10.11.1986
Efri deild: 10. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 702 í B-deild Alþingistíðinda. (563)
115. mál, sveitarstjórnarlög
Egill Jónsson:
Virðulegi forseti. Það er út af fyrir sig ekki ástæða til að lengja þessa umræðu, en vegna þess að hv. 1. flm. var að tala um mikinn áhuga og mikla einingu í þessu máli finnst mér ástæða til að geta þess að ég er á móti frv. og vil færa með fáum orðum rök fyrir því. Það segir í grg., með leyfi virðulegs forseta: „Mikil umræða hefur átt sér stað mörg undanfarandi ár um það að fámenni sveitarfélaga væri dragbítur á byggðaþróun og stæði í vegi fyrir því að þau gætu tekið að sér og sinnt ýmsum fleiri verkefnum en þau gera nú og hefðu ekki getu til að ráða við mörg af núverandi verkefnum.“
Svo mörg eru þau orð. Hér er sagt að fámennari sveitarfélögin hafi verið dragbítur á byggðaþróun. Byggðir geta náttúrlega þróast og byggðarsamfélögin með ýmsum hætti. Ég geri ráð fyrir því að smærri byggðarlögin hafi verið nokkur dragbítur á þá þróun, sem verið hefur, að fólki hefur fækkað í dreifbýli. Ég er sannfærður um að ef við hefðum ekki haft þetta byggðarsamfélag, sem við búum við, hefði sú þróun, sem við höfum horft upp á, gengið hraðar yfir en ella.
En það sem gerir það að verkum að ég er ósammála því sem kemur fram í þessu frv. er í fyrsta lagi það að ég hef ekki séð fyrir mér hvar smærri sveitarfélögin hafi brugðist í því að sjá um sínar skyldur. Ég held satt að segja að mörgum smærri byggðarlögum sé afar vel stjórnað og þau sinni þeim verkefnum, sem þeim eru falin, með ágætum. Ég stórefa að það sé nokkuð veikari staða hjá smærri sveitarfélögunum en hinum stærri. Þetta eru félagsheildir sem eru afar ólíkar og fólkið býr við önnur og ólík skilyrði. Það er að sjálfsögðu mikið meira þjónustuhlutverk innt af hendi í þéttbýliskjörnunum og í stærri sveitarfélögunum en þeim fámennari, en ég held að smærri sveitarfélögin standi alveg við sitt í þeirri þjónustu. Af því að það er um sleggjudóma að ræða í grg. væri gaman að fá um það vitneskju hvar smærri sveitarfélögin hafi ekki staðið við sinn hlut í samfélagsþjónustunni. Ég veit þess að vísu dæmi, en ég veit það alveg jafnt hjá stærri sveitarfélögum eins og hinum smærri.
Þetta er annað atriðið sem gerir það að verkum að ég er á móti þessu frv., en síðan kemur til viðbótar að ég er alveg sannfærður um að eftir því sein við þjöppum valdinu meira saman, færum það af jöðrunum og inn í þéttbýlið, því fremur veikjum við byggðina en styrkjum hana.
Ég hef fyrir mér dæmi úr minni sýslu. Um þessar mundir, á síðasta ári og þessu ári, hafa t.d. í tveimur sveitahreppum þar, sem báðir eru fámennir, verið byggðir skólar sem í samnýtingu eru líka samkomuhús. Þetta eru vandaðar byggingar og það hefur verið frábærlega vel að þessum framkvæmdum staðið. Ég er ekki viss um að þetta hefði átt sér stað ef það hefði verið einn sveitarstjórnarmaður úr hvorum þessara hreppa í stærra samfélagi. Ætli þetta hefði þá ekki verið leyst með öðrum hætti. Ég óttast það.
Ég hlýddi um daginn á frásögn sveitarstjórnarmanna úr Vesturlandskjördæmi. Þeir voru að vísu úr miklu stærra byggðarlagi en þessum sem ég vitnaði til áðan. Þar höfðu þeir orð á því að þeir vildu með störfum sínum sýna að fólkið í því byggðarlagi hefði trú á því starfi sem sveitarfélagið væri að vinna svo að fólkið sjálft fengi aukna trú á því umhverfi sem það byggi í. Þetta er nákvæmlega eins í sambandi við önnur byggðarlög og önnur sveitarfélög. Fólkið þarf að hafa traust á því sem fyrirsvarsmenn í hverju og einu sveitarfélagi hafa við að glíma. Þess vegna er það að eftir því sem að við færum þessar skyldur meira saman og eftir því sem við færum þessi verkefni meira saman, því meira veikjum við byggðina, veikjum byggðarsamfélagið.
Ég er hins vegar þeirrar skoðunar að ef það er vilji fólksins sjálfs að stofna til stærri eininga á það að sjálfsögðu að gera það og það getur gert það á grundvelli þeirra laga sem eru í gildi í dag. Þess vegna er þetta frv. á afturfótunum komið í heiminn. Það felur einfaldlega í sér sömu heimildir og eru nú í lögum nema þá kannske að fjárstreymið til þessara verkefna, eftir að Alþb. verður komið aftur í stjórn með Alþfl. og Kvennalistanum, verði svo mikið að einn sjóður geti ekki borið það.