16.10.1986
Sameinað þing: 4. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 134 í B-deild Alþingistíðinda. (82)
Stefnuræða forsætisráðherra
Jóhanna Sigurðardóttir:
Herra forseti. Góðir Íslendingar. Lof hæstv. forsrh. hér áðan um hlut ríkisstjórnarinnar í efnahagsbatanum eru skrautlegar umbúðir utan um ekki neitt. Í raun er borin á borð fyrir fólk hrein blekking sem nauðsynlegt er að draga fram í dagsljósið. Hvað er það sem raunverulega gerðist?
1800 millj. kr. útgjöldum ríkissjóðs vegna kjarasamninganna á þessu ári á að mæta með erlendum og innlendum lántökum. Allan reikninginn á þessu ári vegna kjarasamninganna á því að senda næstu ríkisstjórn til úrlausnar. Launþegar fengu líka sendan reikning frá ríkisstjórninni á þessu ári. Ríkisstjórnin lét launþega á miðju ári skila verulegu af kjarabótinni frá 1. febr. til baka með hækkun tekjuskatts um 650 millj. kr. Hvað skeður síðan á næsta ári? 1500 millj, kr. halli á ríkissjóði stafar nær eingöngu af því sem ríkissjóður lagði til kjarasamninganna, sagði forsrh. áðan. Þar ætlar ríkissjóður heldur ekkert að leggja fram heldur láta launafólk skila enn meira af kjarabótunum til baka. Þeim kúnstum er beitt að framlengja ákvæðið um svonefnt húsnæðisgjald í formi 1% í söluskatti sem feila átti niður um n.k. áramót. Þetta fjármagn, 700 millj. kr., er nú flutt frá húsnæðismálunum og látið renna beint í ríkissjóð, m.a. til að mæta tekjutapi vegna lækkunar á tollum af bifreiðum, sjónvarps- og myndbandstækjum. Öll heimilin í landinu þurfa nú að skila þessari kjarabót ríkisstjórnarinnar í síðustu kjarasamningum til baka, líka þau heimili sem ekki höfðu aðstæður til að nýta sér tollaívilnanir vegna bíla og myndbandstækja. Og ekki er látið þar við sitja heldur er lagður á 600 millj. kr. orkuskattur sem enn mun auka framfærslubyrði heimilanna í landinu.
Kannske er þetta þó ekki það alvarlegasta sem fram kemur í stefnuræðu forsrh. og þjóðhagsáætlun sem hann lagði fram heldur er það fullyrðingin um góðu lífskjörin og að tekjur heimilanna séu meiri en nokkru sinni fyrr. Staðreyndin sem við blasir er sú að launafólk, sem eingöngu framfleytir sér af kauptöxtunum, hefur í reynd lagt fram stærstan skerf til þess góðæris sem nú ríkir, góðæris sem þetta sama fólk heyrir forsrh. tala um en finnur ekki í sinni eigin buddu.
Hvaða svar á ráðherra við því að þrátt fyrir háar þjóðartekjur og góðæri eru laun á Íslandi mun lægri en í nálægum Evrópuríkjum? Af hverju þarf fólk hér á landi líka að kaupa nauðþurftir miklu hærra verði en í nálægum löndum? Hvaða skýringu gefur forsrh. verkafólki á því að verkamannakaup á Íslandi er næstum tvisvar sinnum lægra en í Færeyjum? Af hverju þarf 16. hver Reykvíkingur, þrátt fyrir háar þjóðartekjur og góðæri, að leita aðstoðar Félagsmálastofnunar? Af hverju á fjórða hvert heimili í landinu ekki fyrir nauðþurftum þrátt fyrir langan vinnudag? Af hverju er árlegur undandráttur undan skatti 7-10 milljarðar og tekjutap ríkissjóðs árlega 4 milljarðar af þeim sökum? Af hverju eiga 80 einstaklingar eignir að meðaltali hver upp á 30 millj. kr. og 28 þeirra tekjuskattslausir? Af hverju voru tekjur launþega skv. skattframtölum 351 þús. kr. að meðaltali á s.l. ári en sjálfstæðra atvinnurekenda 214 þús. kr.?
