fyrir því að menn fái úthlutað verkamannabústað. Ef farið væri eftir þeim skilmálum um hámark á tekjum væri í mörgum tilfellum auðvelt að sýna fram á að það hið sama fólk gæti ekki risið undir 15% framlaginu, gæti ekki hafa lagt það til hliðar af eigin tekjum, yrði að leita eftir því í bankakerfinu á skammtímalánum á dýrum vöxtum. Kaupleigukerfið er m.a. kerfi sem kemur til móts við þetta vegna þess að það er byggt á því að það er ekki óviðráðanleg útborgun. Það er miðað við það beinlínis að dæmið sé viðráðanlegt sem hlutfall af launum. Ef lánið er frá Byggingarsjóði ríkisins er það greitt að fullu til beggja aðila. Ef um er að ræða fólk sem fullnægir skilyrðum Byggingarsjóðs verkamanna er lánið með 1% vöxtum endurgreitt, 80-85% lánið, en þá er um að ræða leigu og þá er þarna um að ræða framlag frá sveitarfélagi væntanlega samkvæmt okkar tillögum frá stuðningi ríkisins sem er nákvæmlega hliðstætt við margt annað sem gerist í okkar félagslega kerfi. Það stendur síst á manni eins og hv. 2. þm. Norðurl. e., sem sjálfur er talsmaður hvers kyns millifærslna og möndls í efnahagslífi í þágu sérhagsmuna, að lýsa sig andvígan því, nema þá því aðeins að hann meini ekkert með því þegar hann talar fjálglega um verkamannabústaði eða leiguíbúðir.
Síðan fór hv. þm. með undarlega rullu um verðtryggingu og raunvexti. Ekki þarf hans orð til að upplýsa þá sem hér eru staddir um baráttu Alþfl. fyrir verðtryggingu. Hún er kunn. Hún var lögfest með svokölluðum Ólafslögum í apríl 1979. En sá maður sem setur samasemmerki milli verðtryggingar og jákvæðra vaxta og hávaxtastefnu veit ekki hvað hann er að tala um. Í Ólafslögum, þar sem kveðið var á um verðtryggingu, voru reyndar lagaákvæði, bein og óvefengjanleg lagafyrirmæli til stjórnvalda um að samfara þessari miklu breytingu á verðtryggingu á fjármagni ætti jafnframt að taka upp verulega lengingu á lánum með hliðsjón af greiðslubyrði. Það er ekki við Alþfl. að sakast um framkvæmd þessara mála frá því að þessi ríkisstjórn lauk störfum í októbermánuði 1979 heldur við þá sem farið hafa með völd síðan í tveimur ríkisstjórnum. Það sem við höfum verið að rekja hér, misgengi lána og launa og hækkun raunvaxta í kjölfar takmarkaðs vaxtafrelsis, er svarið við því hvernig þessi mál hafa verið framkvæmd.
Það kom hvergi fram í mínu máli að misgengi lána og launa hefði ekki byrjað fyrr en við afnám vísitölubindingar launa 1983. Ég tók skýrt fram að það hefði byrjað fyrr við ítrekaðar skerðingar fyrri ríkisstjórnar á vísitölubótum launa. Það var orðið m.ö.o. mjög áberandi veturinn 1981-1982. Reyndar fluttum við þm. Alþfl. þá þegar að frumkvæði hv. þm. Jóhönnu Sigurðardóttur tillögur á hinu háa Alþingi um að bregðast við því þegar með þeim hætti að lengja lánstíma og færa þann hluta af greiðslubyrðinni sem væri umfram launaþróun aftur fyrir höfuðstól og lengja lán. Þær tillögur voru felldar. En staðreynd er að þetta var byrjað. Þetta er þróun sem hefur staðið yfir frá árinu 1981 a.m.k. En það þýðir ekkert að koma hér í ræðustól og ætla að vísa afleiðingunum af framkvæmd mála í vaxtamálum eftir 1979 á okkar ábyrgð. Það er út í hött. Og að því er varðar t.d. áhrif hallareksturs ríkissjóðs á vaxtastig í landinu, sem er meginskýringin á því hvers vegna vextir eru hér svo háir sem og að í framkvæmdinni hafa menn haldið fast við að hafa bein tengsl milli hækkunar óbeinna skatta og lánskjaravísitölu, sem ég fjallaði nokkuð um í fyrri ræðu minni, er það auðvitað algerlega á ábyrgð þeirrar ríkisstjórnar sem nú situr.