Svarið við þessum spurningum er ofur einfalt. Ríkisstjórnin hefur brugðist því verkefni sínu að beita stjórntækjum ríkisins til að jafna eigna- og tekjuskiptinguna í landinu, brugðist því að uppræta spillinguna og taka á forréttindum peninga- og fjármagnsaflanna í þjóðfélaginu sem fitna á kostnað launafólks í landinu. Það virðist hafa farið fram hjá ráðherrunum hvernig með fárra vikna millibili hafa kristallast andstæðurnar í þessu þjóðfélagi, bilið milli ríkra og fátækra sem vaxið hefur gífurlega í tíð þessarar ríkisstjórnar. Annars vegar fréttin um góðæri og velgengni peningaaflanna og hins vegar fréttin um harðærið í góðærinu hjá mörgum heimilum í landinu sem eiga ekki fyrir nauðþurftum. Væri nú ekki rétt að forsrh. og fylgdarlið hans í ríkisstjórninni stigi eitt augnablik niður úr fílabeinsturninum og svipaðist um í þjóðfélaginu, liti um öxl og skoðaði ríkisstjórnarferilinn?
Lögboðin framlög úr ríkissjóði til ýmissa félagslegra sjóða og framkvæmdaframlög hafa verið stórlega skert í tíð þessarar ríkisstjórnar. Þannig hafa framlög til skólamála, hafna, flugvalla, dagvistarmála, sjúkrahúsa og heilsugæslu verið skert um 1,5 milljarða og framlög til ýmissa félagslegra sjóða eins og Framkvæmdasjóðs fatlaðra verið skert um 800-900 millj. kr.
Hver ráðherrann á fætur öðrum hefur líka með gjörðum sínum aukið á misréttið í eigna- og tekjuskiptingunni í þjóðfélaginu. Spyrja má hæstv. heilbrrh.: Er það eðlileg skipting á háum þjóðartekjum að búa 9000 ellilífeyrisþegum og 2000 öryrkjum þau kjör að hafa einungis sér til framfærslu lífeyri almannatrygginga? Var ástæða til þess að hækka lyfja- og lækniskostnað þessa hóps á sama tíma og ríkisstjórnin hafði efni á því að veita fjármagnsöflunum í þjóðfélaginu stórfelldar skattaívilnanir? Ætlar hæstv. heilbrrh. fyrir hönd heilbrigðisstéttanna í landinu, sjúkraliðanna og hjúkrunarfræðinganna, sem nú flýja stéttina vegna lágra launa, að taka undir orð forsrh. um góð lífskjör og háar tekjur heimilanna? Má líta á það sem svar menntmrh. við fjöldauppsögnum í fóstrustétt að skera nú niður fjárframlög til dagvistarmála um helming? Fær Sverrir Hermannsson liðsinni Kristínar Kvaran, fóstru og þingmanns íhaldsins, til þess? Hvað með öll nauðungaruppboðin, hæstv. félmrh.? Þau hafa aldrei verið fleiri en í tíð þessarar ríkisstjórnar.
Forsrh. hefur lýst pólitískum mistökum þessarar ríkisstjórnar sem birtast í því að á þrem árum hafa þúsundir heimila í landinu orðið að greiða 2,5 milljarða í umframgreiðslur vegna vaxtaokurs og misgengis launa og lánskjara. Fjmrh. framkvæmir loforð íhaldsins um afnám tekjuskattsins með því að hækka tekjuskattinn milli ára um 66% á sama tíma og launin hækkuðu um 32%. Fjmrh. leikur síðan þær reikningskúnstir sem allir launþegar sjá í gegnum, hækkar tekjuskattinn um 650 millj. á þessu ári umfram það sem áætlað var, skilar svo launþegum til baka á næsta ári 300 millj. af ofteknum sköttum þessa árs.
Það er von að fjmrh. hafi brosað breitt á forsíðu DV í gær. Hann mátti líka vera ánægður með sinn hlut. 120 millj. fær hann sjálfur á fjárlögum til að ráðskast með í húsakaup fyrir ríkisstofnanir og fleiri forgangs- og gæluverkefni þessarar ríkisstjórnar. Þessi fjárlagaliður hækkar um 430% milli ára. Rekstur ráðuneytanna hækkar líka um 20-50% á sama tíma og sagt er að svigrúmið til að hækka launin í landinu sé 2-5% á næsta ári. Þeir taka líka eitt fram yfir annað, ráðherrarnir á fjárlögunum. Þannig er aðeins veitt 1 millj. til aðgerða gegn fíkniefnum, aðeins 1 millj. til allrar fullorðinsfræðslunnar í landinu, en á sama tíma fær hver ráðherra 1,2 millj. á ári til að reka sinn ráðherrabíl.
Góðir Íslendingar. Það er smánarblettur á þessu þjóðfélagi að láglaunafólk þurfi að gefa alla sína krafta og orku atvinnurekendum á kostnað barna og fjölskyldu og þiggja fyrir það molana af borðum atvinnurekenda. Það hefur of lengi, allt of lengi verið troðið á sjálfsvirðingu þessa fólks. Það er skylda okkar stjórnmálamanna og aðila vinnumarkaðarins að leggjast nú á eitt og bæta kjör þessa fólks. Það er ábyrgðarhluti að láta þetta fólk þurfa áfram að lifa á þessum sultarkjörum. Í kjarasamningunum verður að nást fram að færa bónusgreiðslur að verulegu leyti inn í kauptaxtana, að hækka kauptaxtana til samræmis við það sem raunverulega er greitt á vinnumarkaðinum þannig að láglaunafólkið njóti einnig þeirra yfirborgana og fríðinda sem atvinnureksturinn veitir þeim betur settu. Eitt ætti að vera umhugsunarefni fyrir stjórnvöld og atvinnurekendur sem lítið vilja greiða fyrir þjónustu-, umönnunar- og uppeldisstörf. Eftir ýmsum erlendum athugunum að dæma má draga þá ályktun að verðgildi heimilisstarfa og annarra ólaunaðra starfa liggi á bilinu fjórðungur til helmingur af þjóðarframleiðslu. Ég skora á hv. þm. að sýna það í verki að þeir meti þessi miklu verðmæti sem heimavinnandi fólk leggur fram til þjóðarbúsins. Í þessu sambandi minni ég á tillögur Alþfl. sem í mörg ár hafa legið fyrir Alþingi um að endurmetin verði láglaunastörfin í þjóðfélaginu, að heimavinnandi fólki verði tryggð lífeyrisréttindi, að metið verði þjóðhagslegt gildi heimilisstarfa og að þeim störfum fylgi sömu félagslegu réttindin sem aðrir hafa.
Alþfl. mun á Alþingi berjast fyrir því að ná fram róttækri uppstokkun á tekju- og eignaskiptingunni í þjóðfélaginu. Við höfum m.a. sett fram tillögur um nýtt og réttlátt skattakerfi og að ráðist verði af fullri einurð og hörku gegn skattsvikunum, einn lífeyrissjóð fyrir alla landsmenn sem tryggi afkomuöryggi og jöfnuð í lífeyrisréttindum, stórfellt átak verði gert gegn vímuefnum. Í húsnæðismálum verði komið á kaupleiguíbúðum sem gefi fólki val um kaup eða leigu á íbúðum með hóflegum mánaðargreiðslum án vinnuþrældóms og skuldabasls. Ég skora á verkalýðshreyfinguna að taka upp harða baráttu fyrir þessu máli í komandi kjarasamningum og ganga eins rösklega fram í því máli og verkakvennafélagið Framsókn, Framtíðin í Hafnarfirði og Sókn hafa gert. Þessi félög hafa sent félmrh. áskorun um að kaupleiguíbúðir komist til framkvæmda.
Góðir Íslendingar. Alþfl. hefur úrræðin til að breyta þessu þjóðfélagi, bæta kjör fólksins og jafna eigna- og tekjuskiptinguna í landinu. Við biðjum þig að vera með og taka þátt í þeirri breytingu.