Að því er varðar fjármögnun þess átaks sem við gerum tillögu um um kaupleiguíbúðir vek ég athygli hv. þm. á því að hér er ekki um stórt mál að ræða í fjárhagslegu tilliti, engan veginn. Í samanburði við aðrar sambærilegar þjóðhagsstærðir er það hreinlega ekki svo. Ég nefndi sem dæmi að eini verðtryggði tekjustofn sveitarfélaga hér á landi, sem er Jöfnunarsjóður sveitarfélaga, hefur í tíð núv. ríkisstjórnar verið skertur um hundruð millj. Talan sem nefnd hefur verið er 700 millj. og henni hefur enn ekki verið andmælt hér. Hún kann að vera hærri. Við erum að tala um 250 millj. rúmlega á tveimur árum til að byrja þetta átak og ég geri mér fullkomlega ljóst að þess er ekki að vænta að sveitarstjórnir úti um land hafi frumkvæði að því að fara af stað með þetta byggingarform fyrr en það liggur fyrir, ekki kannske fyrst og fremst lagaforsendur þó það sé æskilegt, heldur hvaða fjárhagslegu fyrirgreiðslu og hverra kjara sé að vænta til þess að koma þessu af stað af hálfu ríkisvaldsins.
Herra forseti. Eins og ég sagði í upphafi máls míns hefur þessi umræða engan veginn verið óþörf eða gagnslaus og ef við spyrjum hver sé niðurstaðan að því er varðar mat manna á reynslunni af því kerfi sem hér hefur verið til umræðu núna eftir sex mánaða reynslu eru mínar niðurstöður þessar:
Ég tel það ljóst í fyrsta lagi, miðað við raunverulega eftirspurn og útlánaþörf í hinu nýja kerfi og miðað við vaxtamun tekinna lána og útgreiddra, að óhjákvæmilegt sé að stefna að því að hækka framlag ríkissjóðs af skattgreiðslum allverulega á næstunni. Minni ég í því efni á það sem fram kom í máli hv. þm. Magnúsar H. Magnússonar þar sem hann sagði að það væri lágmark að hækka það úr 25% í 33% til þess að tryggja eiginfjárstöðu byggingarlánasjóðanna í framtíðinni.
Í annan stað tel ég að það sé mjög nauðsynlegt, ef við lítum á fasteignamarkaðinn og fjármögnun hans í heild, að ríkisvaldið beiti sér fyrir því að skilyrða lán vegna kaupa á notuðu húsnæði, og þá er ég sérstaklega með í huga þá sem eru að selja stærri eignir skuldlitlar, því að útborgunarhlutfallið á fasteignamarkaðnum lækki. Það dregur úr lánsfjárþörf hins opinbera og er að mínu mati réttmætt þegar haft er í huga að eigendur þessara eigna hafa á sínum tíma fengið verulegar millifærslur í sinn hlut gegnum neikvæða vexti, að þeir geri sitt til, það getur ekki kallað fram nein harmkvæli, til þess að lengja lán á þessum markaði.
Í þriðja lagi er alveg ótvírætt nauðsynlegt að mínu mati með hliðsjón af reynslunni eftir verðtryggingu og háa raunvexti, sem ekkert bendir til, a.m.k. ekki í tíð þessarar ríkisstjórnar, að breytist, og með hliðsjón af þeirri breytingu sem verður með staðgreiðslukerfi skatta, þegar unga fólkið sem er að byrja á vinnumarkaðnum verður þegar í stað að fara að greiða skatta af tekjum sínum, að það þurfi að verja meira fé til að efla hið félagslega kerfi. Okkar niðurstaða er ótvírætt sú og ég veit að hún á vaxandi fylgi að fagna að hentugasta formið í því efni séu þær kaupleiguhugmyndir sem við höfum gert hér tillögur um.
Á það hefur líka verið bent í þessum umræðum að á sama tíma og fjárvöntun er til að standa við lánsloforðin sem gefin hafa verið út en biðtíminn verður í reynd eins langur og ástæða er til að ætla kunni að vera réttmætt líka að hafa ákveðnar viðmiðanir við eignir manna sem sækja þarna um niðurgreitt lánsfé, það hafi kannske verið misráðið í kerfinu upphaflega að búa til nýjan flokk manna með ný réttindi, þ.e. þeirra sem eiga umtalsverðar skuldlausar eignir fyrir. Þetta er spurning um að nýta þetta takmarkaða fé á sem hagkvæmastan hátt þannig að það komi að sem bestu gagni þeim sem mesta hafa þörfina.